Εκπαίδευση μαθητών/-τριων προσφυγικής/μεταναστευτικής προέλευσης χωρίς και με αναπηρία: επιμορφωτικές ανάγκες εκπαιδευτικών τάξεων υποδοχής: οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών της περιφέρειας ηπείρου

Abstract

In modern multicultural societies, significant needs of education readjustment have been formed in order for the educational process to be described as inclusive. In the context of the principles of social justice and the inalienable right to access and participation in quality education, the use of Intercultural Education is considered a necessary condition for the instillation of democratic values in students attending school today. Through Intercultural Education students recognize the existence of equality between people of different cultural backgrounds, adopt an attitude of respect and understanding and develop intercultural thinking, which are important lifelong skills. Education as an institution through Intercultural Education can provide equal opportunities and promote human rights. Equality of opportunity, however, includes access and participation of all students in education; besides, the purpose is the creation of School for All. Given that there is a percentage of the student population of migrant and refugee origin with some form of disability, which should not be excluded from education, this research emphasizes on the education of students of refugee and migrant origin without and with disabilities. More specifically, this thesis studies the implementation of Intercultural Education in Greece and underlines the training needs of teachers who teach in Reception Classes, but also of teachers who teach in multicultural classrooms in general. The research method is that of qualitative analysis with thematic character and the research tool consists of semi-structured interviews taken by 15 Reception Class teachers and 15 Typical Class teachers of school units in the region of Epirus. Through the method of thematic analysis, the views of the participating teachers were analyzed i) on the necessary intercultural skills of teachers of multicultural classrooms, ii) on the barriers to the implementation of Intercultural Education and educational integration of migrant/refugee students, iii) on the ways of educational inclusion of students with the dual challenge of disability and bilingualism, and iv) on their own training needs. The results demonstrated that the participants of the survey, teachers of Reception and Typical Classes, recognize the importance of basic intercultural skills that they need to possess as teachers in order to effectively respond to the complex task of teaching in multicultural classrooms. However, when discussing the barriers to implementing Intercultural Education, they do not emphasize their lack of intercultural skills. This demonstrates their orientation towards external implementation barriers of Intercultural Education. Nevertheless, they identify and name important training needs, which provides a multitude of information referring to the need for updating the training programs of Intercultural Education. By analyzing the teacher`s views, the need for the creation of a new training model emerges, one which would combine and couple the principles of Intercultural Education with the field of Special Education.

Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες έχουν διαμορφωθεί σημαντικές ανάγκες αναπροσαρμογής του θεσμού της εκπαίδευσης προκειμένου η εκπαιδευτική διαδικασία να χαρακτηρίζεται συμπεριληπτική. Στο πλαίσιο των αρχών της κοινωνικής δικαιοσύνης και του αναφαίρετου δικαιώματος όλων στην πρόσβαση και τη συμμετοχή σε ποιοτική εκπαίδευση, η αξιοποίηση της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης κρίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ενστάλαξη δημοκρατικών αξιών στους σημερινούς μαθητές/τριες. Μέσω της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης οι μαθητές/τριες αναγνωρίζουν την ύπαρξη ισοτιμίας ανάμεσα στα άτομα διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης, υιοθετούν στάση σεβασμού και κατανόησης κι αναπτύσσουν διαπολιτισμική σκέψη, σημαντικά διά βίου εφόδια. Η εκπαίδευση ως θεσμός μέσω της Διαπολιτισμικής Αγωγής μπορεί να παρέχει ισότητα ευκαιριών και να προασπίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η ισότητα ευκαιριών, ωστόσο, περιλαμβάνει τη συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών στην εκπαίδευση· σκοπός άλλωστε είναι η δημιουργία ενός Σχολείου για Όλους. Δεδομένου ότι υπάρχει ποσοστό του μαθητικού πληθυσμού με μεταναστευτική και προσφυγική προέλευση με κάποια μορφή αναπηρίας, το οποίο δεν πρέπει να αποκλείεται από την εκπαίδευση, στην παρούσα έρευνα δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση μαθητών/τριών προσφυγικής και μεταναστευτικής προέλευσης χωρίς και με αναπηρία. Πιο συγκεκριμένα, μελετάται η εφαρμογή της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και δίνεται έμφαση στις επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στις Τάξεις Υποδοχής, αλλά και των εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε πολυπολιτισμικές τάξεις ευρύτερα. Η μέθοδος διεξαγωγής της έρευνας είναι αυτή της ποιοτικής ανάλυσης με θεματικό χαρακτήρα και το ερευνητικό εργαλείο αποτελούν οι ημι-δομημένες συνεντεύξεις που παραχώρησαν 15 εκπαιδευτικοί Τάξεων Υποδοχής και 15 εκπαιδευτικοί Τυπικών Τάξεων σχολικών μονάδων της περιφέρειας Ηπείρου. Μέσω θεματικής ανάλυσης των ποιοτικών δεδομένων αναλύθηκαν οι απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα εκπαιδευτικών i) για τις αναγκαίες διαπολιτισμικές δεξιότητες των εκπαιδευτικών πολυπολιτισμικών τάξεων, ii) για τα εμπόδια εφαρμογής Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης και εκπαιδευτικής ένταξης των μεταναστών/προσφύγων μαθητών/τριών, iii) για τους τρόπους εκπαιδευτικής συμπερίληψης μαθητών/τριών που φέρουν τη διπλή πρόκληση αναπηρίας και διγλωσσίας, καθώς και iv) για τις επιμορφωτικές ανάγκες των ιδίων. Από τα αποτελέσματα διαπιστώθηκε ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα εκπαιδευτικοί Τάξεων Υποδοχής και Τυπικών Τάξεων αναγνωρίζουν τη σημασία βασικών διαπολιτισμικών δεξιοτήτων που καλούνται να κατέχουν ως εκπαιδευτικοί για την αποτελεσματική ανταπόκριση στο πολυσύνθετο έργο της διδασκαλίας σε πολυπολιτισμικές τάξεις. Συζητώντας, ωστόσο, για τα εμπόδια εφαρμογής της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, δεν υπογραμμίζουν την έλλειψη των διαπολιτισμικών τους δεξιοτήτων. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει τον προσανατολισμό τους σε εξωτερικά εμπόδια εφαρμογής της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Εντούτοις, αναγνωρίζουν και κατονομάζουν σημαντικές επιμορφωτικές ανάγκες, γεγονός που παρέχει πλήθος πληροφοριών απόδειξης της αναγκαιότητας για επικαιροποίηση των επιμορφωτικών προγραμμάτων Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Αναλύοντας τις απόψεις των εκπαιδευτικών, αναδεικνύεται η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου επιμορφωτικού μοντέλου, το οποίο θα είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού και της σύζευξης των αρχών της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης με το πεδίο της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης.