Εκπαίδευση μεταναστών: πορεία προς τη διαπολιτισμικότητα; Ανάλυση νομοθετικού πλαισίου (1990-σήμερα)

Abstract

In Greece, migratory flows from the 1990s onwards differ from those of previous years to such an extent that there is talk of "new migration". Immigrants and refugees of the period were initially expatriates. The opening of the Greek-Albanian border in 1991 led to a large influx from the neighboring country. At the same time, since 2000, more than one million refugees approached Southeastern Europe and the Balkans from middle Europe, Asia, and Africa. Integration policies, with a wide network of immigration, public and educational policies, have tried to deal with the issue. The present research recognizes the need to analyze the institutional framework for the education of immigrants and refugees in Greece from the 1990s to the present day. The aim of the research is to investigate the ideological underpinnings of the policies that have been selected and implemented each time. In any case, it is being examined whether the choices made each time were shaped by the different characteristics of migratory flows and (or) by the broader directions of European education policy. Critical discourse analysis is selected methodologically in order to highlight which aspects of political theory each time are in line with the institutional framework that is applied. At the same time, the degree of compliance with the political example is illuminated, as peculiarities or deviations are highlighted. The results of the critical discourse analysis are cross-referenced and complemented by conducting interviews with the initiators of the institutional framework for the education of students with heterogeneous cultural background in the country. As a result, it appears that education in the country "traditionally" followed the assimilative model, a fact that agrees with the European example. Institutionally for the education of students in multicultural classrooms it is implemented the ethnic approach. However, the fact that the term of intercultural approach is institutionally chosen, without actually being applied, is a clear influence of the European framework

Στην Ελλάδα, οι μεταναστευτικές ροές από τη δεκαετία του 1990 και μετά διαφέρουν από αυτές των προηγούμενων ετών σε τέτοιο βαθμό που γίνεται λόγος για «νέα μετανάστευση». Μετανάστες και πρόσφυγες της περιόδου ήταν αρχικά ομογενείς. Το άνοιγμα των ελληνοαλβανικών συνόρων το 1991 οδήγησε σε μεγάλη εισροή από τη γειτονική χώρα. Ταυτόχρονα, από το 2000, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες προσέγγισαν τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια από τη Μέση Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Οι πολιτικές ένταξης, με ένα ευρύ πλέγμα από τη μεταναστευτική, τη δημόσια και την εκπαιδευτική πολιτική έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της. Η παρούσα έρευνα αναγνωρίζει την ανάγκη ανάλυσης του θεσμικού πλαισίου για την εκπαίδευση μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1990 έως τις μέρες μας. Στόχος της έρευνας είναι να διερευνήσει τις ιδεολογικές βάσεις των πολιτικών που επιλέγονται και εφαρμόζονται κάθε φορά. Σε κάθε περίπτωση, εξετάζεται αν οι επιλογές που έγιναν διαμορφώθηκαν από τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των μεταναστευτικών ροών και (ή) από τις ευρύτερες κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής. Η κριτική ανάλυση λόγου επιλέγεται μεθοδολογικά προκειμένου να αναδειχθούν ποιες πτυχές της πολιτικής θεωρίας συνάδουν κάθε φορά με το θεσμικό πλαίσιο που εφαρμόζεται. Ταυτόχρονα, φωτίζεται ο βαθμός συμμόρφωσης με το πολιτικό παράδειγμα, καθώς αναδεικνύονται ιδιαιτερότητες ή αποκλίσεις. Τα αποτελέσματα της κριτικής ανάλυσης λόγου διασταυρώνονται και συμπληρώνονται με τη διεξαγωγή συνεντεύξεων με τους εμπνευστές του θεσμικού πλαισίου για τη εκπαίδευση μαθητών με ετερογενές πολιτισμικό υπόβαθρο στη χώρα. Ως αποτέλεσμα, φαίνεται ότι η εκπαίδευση στη χώρα «παραδοσιακά» ακολουθούσε το αφομοιωτικό μοντέλο, γεγονός που συμφωνεί με το ευρωπαϊκό παράδειγμα. Η προσέγγιση για την εκπαίδευση μαθητών σε πολυπολιτισμικές τάξεις που εφαρμόζεται θεσμικά είναι η εθνοτική. Ωστόσο το γεγονός ότι θεσμικά επιλέγεται ο όρος της διαπολιτισμικής προσέγγισης, χωρίς επί της ουσίας να εφαρμόζεται, συνιστά σαφή επιρροή του ευρωπαϊκού πλαισίου.