Όψεις της εναλλαγής κώδικα σε ελληνόπουλα στη Γερμανία και η σημασία της για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας

Abstract

The subject of the present PhD thesis is the study of the bilingual speech of Greek primary school children in Germany as it is produced during the Greek language classes. The focus of the research is put on the code-switching during the language class and its importance for the teaching of the Greek language.The study has been conducted at a peripheral Greek language school in the State of Baden-Württemberg in Germany. The research aimed at the recording and the description of the bilingual speech of the pupils in the “natural setting” during the Greek language lessons, without the planning of specific teaching interventions, but according to the teaching material which is suggested for and used in these classes.The present research followed the interpretive research paradigm of the naturalistic approach working within the frames of Grounded Theory and that of Practitioner Research. During the research the teacher had a dual role, that of the educator and that of the researcher. On the whole, the research data consists of 87 hours of recorded teaching lessons, as well as of questionnaires from the pupils giving information about their individual and linguistic profile. The processing and analysis of the research data has been carried out in the methodological frame of Grounded Theory.The research brought out features about the way the pupils and the teacher use code-switching (CS) in class during the lessons, as well as features about the reactions of the teacher to the code-switching of the pupils. It became obvious, that the pupils sometimes make obligatory use of CS and that they use CS mainly as a communication and learning strategy. Respectively, the research data showed that the teacher makes also obligatory use of CS and uses CS as a communication and teaching strategy. The reactions of the teacher to the CS of the pupils were of three patterns: passive reaction, active encouraging reaction and active discouraging reaction.The research data and the conclusions allow suggestions about the didactic-methodological utilization of CS during the teaching of the Greek language in Germany. We suggest that the teachers should incorporate didactically into their lessons some code-switchings of the pupils, depending on the situation and the pupils’ age, in the following ways: 1) in asking them to find, individually or in cooperation, the Greek rendering of the word or the phrase, 2) in comparing contrastively some features of the two languages on the level of grammatical terminology or conceptual content, 3) in discussing about the CS on its own and in topicalising the pupils’ bilingualism. Finally, two more suggestions for the teaching are made, which are indirectly connected to the pupils’ CS, but directly to their bilingualism. So, we suggest on the one hand to topicalise mistakes based on transfers and on the other hand to teach more systematically the vocabulary.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η μελέτη του διγλωσσικού λόγου Ελλήνων μαθητών στη Γερμανία όπως αυτός παράγεται κατά τη διάρκεια διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας σε Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας (ΤΕΓ) με σημείο εστίασης την εναλλαγή κώδικα και τη σημασία της εναλλαγής κώδικα στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.Η έρευνα υλοποιήθηκε σε ένα περιφερειακό ΤΕΓ του κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης στη Γερμανία και είχε ως στόχο την καταγραφή και περιγραφή του διγλωσσικού λόγου των μαθητών σε “φυσικές συνθήκες” κατά τη διδασκαλία, χωρίς το σχεδιασμό ειδικών διδακτικών παρεμβάσεων ή διδακτικών ενοτήτων, αλλά με γνώμονα τα διδακτικά εγχειρίδια που προβλέπονται και χρησιμοποιούνται στα τμήματα αυτά.Στην έρευνα ακολουθήθηκε το ερμηνευτικό παράδειγμα της νατουραλιστικής προσέγγισης ακολουθώντας το πλαίσιο της Θεμελιωμένης Θεωρίας και της έρευνας του δρώντος επαγγελματία. Στην παρούσα έρευνα η εκπαιδευτικός είχε διττό ρόλο, της εκπαιδευτικού και της ερευνήτριας. Συγκεντρώθηκαν 87 ώρες ηχογραφημένου ερευνητικού υλικού από τις διδασκαλίες, καθώς και ερωτηματολόγια από τους μαθητές για το ατομικό και γλωσσικό προφίλ τους. Η επεξεργασία και ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων έγινε μέσα στο μεθοδολογικό πλαίσιο της Θεμελιωμένης Θεωρίας.Από την έρευνα προέκυψαν στοιχεία για τον τρόπο χρήσης της ΕΚ από τους μαθητές και την εκπαιδευτικό στην τάξη, καθώς και για τον τρόπο αντίδρασης της δασκάλας στην ΕΚ των μαθητών. Φάνηκε ότι οι μαθητές κάνουν κάποιες φορές υποχρεωτική ΕΚ και χρησιμοποιούν την ΕΚ κυρίως ως στρατηγική επικοινωνίας και ως στρατηγική μάθησης. Αντίστοιχα, η εκπαιδευτικός καταγράφηκε να κάνει υποχρεωτική ΕΚ, και να χρησιμοποιεί την ΕΚ ως στρατηγική επικοινωνίας και ως στρατηγική διδασκαλίας. Οι αντιδράσεις της εκπαιδευτικού στην ΕΚ των μαθητών είχε τις εξής τρεις μορφές: παθητική αντίδραση, ενεργητική ενθαρρυντική αντίδραση και ενεργητική αποθαρρυντική αντίδραση.Τα ερευνητικά δεδομένα και τα συμπεράσματα της έρευνας επιτρέπουν προτάσεις για τη διδακτική-μεθοδολογική αξιοποίηση της ΕΚ κατά τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Προτείνουμε οι εκπαιδευτικοί να ενσωματώνουν διδακτικά στη διδασκαλία τους κάποιες εναλλαγές κώδικα των μαθητών τους, ανάλογα με την περίσταση και την ηλικία των μαθητών, με τους ακόλουθους τρόπους: 1) καλώντας τους μαθητές να αναζητήσουν, ατομικά ή συνεργατικά, την ελληνική απόδοση της λέξης ή φράσης, 2) συγκρίνοντας αντιπαραβολικά κάποια στοιχεία των δύο γλωσσών σε επίπεδο γραμματικής ορολογίας ή εννοιολογικού περιεχομένου, 3) συζητώντας για την ίδια την εναλλαγή κώδικα και θεματοποιώντας τη διγλωσσία των μαθητών. Τέλος, κρίνουμε διδακτικά σκόπιμο τη θεματοποίηση λαθών μεταφοράς και τη συστηματικότερη διδασκαλία λεξιλογίου.