Σχέσεις εξουσίας και σχολείο: μελέτη περίπτωσης άτυπης εφαρμογής αμεσοδημοκρατικής κυβερνολογικής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα

Abstract

In the typical educational system pupils are excluded from the decision-making process at all levels. The present thesis studies the case of three typical state school units in a village at rural Greece, where the teachers and the pupils were taking all school-based decisions through direct-democratic assemblies (‘School Council’). The meetings were regulated by a committee of pupils and both teachers and pupils were participating as equals. This practice started in the Primary School and the Kindergarten, and expanded, to a limited extent, to the local Middle School (ages 12-15). These cases are being studied along the case of the local High School (ages 16-18).The research goal was to study the ways in which the meetings were held, the school units were operating, the pupils, the teachers and the parents were perceiving and evaluating this practice, as well as to document their attitude towards its fundamental idea. The study was based on Michel Foucault’s analysis of power in systems like Education. The methodology followed was that of participant observation and of semi-structured interviews with pupils, teachers and parents. The data collected were analyzed through the method of thematic analysis.Among the basic research conclusions is that the schools in question and their power relations were functioning in accordance with the dominant systemic provisions, and that the pupils appeared to have become empowered through these assemblies. Additionally, the participants were characterised by an accurate understanding of the practice, mostly positive evaluation of its implementation and a positive attitude towards it. The dissertation concludes with a discussion of the possibilities, the conditions and the dynamics of implementing an educational practice, such as the one studied here, within the dominant systems.

Στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα οι μαθητές-ριες αποκλείονται από τη λήψη αποφάσεων σε κάθε επίπεδο. Η παρούσα εργασία μελετά τις περιπτώσεις τριών τυπικών δημόσιων σχολικών μονάδων σε ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας, οι οποίες εφάρμοσαν άτυπα αμεσοδημοκρατικές ενδοσχολικές συνελεύσεις (‘Σχολικό Συμβούλιο’), μέσα από τις οποίες οι εκπαιδευτικοί από κοινού με τους/τις μαθητές-ριες λάμβαναν τις αποφάσεις που αφορούν τη σχολική ζωή. Οι συνελεύσεις συντονίζονταν από επιτροπή μαθητών-ριών, ενώ εκπαιδευτικοί και μαθητές-ριες συμμετείχαν ισότιμα. Η εφαρμογή ξεκίνησε από το Δημοτικό/Νηπιαγωγείο και επεκτάθηκε, σε πιο περιορισμένη έκταση, στο τοπικό Γυμνάσιο. Οι περιπτώσεις μελετώνται και σε σχέση με το τοπικό Λύκειο.Στόχος της έρευνας ήταν να μελετηθεί η λειτουργία των συνελεύσεων, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσαν οι εν λόγω σχολικές μονάδες και οι στάσεις, αντιλήψεις και αποτίμηση της εφαρμογής τους από τους/τις μαθητές-ριες, εκπαιδευτικούς και γονείς. Η μελέτη γίνεται με βάση την ανάλυση του Michel Foucault για την εξουσία σε συστήματα όπως η Εκπαίδευση. Ακολουθήθηκε η μέθοδος της συμμετοχικής παρατήρησης με παράλληλη λήψη ημιδομημένων συνεντεύξεων από μαθητές-ριες, εκπαιδευτικούς καιγονείς. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με τη μέθοδο της θεματικής ανάλυσης.Βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι οι εν λόγω σχολικές μονάδες και οι ενδοσχολικές σχέσεις εξουσίας λειτουργούσαν κατά τα προβλεπόμενα από το κυρίαρχο σύστημα, καθώς και ότι οι μαθητές-ριες φάνηκαν να ενδυναμώνονται μέσα από τη λειτουργία αυτών των Συμβουλίων. Επίσης, οι συμμετέχοντες-ουσες είχαν εύστοχη αντίληψη της πρακτικής, ως επί το πλείστον θετική αποτίμηση της εφαρμογής της και θετική στάση απέναντί της. Η διατριβή ολοκληρώνεται με αναστοχασμό για τις δυνατότητες, τις προϋποθέσεις και τη δυναμική της εφαρμογής μιας εκπαιδευτικής πρακτικής όπως η μελετώμενη εντός των κυρίαρχων συστημάτων.