Μαθαίνοντας την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα σε μη-τυπικές μορφές εκπαίδευσης

Abstract

The purpose of this thesis was to investigate the process of teaching Greek to adult immigrants/refugees in the context of non-formal educational settings and to discuss the degree it responds to the needs of immigrant/refugee learners. It was investigated whether instructors utilized the learners’ hybrid identity and the factors that led to the immigrants/refugees participating in the courses and attending classes in the specific settings. In addition, the motivation of the instructors who teach there was examined as well as their methodological approaches regarding teaching Greek as L2. The research was based on qualitative methods of data analysis, employing data gathered from semi-structured interviews of instructors who teach Greek as L2 and learners who attend Greek classes in non-formal educational settings, observation of the classes of the aforementioned instructors and data from the research diary of the researcher regarding issues related to the research and teaching procedure. The research results illustrate the particularly positive response of the learners regarding the way the teaching of Greek as L2 in non-formal educational settings is organized and realized. The role of the instructors in the specific settings is very friendly towards the learners and the motivation that drives them to offer lessons as volunteers is mainly political, ideological and personal. The teaching methods they use comprise of a mixture of different approaches, mainly structural and text-centered. As shown by the research results, they do not particularly utilize the learners’ linguistic capital, culture or identity while conducting the lessons, however, they take into account psychological factors involved in teaching a second language and aim to create a friendly atmosphere, something which is perceived as very important by the learners as well. Additionally, the investment the learners make in learning the second language is taken into account and the creation of a community and a third space in the classroom is sought after, where learners interact socially with native speakers and other immigrants/refugees. The motives that drive the learners to attend the classes in the specific settings are basically instrumental, cognitive, social/integrative/interpersonal, educational, practical and emotional. They believe that knowledge of the L2 contributes to their professional development, greater confidence and facilitation of their integration, and consequently they invest their free time attending the classes. This investment is directly connected to the identity the learners construct as immigrant/refugee students. Additionally, socialization in different environments results in the construction of a hybrid identity in a third space, where the atmosphere is friendly and the people share common experiences and goals.

Σκοπός της διατριβής ήταν να διερευνηθεί η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε ενήλικες μετανάστες/ριες-πρόσφυγες στο πλαίσιο δομών μη-τυπικής εκπαίδευσης και να συζητηθεί ο βαθμός που αυτή ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εκπαιδευόμενων με μεταναστευτική εμπειρία. Διερευνήθηκε ο βαθμός αξιοποίησης εκ μέρους των εκπαιδευτών/τριών της υβριδικής ταυτότητας των εκπαιδευομένων και οι παράγοντες που ώθησαν τη συμμετοχή των μεταναστών/τριών και προσφύγων στην παρακολούθηση των μαθημάτων στις συγκεκριμένες δομές. Παράλληλα διερευνήθηκαν τα κίνητρα των εκπαιδευτών/τριών που διδάσκουν σε αυτές και η γλωσσοδιδακτική τους προσέγγιση αναφορικά με τη διδασκαλία της ελληνικής ως Γ2. Η έρευνα βασίστηκε σε ποιοτικές μεθόδους ανάλυσης δεδομένων, αξιοποιώντας δεδομένα από ημι-δομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευτές/τριες και εκπαιδευόμενους/ες, από την παρατήρηση διδασκαλιών σε δομές μη-τυπικής εκπαίδευσης και από το ερευνητικό ημερολόγιο της ερευνήτριας αναφορικά με θέματα της ερευνητικής και διδακτικής διαδικασίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν την ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση των εκπαιδευομένων στον τρόπο οργάνωσης/πραγματοποίησης της διδασκαλίας ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας σε δομές μη-τυπικής εκπαίδευσης. Ο ρόλος των εκπαιδευτών/τριών στις εν λόγω δομές είναι πολύ φιλικός απέναντι στους εκπαιδευόμενους και τα κίνητρα που τους/τις ωθούν στην εθελοντική προσφορά μαθημάτων είναι κυρίως ιδεολογικής και προσωπικής φύσης. Οι διδακτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούν είναι μείγμα από διάφορες προσεγγίσεις, κυρίως δομικές και κειμενοκεντρικές. Δεν διαφάνηκε ιδιαίτερη αξιοποίηση του γλωσσικού κεφαλαίου των εκπαιδευομένων, της κουλτούρας τους ή της ταυτότητάς τους κατά τη διεξαγωγή των μαθημάτων, όμως λαμβάνονται υπόψη ψυχολογικοί παράγοντες που εμπλέκονται στη διδασκαλία της δεύτερης γλώσσας και επιδιώκεται η δημιουργία φιλικού κλίματος, στοιχείο που εκλαμβάνεται πολύ θετικά από τους/τις εκπαιδευόμενους/ες. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη η επένδυση των μαθητών/τριών στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας και επιδιώκεται η δημιουργία κοινότητας και ενός τρίτου χώρου στην τάξη, όπου οι εκπαιδευόμενοι/ες αλληλεπιδρούν κοινωνικά με φυσικούς ομιλητές και με άλλους/ες με μεταναστευτική εμπειρία. Τα κίνητρα που ωθούν τους/τις εκπαιδευόμενους/ες στην παρακολούθηση των μαθημάτων στις συγκεκριμένες δομές είναι κατά βάση εργαλειακά, γνωστικά, κοινωνικά/ενσωματωτικά/διαπροσωπικά, εκπαιδευτικά, πρακτικά και συναισθηματικά. Θεωρούν ότι η γνώση της γλώσσας-στόχου συντελεί στην επαγγελματική τους αποκατάσταση, στην απόκτηση μεγαλύτερης αυτοπεποίθησης και στη διευκόλυνση της ένταξής τους, συνεπώς επενδύουν τον ελεύθερο χρόνο τους στην παρακολούθηση των μαθημάτων. Αυτή η επένδυση σχετίζεται άμεσα με την ταυτότητα που δομούν οι εκπαιδευόμενοι/ες ως μετανάστες/τριες-πρόσφυγες μαθητές/τριες. Επιπροσθέτως, η κοινωνικοποίηση σε διαφορετικά περιβάλλοντα συνεπάγεται τη δημιουργία μιας υβριδικής ταυτότητας σε έναν τρίτο χώρο, όπου επικρατεί φιλικό κλίμα και τα άτομα μοιράζονται κοινές εμπειρίες και στόχους.