Προσδιοριστές του καπνίσματος σε εφήβους: διερεύνηση της σχέσης μεταξύ οικογενειακών παραγόντων και καπνιστικής συνήθειας

Abstract

Background: Data on smoking and tobacco consumption by young people in Greece are limited. For this reason we have implemented the epidemiological study GYTS, during the school year 2004-2005. The aim of this study is to assess the smoking habits of high school students, aged 13-15 years, and the factors associated with active and passive smoking. Methodology: The Global Youth Tobacco Survey (GYTS) was implemented in Greece in 2004-2005 from the National School of Public Health and the University of Thessaly. The data were collected using the GYTS self-managed and anonymous questionnaire, which was filled out by secondary school students, aged 13-15 years, under the supervision of specially trained staff. The process of sampling is double stage geographic randomized sampling of schools and departments. Processing and statistical analysis of the data was carried out to the CDC. In addition, a multivariate data analysis was done. The parameter tested was smoking (passive and active) during the last month compared with independent variables such as age, sex, educational level of parents, smoking habits of parents, their perceptions about the effects of smoking, and pocket money. Results: 6141 young people (51.5% boys and 48.5% girls) participated in the study. The 1/3 of the students (32.1% (29.4 to 35.0) reported having tried cigarettes in the past, while 16.2% (14.3 to 18.4) reported that they have recently consumed tobacco products. Moreover, ¼ of smokers started smoking before the age of 10 years. Approximately 1/5 of the students who had never smoked, wanted to start smoking within the next year and about 89.8% (from 88.3 to 91, 1) of the participants were exposed to passive smoking at home and 94.1% (93.2 to 94.9) in public places. Referring to the total sample, namely to students of all ages, ¾ of the participants (76.8 %) have been exposed to passive smoking at home, and 38.5% in public places. Moreover, a significant proportion of students, and more specifically 95% (89.5 to 97.7), reported that they had no problem buying cigarettes without restrictions. In the multivariate analysis GYTS, smoking is associated with male gender (OR: 1,62, 95% CI: 1,08-3,08), parental smoking (OR: 2,59, 95% CI: 1, 45 to 5.89), and pocket money (≥ 16 Euro) (OR: 2,64, 95% CI: 1.919-5.98). Also, age, sex, smoking parents and close friends seem to be important factors in youth exposure to passive smoking. Conclusion: The GYTS results show that the prevalence of smoking in secondary school students are alarmingly high in Greece. Also, several independent factors, such as gender, smoking and pocket money of young people ≥ 16 Euro are related to active and passive smoking. Smoking is a major problem in contemporary Greek population, which may become more acute if appropriate laws are not adopted and implemented, and if prevention programs targeting children at younger ages are not implemented.

Υπόβαθρο: Τα δεδομένα για το κάπνισμα και την κατανάλωση καπνού των νέων στην Ελλάδα είναι περιορισμένα. Για αυτό το λόγο υλοποιήθηκε η επιδημιολογική μελέτη GYTS, την σχολική χρονιά 2004-2005. Στόχος αυτής της μελέτης είναι η εκτίμηση των καπνιστικών συνηθειών των μαθητών μέσης εκπαίδευσης, ηλικίας 13-15 ετών, καθώς και οι παράγοντες που σχετίζονται με το ενεργητικό και το παθητικό κάπνισμα. Μέθοδος: Η Global Youth Tobacco Survey (GYTS) εφαρμόστηκε στην Ελλάδα το 2004-2005 από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Τα δεδομένα συλλέχτηκαν με την χρήση του αυτό-διαχειριζόμενου και ανώνυμου ερωτηματολογίου της GYTS, το οποίο συμπληρώθηκε από μαθητές μέσης εκπαίδευσης, ηλικίας 13-15 ετών, υπό την επίβλεψη ειδικά εκπαιδευμένου προσωπικού. Η διαδικασία της δειγματοληψίας είναι διπλού σταδίου γεωγραφική με τυχαία επιλογή σχολείων και τμημάτων. Η επεξεργασία και η στατιστική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε στο CDC. Επίσης, πραγματοποιήθηκε πολυπαραγοντική ανάλυση των δεδομένων. Η παράμετρος που ελέγχθηκε ήταν το κάπνισμα (παθητικό και ενεργητικό) τον τελευταίο μήνα σε σχέση με ανεξάρτητες μεταβλητές, όπως η ηλικία, το φύλο, το επίπεδο μόρφωσης των γονέων, οι καπνιστικές συνήθειες των γονέων, οι αντιλήψεις τους για τις επιπτώσεις του καπνίσματος, και τα χρήματα που έχουν στο πορτοφόλι τους. Αποτελέσματα: 6141 νέοι (51,5% αγόρια και 48,5% κορίτσια) συμμετείχαν στην μελέτη. Το 1/3 των μαθητών (32,1% (29,4-35,0) αναφέρουν ότι έχουν δοκιμάσει τσιγάρο στο παρελθόν, ενώ το 16,2% (14,3-18,4) αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει προϊόντα καπνού, πρόσφατα. Επίσης, ¼ των καπνιστών ξεκίνησαν το κάπνισμα πριν την ηλικία των 10 ετών. Περίπου 1/5 των μαθητών που δεν κάπνισαν ποτέ, ήθελαν να ξεκινήσουν το κάπνισμα μέσα στο επόμενο έτος και περίπου 89,8% (88,3-91,1) των συμμετεχόντων εκτέθηκαν στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι τους και 94,1% (93,2-94,9) στους δημόσιους χώρους. Αν αναφερθούμε στο συνολικό δείγμα, δηλαδή όλες τις ηλικίες των μαθητών, τα ¾ των συμμετεχόντων (76,8%) έχουν εκτεθεί στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι τους, και το 38,5% σε δημόσιους χώρους. Ακόμα, ένα σημαντικό ποσοστό των μαθητών, 95% (89,5-97,7), αναφέρουν ότι δεν είχανε προβλήματα να αγοράσουν τσιγάρα, χωρίς περιορισμούς. Στην πολυπαραγοντική ανάλυση της GYTS, το κάπνισμα σχετίζεται με το αρσενικό φύλο (OR: 1,62, 95%CI: 1,08-3,08), το κάπνισμα των γονέων (OR: 2,59, 95% CΙ: 1,45-5,89), και τα χρήματα στο πορτοφόλι τους (≥16 Ευρώ) (OR: 2,64, 95% CI: 1.919-5.98). Επίσης, η ηλικία, το φύλο, το κάπνισμα των γονέων και των κοντινών φίλων υπήρξαν σημαντικοί δείκτες στην έκθεση των νέων στο παθητικό κάπνισμα. Συμπέρασμα: Τα αποτελέσματα της GYTS δείχνουν ότι ο επιπολασμός του καπνίσματος στα παιδιά μέσης εκπαίδευσης είναι ανησυχητικά υψηλός στην Ελλάδα. Επίσης, οι διάφοροι ανεξάρτητοι παράγοντες, όπως το φύλο, το κάπνισμα νέων και τα χρήματα των νέων ≥ 16 Ευρώ σχετίζονται με το ενεργητικό και το παθητικό κάπνισμα. Το κάπνισμα αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για τον νεοελληνικό πληθυσμό, που μπορεί να χειροτερεύσει, αν δεν ψηφιστεί και δεν εφαρμοστεί η ελληνική νομοθεσία, καθώς και αν δεν υλοποιηθούν προγράμματα πρόληψης σχετικά με το κάπνισμα με στόχο τα παιδιά σε μικρότερες ηλικίες.