Διευρεύνηση μη ειδικών θεραπευτικών παραγόντων που σχετίζονται με θετική έκβαση των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων σε πάσχουσες από διαταραχή πρόσληψης τροφής

Abstract

Eating Disorders (ED) are severe and debilitating mental disorders. There are still unmet needs in the treatment of ED, since their course and consequences, high dropouts and low recovery rates need to be improved. It is only recently that patient perspective on ED treatment is being considered in research, with the finding that there are some points of discrepancy between patient’s and clinician’s view. Aim of the present study was to investigate which non specific treatment factors and criteria for recovery are important according to patients’ view. Non specific therapeutic factors (therapeutic alliance being the most important among them) are elements of the therapeutic process which do not belong solely in the theoretical framework of a specific therapeutic intervention. Ninety four patients with ED (Anorexia Nervosa, Bulimia Nervosa and ED Not Otherwise Specified), predominantly women, aged 17 to 49 years old, participated in the study. Patients were offered one year treatment of CBT. Participants were asked at baseline to complete the eating disorders questionnaire (EDE-Q), the WHO questionnaire on quality of life (WHOQoL-BREF) and the personality disorders questionnaire (PDQ-4+). After 6 and 12 months of treatment they were asked to complete EDE-Q and WHOQoL-BREF again; in addition they were asked to complete a questionnaire for patients with ED on their subjective evaluation of recovery (CRED-39) and a questionnaire on their assessment of the importance of various treatment factors in ED (QEDT). Results showed that patients, at six months of treatment, had improved substantially in the EDE-Q total score (z=-2,07, p<0.05) and in their quality of life, especially in the WHOQoL-BREF psychological health subscale (z=-4,91, p<0.001). Patients rated as most important aspect of the quality of treatment the feeling of acceptance from their therapists and the bond with them. Regarding recovery, subjective evaluation of recovery seems to highly correlate with the improvement in the ED symptomatology, as it is measured by the EDE-Q, and with the quality of life, as it is measured by the WHOQoL-BREF. The strongest associations were found between subjective improvement in the self-image subscale of the CRED-39 and the psychological health and physical health subscales of the WHOQoL-BREF (r=0.85 και r=0.81, respectively, both p<0.001). Moreover, based on multiple regression analysis it was found that the level of improvement in ED symptomatology along with improvement in quality of life, especially regarding psychosocial well-being, explains 85% of the variance of subjective improvement in self-image (F=89.54, p<0.001).These findings taken together, confirm that recovery in ED symptomatology per se is pivotal but is not sufficient by itself to lead the patient to a feeling of “full recovery”; psychological and social factors are equally important in order to improve therapeutic outcomes.

Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) είναι από τις πιο σοβαρές και επιβαρυντικές ψυχιατρικές διαταραχές. Η θεραπεία των ΔΠΤ δεν έχει ακόμα τα επιθυμητά αποτελέσματα, ειδικά για την Ψυχογενή Ανορεξία. Κάποιοι παράγοντες που δυσχεραίνουν την αντιμετώπισή των ΔΠΤ είναι η καθυστέρηση αναζήτησης θεραπείας από τους ασθενείς, τα υψηλά ποσοστά πρόωρης διακοπής της θεραπείας, η «ανθεκτικότητα» που παρουσιάζουν τα συμπτώματα στις υπάρχουσες θεραπευτικές παρεμβάσεις και τα υψηλά ποσοστά υποτροπής. Μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να διερευνάται και να λαμβάνεται υπόψιν η υποκειμενική άποψη των ασθενών για τη θεραπεία τους και την ανάρρωσή τους. Ακόμα, υπάρχουν αρκετά σημεία που είναι αδιευκρίνιστα ή που φαίνεται οι θεραπευτές να μην συμφωνούν με τους ασθενείς. Στην παρούσα έρευνα έγινε προσπάθεια να δοθεί φωνή στους θεραπευόμενους να εκφράσουν την άποψή τους για τους παράγοντες που οι ίδιοι αξιολογούν ως σημαντικούς για τη θεραπεία, καθώς και να εκφράσουν την εμπειρία τους ως προς την βελτίωση των συμπτωμάτων άλλων τομέων της ζωής τους πέρα από τη συμπτωματολογία της ΔΠΤ. Στόχος της παρούσας εργασίας ήταν να διερευνήσει τη συμβολή των μη ειδικών θεραπευτικών παραγόντων στην ψυχοθεραπεία των ΔΠΤ, ειδωμένη από τη σκοπιά των ασθενών. Οι μη ειδικοί θεραπευτικοί παράγοντες (με σημαντικότερο από αυτούς τη θεραπευτική σχέση) αφορούν τα πιθανά στοιχεία μιας θεραπείας που συμβάλλουν στο καλό θεραπευτικό αποτέλεσμα αλλά δεν προσδιορίζονται στο θεωρητικό ή πρακτικό πλαίσιο κάποιας συγκεκριμένου είδους θεραπευτικής προσέγγισης. Στη μελέτη συμμετείχαν 94 ασθενείς με ΔΠΤ (Ψυχογενή Ανορεξία, Ψυχογενή Βουλιμία, ΔΠΤ μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς), ηλικίας 17 έως 49 ετών, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία ήταν γυναίκες. Οι ασθενείς παρακολούθησαν γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία διάρκειας ενός έτους. Οι συμμετέχουσες συμπλήρωσαν στην αρχική αξιολόγηση, πριν την έναρξη της θεραπείας, ερωτηματολόγια αξιολόγησης της βαρύτητας της συμπτωματολογίας των ΔΠΤ (EDE-Q), της ποιότητας ζωής (WHOQoL-BREF) και ερωτηματολόγιο προσωπικότητας (PDQ-4+). Στους 6 και 12 μήνες θεραπείας επαναλήφθηκαν οι μετρήσεις των EDE-Q και WHOQoL-BREF μαζί με την αξιολόγηση της υποκειμενικής αίσθησης της προόδου ανάρρωσης των ασθενών από τη ΔΠΤ (Ερωτηματολόγιο κριτηρίων εκτίμησης της ανάρρωσης από ΔΠΤ, CRED-39) και την κατάταξη ως προς την υποκειμενικά θεωρούμενη σημαντικότητα των παραγόντων που συμβάλλουν στη θεραπεία (Ερωτηματολόγιο για τις ΔΠΤ και τη θεραπεία τους, QEDT). Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι, ήδη στους 6 μήνες θεραπείας, υπήρξε σημαντική βελτίωση στην συνολική βαθμολογία της συμπτωματολογίας της ΔΠΤ (z=-2,07, p<0.05) και στην ποιότητα ζωής, κυρίως στον ψυχολογικό τομέα (z=-4,91, p<0.001). Σύμφωνα με τα ευρήματα φαίνεται πως για τους ασθενείς είναι πολύ σημαντική η αποδοχή του θεραπευτή τους και η καλή σχέση μαζί του. Επίσης, φάνηκε ότι η υποκειμενική αίσθηση ανάρρωσης των ασθενών σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την ανάρρωση στην καθαυτή συμπτωματολογία των ΔΠΤ, όπως αξιολογείται από το EDE-Q, αλλά και με την ποιότητα ζωής, όπως αξιολογείται από το WHOQoL-BREF. Οι πιο ισχυρές συσχετίσεις βρέθηκαν μεταξύ της υποκειμενικής αίσθησης βελτίωσης της εικόνας εαυτού και των υποκλιμάκων της ψυχολογικής υγείας και της σωματικής υγείας του WHOQoL-BREF (r=0.85 και r=0.81, αντίστοιχα, αμφότερα p<0.001). Βάσει αυτών των ισχυρών συσχετίσεων ακολουθήθηκε πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση, από την οποία προέκυψε ένα ισχυρό μοντέλο πρόβλεψης της υποκειμενικής αίσθησης ανάρρωσης της εικόνας εαυτού των ασθενών: φάνηκε ότι ο βαθμός ανάρρωσης ως προς την συμπτωματολογία της ΔΠΤ σε συνδυασμό με τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών στον ψυχολογικό και τον κοινωνικό τομέα μπορεί να ερμηνεύσει το 85% της διακύμανσης της υποκειμενικής αίσθησης βελτίωσης της εικόνας εαυτού (F=89.54, p<0.001). Στο σύνολό τους τα ευρήματα δείχνουν ότι η αποτίμηση της ανάρρωσης που βασίζεται στη καθαυτή συμπτωματολογία των ΔΠΤ είναι πολύ σημαντική, αλλά δεν είναι επαρκής για την εκτίμηση της συνολικής αίσθησης βελτίωσης των ασθενών. Οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι εξίσου σημαντικοί αν θέλουμε να πετύχουμε την «πλήρη ανάρρωση», που θα οδηγήσει σε πιο ικανοποιημένους και υγιείς θεραπευόμενους και, άρα, καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα.