Η σημασία αναγνώρισης και αξιοποίησης των φιλοσοφιών της εκπαίδευσης ενηλίκων: θεωρητική και εμπειρική τεκμηρίωση

Abstract

The importance that modern society attributes to adult education makes it necessary for the adult educator to be aware of the broader philosophical framework that guides their thoughts, their choices and their practises they applies during the educational process. The purpose of this PhD thesis is to highlight a) the neseccity of linking the educational philosophy with practice by presenting educational philosophical theories of the reference field, i.e., adult education b) the two conflicting, both in the bibliography and in the educational practice, theories: behaviourism and constructivism and c) the possibility of the co-existence of two or more educational philosophies in the field of adult education, in relation to four parameters: education / learning, the teaching process, the role of the trainer, and the role of the trainee, through research. Its contribution is to highlight the need for the trainer to be aware of the educational philosophy adopted in different parts of education such as the learning process, the teaching process, the trainer, and the trainee.The thesis is divided in two parts: theory and research. The first part, which constitutes the theoretical background of the thesis, consists of two chapters. Chapter 1 presents the reference field, i.e., adult education, and the necessity for the trainer to know the educational philosophical theory the trainer adheres to, as well as the five educational philosophical theories: liberalism, progressivism, humanism, behaviourism and constructivism. Chapter 2, that follows, compares the last two theories. The presentation of the five theories, as well as the comparison of two of them, is based on four pillars: the learning process, the teaching process, the trainer, and the trainee.The second part of the thesis, the research, is developed in chapter 3. It is the presentation of a research carried out in 421 active adult educators, in different cities of Greece, during 2014-2015. The research tool used is the questionnaire by Lorraine Zinn, "Philosophy of Adult Education" (PAEI, 1991). The results showed that factors such as gender or the education level of each trainer have no effect on the choice of the adopted educational philosophy. On the contrary, it was noted that the educational philosophy followed by the trainer affects them on the learning process, the teaching process, the role they attribute to themself and their trainees. The conclusion reached was that although an educational philosophy may be adopted, there is a possibility that "behind" it another philosophy or a mixture of other philosophies is hidden, that form the whole picture

Η σημασία που αποδίδει η σύγχρονη κοινωνία στην εκπαίδευση ενηλίκων καθιστά αναγκαίο από την πλευρά του εκπαιδευτή, να έχει επίγνωση του ευρύτερου φιλοσοφικού πλαισίου που διέπει τη σκέψη του, τις επιλογές του και τις πρακτικές που ακολουθεί κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή έχει ως σκοπό να αναδείξει (α) την αναγκαιότητα σύνδεσης της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας με την πράξη παρουσιάζοντας τις εκπαιδευτικές φιλοσοφικές θεωρίες που άπτονται στο γνωστικό πεδίο αναφοράς, την εκπαίδευση ενηλίκων, (β) τις δύο αντικρουόμενες, τόσο στη βιβλιογραφία όσο και στην εκπαιδευτική πρακτική, θεωρίες, τον συμπεριφορισμό και τον εποικοδομητισμό και (γ) τη δυνατότητα συνύπαρξης δύο ή και περισσοτέρων εκπαιδευτικών φιλοσοφιών στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων, σε σχέση με τέσσερις παραμέτρους: την εκπαίδευση/ μάθηση, τη διαδικασία της διδασκαλίας, τον ρόλο του εκπαιδευτή, τον ρόλο του εκπαιδευομένου, μέσω έρευνας. Η συνεισφορά της είναι η ανάδειξη της αναγκαιότητας επίγνωσης της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας που ασπάζεται ο εκπαιδευτής σε διάφορους τομείς της εκπαίδευσης, όπως η διαδικασία μάθησης, η διαδικασία διδασκαλίας, ο εκπαιδευτής και ο εκπαιδευόμενος. Η Διατριβή είναι χωρισμένη σε δύο μέρη: το θεωρητικό και το ερευνητικό. Το πρώτο μέρος, που αποτελεί το θεωρητικό υπόβαθρο της Διατριβής περιλαμβάνει δύο κεφάλαια. Στο κεφάλαιο 1 παρουσιάζεται το πεδίο αναφοράς, η εκπαίδευση ενηλίκων και η αναγκαιότητα επίγνωσης από την πλευρά του εκπαιδευτή σε ποια εκπαιδευτική φιλοσοφική θεωρία ανήκει καθώς και οι πέντε εκπαιδευτικές φιλοσοφικές θεωρίες: ο φιλελευθερισμός, ο προοδευτισμός, ο ανθρωπισμός, ο συμπεριφορισμός και ο εποικοδομητισμός. Στο κεφάλαιο 2 που ακολουθεί συγκρίνονται οι δύο τελευταίες. Τόσο η παρουσίαση των πέντε θεωριών όσο και η σύγκριση των δύο εξ αυτών γίνεται με βάση τέσσερις πυλώνες: τη διαδικασία μάθησης, τη διαδικασία διδασκαλίας, τον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο.Το δεύτερο μέρος της Διατριβής, το ερευνητικό, αναπτύσσεται στο 3ο κεφάλαιο. Πρόκειται για την παρουσίαση μιας έρευνας που διεξήχθη σε 421 ενεργούς εκπαιδευτές ενηλίκων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας κατά την περίοδο 2014-2015. Το ερευνητικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε είναι το ερωτηματολόγιο της Lorraine Zinn, “Philosophy of Adult Education” (PAEI, 1991). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι παράγοντες όπως φύλο και το επίπεδο μόρφωσης του κάθε εκπαιδευτή ενηλίκων δεν είχαν καμία επίδραση όσον αφορά στην επιλογή της εκπαιδευτικής φιλοσοφίας που ασπαζόταν. Αντίθετα, διαπιστώθηκε ότι η εκπαιδευτική φιλοσοφία που ασπάζεται ο εκπαιδευτής τον επηρεάζει όσον αφορά τη διαδικασία μάθησης, τη διαδικασία διδασκαλίας, τον ρόλο που αποδίδει στον ίδιο αλλά και στους εκπαιδευομένους του. Μάλιστα προέκυψε ότι, ενώ μπορεί κάποιος να ασπάζεται μια εκπαιδευτική φιλοσοφία, «πίσω» από αυτήν να υπάρχει πιθανότητα να κρύβεται κάποια άλλη ή κάποιο μείγμα φιλοσοφικών θεωριών που συνθέτουν την όλη του εικόνα.