Η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής δεξιότητας στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών: ένα εκπαιδευτικό πακέτο για την εκπαίδευση και την επιμόρφωση των δασκάλων

Abstract

In the field of education, the concept of interculturalism has been established as the utilisation of cultural diversity in the classroom and at school. To achieve this utilisation, apart from pedagogical and didactic knowledge, teachers are also required to possess intercultural skills.This thesis attempts to answer the question of which intercultural skills are demanded from teachers and how these skills are to be developed, cultivated and broadened, to be used as specific and functional intercultural competences in the classroom and at school. First, in the theoretical part, the concept of intercultural competence is examined through extensive, interdisciplinary analysis in the context of globalisation and migration. This concept includes specific knowledge, attitudes and skills which are considered vital for the intercultural coexistence of people in various domains. In education and schooling, teachers’ intercultural competence refers to acceptance of cultural diversity, and management of cultural heterogeneity in the classroom and at school. Further, analysis of acculturation and common identity theories demonstrates that intercultural attitudes and skills do not exist a priori, neither do they develop merely by living in a multicultural environment; their development rather requires a process of sensitisation and learning through systematic intercultural education, which concerns both natives and foreigners, adolescents and adults, pupils and teachers.Second, the theoretical analysis reviews educational concepts from social pedagogy, intercultural psychology, and intercultural pedagogy, and draws conclusions concerning the design and construction of educational programmes for development of intercultural competence for educators.The research in the empirical part pertains to the creation of an educational package for the acquisition of intercultural competence for teachers in their basic education, based on adult education theories and experiential intercultural learning. The educational package pursues the following learning objectives: awareness of cultural diversity, sensitisation for acceptance of cultural otherness, and action orientation in managing cultural heterogeneity at school. This part also investigates the outcomes of the application of this educational package in teachers’ basic education; their evaluation shows wide acceptance by, and positive learning outcomes for, participants.The results of the educational programme’s experimental application concerning intercultural awareness and sensitisation of participating prospective teachers are highly encouraging, and could form the foundation for further research and implementation, which could also be of use in teachers’ further training. In this respect, it would be useful to research the transfer of the training course’s positive learning outcomes with regard to intercultural action orientation in pedagogical practice.

Στον χώρο της εκπαίδευσης η διαπολιτισμική ιδέα έχει αποκρυσταλλωθεί πλέον ως η αξιοποίηση της πολιτισμικής ετερότητας στην τάξη και στο σχολείο. Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτούνται από τους εκπαιδευτικούς, εκτός των ειδικών γνώσεων, παιδαγωγικών και διδακτικών ικανοτήτων, και διαπολιτισμικές ικανότητες.Στην παρούσα έρευνα επιχειρείται η απάντηση του ερωτήματος ποιες είναι αυτές οι ικανότητες και πώς μπορούν να αναπτυχθούν, να καλλιεργηθούν ή να διευρυνθούν, να μην παραμένουν λανθάνουσες και να εκδηλώνονται ως συγκεκριμένη και λειτουργική διαπολιτισμική δεξιότητα στην τάξη και στο σχολείο. Καταρχήν σε θεωρητικό επίπεδο μέσω μιας εκτενούς και διεπιστημονικής προσέγγισης ανιχνεύεται η έννοια της διαπολιτισμικότητας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης από την οποία απορρέει και η έννοια της διαπολιτισμικής δεξιότητας, ως το σύνολο συγκεκριμένων γνώσεων, στάσεων και ικανοτήτων απαραίτητων για την διαπολιτισμική συνύπαρξη. Στον τομέα της εκπαίδευσης ορίζεται η διαπολιτισμική δεξιότητα των εκπαιδευτικών ως η στάση αποδοχής της πολιτισμικής ετερότητας καθώς και η ικανότητα διαχείρισής της στην τάξη και στο σχολείο. Από προσεγγίσεις θεωριών σχετικά με την πολιτισμική ταυτότητα, την πολιτισμική πρόσκτηση και τον επιπολιτισμό προκύπτει επίσης ότι οι διαπολιτισμική στάση και οι διαπολιτισμικές ικανότητες δεν προϋπάρχουν, είναι δύσκολο να δημιουργηθούν από μόνες τους μέσω της απλής πολυπολιτισμικής συνύπαρξης και ότι για την ανάπτυξή τους είναι απαραίτητη μια διαδικασία ευαισθητοποίησης και μάθησης μέσω ουσιαστικής και συστηματικής διαπολιτισμικής αγωγής, η οποία είναι υπόθεση όλων και αφορά γηγενείς και ξένους, μικρούς και μεγάλους, μαθητές αλλά και δασκάλους. Στη συνέχεια του θεωρητικού μέρους προσεγγίζονται εκπαιδευτικές προτάσεις από τους τομείς της Κοινωνικής Παιδαγωγικής της Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας και της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής από τις οποίες συνάγονται συμπεράσματα σχετικά με τον σχεδιασμό και την παραγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την ανάπτυξη της διαπολιτισμικής δεξιότητας των εκπαιδευτικών.Σε εμπειρικό επίπεδο η έρευνα αφορά στην εκπόνηση ενός εκπαιδευτικού πακέτου για την ανάπτυξη διαπολιτισμικής δεξιότητας των δασκάλων στην βασική τους εκπαίδευση με βάση τις θεωρίες μάθησης ενηλίκων και της βιωματικής διαπολιτισμικής μάθησης με στόχο τη συνειδητοποίηση, την ευαισθητοποίηση και τη δραστηριοποίηση τους σχετικά με την αποδοχή και τη διαχείριση της πολιτισμικής ετερότητας. Στο ίδιο μέρος ερευνώνται και τα αποτελέσματα της εφαρμογής του εκπαιδευτικού πακέτου στην βασική εκπαίδευση των δασκάλων, τα οποία αποδεικνύουν κατόπιν αξιολόγησης τη μεγάλη αποδοχή και το υψηλό μαθησιακό όφελος των συμμετεχόντων. Τα αποτελέσματα της πειραματικής εφαρμογής του εκπαιδευτικού πακέτου, τα οποία αφορούν στην διαπολιτισμική συνειδητοποίηση και ευαισθητοποίηση των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών είναι αρκετά ενθαρρυντικά και θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για περαιτέρω εφαρμογή του εκπαιδευτικού πακέτου στην επιμόρφωση των δασκάλων, όπου θα είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού πακέτου και στο επίπεδο της διαπολιτισμικής δραστηριοποίησης, δηλαδή της μεταφοράς του μαθησιακού κέρδους στην εκπαιδευτική πράξη.