Πολιτισμική ετερότητα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: ο ρόλος του εκπαιδευτικού και της διαπολιτισμικής συμβουλευτικής στην ενσωμάτωση των αλλοδαπών μαθητών

Abstract

The aim of the present thesis is the exploration of both the educators’ views regarding Intercultural Counseling in Primary Education and the role of the educator in the multicultural school reality.First, there will be a presentation of the views of the scientific community at international and Greek level as regards the concepts of multiculturalism and interculturalism and their relevance to school education. The educational models that since the 1960s have been adopted by the countries of reception of immigrants will be analysed and a historical approach of intercultural education in the USA, Canada, Australia, Europe and finally Greece will be attempted. It will become obvious that Counseling constitutes a necessity -both as an institution and a function within the frames of the new multicultural school in Greece- towards the resolution of problems among members of the educational community, adjustment-related problems and behavioral problems. There will be reference to intercultural Counseling, which presupposes understanding of the way of thinking of other civilisations, respect and acceptance of otherness and effective relationships with the “other”, the “different”. It is as relevant as ever for the Greek educator to take on an advisory and multiculturalism-oriented role with scientifically founded knowledge, with abilities and skills. The question that arises is to what extent Greek educators can free themselves of stereotypes and prejudices, so as to adopt methods of multicultural mentality and action. The expectations that arise from the educator’s multidimensional role with the inevitable conflict that he/she causes will be analysed and the reasons that hamper communication within the educational community will be highlighted. The survey conducted on educators in Primary Education in Attica reported the following findings: a) educators recognise the need for the development of intercultural conscience as one of the aims of Primary Education, b) they express their certainty that there is no specialized body to deal with intercultural education counseling, c) they consider both counseling in the educational process and a specialised educational counselor to be indispensable, d) they recognise the complexity of their role – good teachers, essential counselors, skilled communicators, erudite in all fields of knowledge, e) they admitt that their knowledge regarding counseling and intercultural education is imperfect, f) they emphasize on the necessity of intercultural counseling in Primary Education in introducing new approaches, considering the educator as it’s main representative. Finally, it is recommended that educators should be provided with professional qualifications, through continuous training in Intercultural Education and Counseling, so that they meet the requirements of their multidimensional role.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση των απόψεων των εκπαιδευτικών αναφορικά με τη διαπολιτισμική συμβουλευτική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το ρόλο του εκπαιδευτικού στη διαμόρφωση της πολυπολιτισμικής σχολικής πραγματικότητας. Παρουσιάζονται αρχικά οι απόψεις της ερευνητικής κοινότητας, σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο, σχετικά με τις έννοιες πολυπολιτισμικότητα και διαπολιτισμικότητα και η σχέση τους με την αγωγή και εκπαίδευση στη σχολική πρακτκή. Στο πλαίσιο αυτό αναλύονται τα μοντέλα εκπαίδευσης που υιοθέτησαν οι χώρες υποδοχής μεταναστών από τη δεκαετία του ’60 και επιχειρείται ιστορική προσέγγιση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και στην Ευρώπη με τελικό σταθμό την Ελλάδα. Γίνεται σαφές ότι η συμβουλευτική ως θεσμός και ως λειτουργία αποτελεί αναγκαιότητα στο πλαίσιο του νέου πολυπολιτισμικού σχολείου στην Ελλάδα, προς την κατεύθυνση επίλυσης προβλημάτων – σχέσεων μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, προβλημάτων προσαρμογής και προβλημάτων συμπεριφοράς. Γίνεται αναφορά στη διαπολιτισμική συμβουλευτική, η οποία προϋποθέτει κατανόηση του τρόπου σκέψης των άλλων πολιτισμών, σεβασμό και αποδοχή της ετερότητας, αποτελεσματικές σχέσεις με τον «άλλο», τον «διαφορετικό». Σήμερα καθίσταται όσο ποτέ αναγκαίο ο Έλληνας εκπαιδευτικός να αποκτήσει ρόλο συμβουλευτικό, προσανατολισμένο στην πολυπολιτισμικότητα με επιστημονικά θεμελιωμένες γνώσεις. Το ερώτημα που γεννάται είναι κατά πόσο ο Έλληνας εκπαιδευτικός μπορεί να απεγκλωβιστεί από στερεότυπα και προκαταλήψεις, ώστε να υιοθετήσει μεθόδους πολυπολιτισμικής σκέψης και πράξης. Στο πλαίσιο αυτού του προβληματισμού αναλύονται οι προσδοκίες που δημιουργούνται από τον πολυδιάστατο ρόλο του εκπαιδευτικού με τις αναπόφευκτες συγκρούσεις που ο ρόλος αυτός περικλείει και επισημαίνονται τα αίτια που αποτελούν εμπόδιο στην επικοινωνία μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα. Η έρευνα, που διεξήχθη στο νομό Αττικής, σε εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μας οδήγησε στα εξής ευρήματα: α) οι εκπαιδευτικοί αναγνωρίζουν την ανάπτυξη διαπολιτισμικής συνείδησης ως έναν από τους στόχους της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, β) εκφράζουν τη βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει εξειδικευμένος φορέας συμβουλευτικής διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, γ) θεωρούν τη συμβουλευτική απαραίτητη δράση της παιδαγωγικής διαδικασίας, για την άσκηση της οποίας απαιτείται ειδικός σύμβουλος παιδαγωγός, δ) αναγνωρίζουν τη συνθετότητα του ρόλου τους – καλοί παιδαγωγοί, ουσιαστικοί σύμβουλοι, επικοινωνιακά επιδέξιοι, καταρτισμένοι σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, ε) παραδέχονται πως οι γνώσεις τους σε θέματα συμβουλευτικής και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι ελλιπείς, στ) κρίνουν αναγκαία την άσκηση της διαπολιτισμικής συμβουλευτικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς εισάγει καινούρια στοιχεία, θεωρώντας τον εκπαιδευτικό κύριο εκφραστή της. Τέλος, προτείνεται η ενίσχυση των επαγγελματικών εφοδίων των εκπαιδευτικών, μέσω επιμορφώσεων και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και συμβουλευτικής, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν επάξια στον πολυδιάστατο ρόλο τους.