Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον: εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και πρακτικές

Abstract

In the present doctoral thesis, it is attempted to explore the theoretical and practical utilization of the values of critical cross-cultural pedagogy for citizenship education in the modern multicultural environment. The examination of the political as a factor of configuration of social relations, the historical examination of political education, but also the highlighting of the role of rationalisations in the formation, reproduction and strengthening of existing structures, constitute the axes of negotiation of political education and they simultaneously shape the theoretical frame on which it is possible to utilise educational approaches and practices for citizenship education. An attempt is made to highlight the emergence of a pedagogic argument that aims to the growth of dialogue, through thought and reflection, as essential condition for the education of critical transformative citizen, for the growth of social empathy and of responsibility and social justice. The research was conducted on 189 students of public primary schools in Thessaloniki, and it gives prominence to those factors which contribute to the achievement of the above objectives, while also constituting a tool of evaluation of similar educational programs and interventions.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρείται η θεωρητική και πρακτική αξιοποίηση των αρχών της κριτικής διαπολιτισμικής παιδαγωγικής για την εκπαίδευση του πολίτη στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Η εξέταση του πολιτικού ως παράγοντα διαμόρφωσης κοινωνικών σχέσεων, η ιστορική ανασκόπηση της διαχείρισης της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη, αλλά και η ανάδειξη του ρόλου των εκλογικεύσεων στη διαμόρφωση, αναπαραγωγή και ισχυροποίηση των υφιστάμενων δομών, αποτελούν τους άξονες διαπραγμάτευσης της πολιτικής παιδείας. Συγχρόνως διαμορφώνουν το θεωρητικό πλαίσιο πάνω στο οποίο δύναται να υλοποιηθούν εκπαιδευτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για την εκπαίδευση του πολίτη. Επιχειρείται η ανάδειξη ενός παιδαγωγικού προτάγματος που στοχεύει, μέσα από το στοχασμό και αναστοχασμό, την ανάπτυξη του διαλόγου, ως απαραίτητων συνθηκών για την εκπαίδευση του κριτικού μετασχηματιστικού πολίτη, στην ανάπτυξη της κοινωνικής ενσυναίσθησης και υπευθυνότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 189 μαθητές/τριες δημοτικών σχολείων της Θεσσαλονίκης, αναδεικνύει εκείνους τους παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στην επίτευξη των παραπάνω στόχων, αποτελεί δε ένα εργαλείο αξιολόγησης παρόμοιων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και παρεμβάσεων. Η έρευνα έγινε με κλειστό ερωτηματολόγιο πριν και μετά την παρέμβαση. Χρησιμοποιήθηκε το t-test καθώς και δείκτες επίδρασης (effect size) για την ανάλυση των δεδομένων, έγινε συσχέτιση παραγόντων χρησιμοποιώντας Γραμμική Διμεταβλητή Συσχέτιση (Linear Bivariate Correlation), και Πολλαπλή Γραμμική Παλινδρόμηση για τον έλεγχο της καλύτερης predictor για τους παράγοντές μας, καθώς και έλεγχος της εγκυρότητας του παλινδρομικού μας μοντέλου. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται οι απόψεις των μαθητών/τριών για την έννοια του ενεργού πολίτη καθώς και η αξιολόγηση της παρέμβασης από τους ίδιους τους/τις μαθητές/τριες. Τα αποτελέσματα της έρευνας συνηγορούν και υποστηρίζουν στην εφαρμογή και υλοποίηση εκπαιδευτικών προσεγγίσεων που βασίζονται στις αρχές της κριτικής διαπολιτισμικής παιδείας. Η παρούσα διατριβή προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο και ερευνητικό εργαλείο για την εκπαίδευση του πολίτη.