Μελέτη των καπνιστικών συνηθειών και των παραγόντων που σχετίζονται με αυτές σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ενήλικου ελληνικού πληθυσμού

Abstract

Objectives: Smoking prevalence in Greece is one of the highest globally. Taking under consideration the ongoing financial crisis and the recently implemented tobacco control measures, the objective of the present study was to explore the possible effects of demographic and socioeconomic determinants in the epidemiology of smoking prevalence and intention to quit smoking in Greece between years 2006-2011, as well as in the exposure to SHS in public places and private areas. Methods: Data from two national household surveys (“Hellas Health I” & “Hellas Health IV”) conducted in 2006 (n=1,005) and in 2011 (n=1,008), were analyzed. Respondents were selected by means of a three stage, proportional to size sampling design. The sample was representative of Greek population in terms of age and residency. Results: Smoking prevalence decreased (p=0.023) in 2011, especially in men (p=0.037), in the age group 35-54 years (p=0.017), in married (p<0.001), in those of low socioeconomic level (p=0.008), in those of low (p=0.011) or middle (p=0.012) educational level and in those who live in urban areas (p=0.005). Daily cigarette consumption is different (p<0.001). Moreover, a decrease in the percentage of everyday smokers that smoke more than a pack a day was noted (p<0.001). Sex and age temporally affect smoking prevalence. Quit attempts were more likely for smokers of high socioeconomic status (p=0.018). Intention to quit smoking increased (p=0.007), especially in women (p=0.037), in age group >54 years (p=0.012), in married (40.2% vs. 31%, p=0.035), in those of high (p=0.023) and low (p=0.023) socioeconomic level, in those of middle educational level (p=0.025) and in those who live in rural areas (p=0.003). Socioeconomic and demographic variables do not temporally affect intention to quit smoking. Smoking is not allowed in the house by 33.1%. Additionally, smoking by someone in an enclosed place of work, in a restaurant and in a bar/club/cafe is frequently mentioned by Greek people (41.6%, 84.1% and 90.5% respectively) and is significantly more frequently mentioned by participants who live in rural areas (p<0.00, p<0.001 and 0.007 respectively). Family status and smoking affect living in a smoke-free household. Conclusions: Τobacco control policies implemented in Greece, along with the current financial crisis seem to have an impact on smoking prevalence, smoking consumption and also on the enhancement of the overall intention to quit. Ηowever, smoking prevalence in Greece still remains high while significant exposure to SHS is documented in public places, worksites and homes. Ηealth promotion and education programmes, antismoking campaigns and the implementation of a strict comprehensive nationwide tobacco control policy, must be of a high priority in the national policy for health.

Σκοπός: Στην Ελλάδα, ο επιπολασμός του καπνίσματος είναι από τους υψηλότερους παγκοσμίως. Λαμβάνοντας υπόψη, την υφιστάμενη οικονομική κρίση και την εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας, σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση της πιθανής επίδρασης των δημογραφικών και των κοινωνικό-οικονομικών παραγόντων τόσο στην επιδημιολογία όσο και στην πρόθεση για τη διακοπή του καπνίσματος στην Ελλάδα την περίοδο 2006-2011, καθώς και στην έκθεση στο παθητικό κάπνισμα στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους. Μέθοδος: Αναλύθηκαν δεδομένα από δύο πανελλαδικές έρευνες. Η “Hellas Health I” πραγματοποιήθηκε το 2006 (n=1.005) και η “Hellas Health IV” το 2011 (n=1.008). Η επιλογή του δείγματος ήταν τυχαία και αντιπροσωπευτική ως προς την ηλικία και τον τόπο κατοικίας και έγινε με τη μέθοδο της τρισταδιακής δειγματοληψίας. Αποτελέσματα: Ο επιπολασμός του καπνίσματος καταγράφει σημαντική μείωση (p=0,023). Μειώθηκε στους άνδρες (p=0,037), στα άτομα 35-54 ετών (p=0,017), στους έγγαμους (p<0,001), στα άτομα χαμηλού κοινωνικό-οικονομικού επιπέδου (p=0,008), στα άτομα χαμηλού (p=0,011) ή μεσαίου (p=0,012) εκπαιδευτικού επιπέδου και στον πληθυσμό των αστικών περιοχών (p=0,005). Επιπρόσθετα, η συνολική κατανομή της ημερήσιας κατανάλωσης τσιγάρων μεταβλήθηκε σημαντικά (p<0,001). Σημαντικά μειώθηκε και η ημερήσια κατανάλωση >20 τσιγάρων (p<0,001). Το φύλο και η ηλικία αποτελούν διαχρονικά ανεξάρτητους παράγοντες για το κάπνισμα. Οι καπνιστές ανώτερου κοινωνικό-οικονομικού επιπέδου έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν πραγματοποιήσει απόπειρα για διακοπή του καπνίσματος το τελευταίο έτος (p=0,018). Η πρόθεση για τη διακοπή του καπνίσματος καταγράφεται σημαντικά αυξημένη (p=0,007). Αυξήθηκε στις γυναίκες (p=0,037), στους καπνιστές >55 ετών (p=0,012), στους έγγαμους (40,2% vs. 31%, p=0,035), στους καπνιστές ανώτερου (p=0,023) και κατώτερου (p=0,023) κοινωνικό-οικονομικού επιπέδου, στους καπνιστές μεσαίου εκπαιδευτικού επιπέδου (p=0,023), καθώς και στους καπνιστές των αγροτικών περιοχών (p=0,003). Η πρόθεση για διακοπή παρουσιάζει ομοιόμορφη αυξητική τάση χωρίς κοινωνικό-οικονομικές διαφοροποιήσεις. Μόνο 1 στους 3 Έλληνες απαγορεύουν το κάπνισμα στο σπίτι, ενώ εξαιρετικά υψηλή έκθεση στον περιβαλλοντικό καπνό αναφέρεται τόσο στον χώρο εργασίας, όσο και στα εστιατόρια ή στα μπαρ/κλαμπ/καφέ (41,6%, 84,1% και 90,5% αντίστοιχα), η οποία είναι πιο πιθανή για τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών (p<0.001, p<0.001 και 0.007 αντίστοιχα). Η οικογενειακή κατάσταση και η καπνιστική συνήθεια αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες για την απαγόρευση του καπνίσματος στο σπίτι. Συμπεράσματα: Η αντικαπνιστική νομοθεσία και η οικονομική κρίση, φαίνεται να επιδρούν θετικά στη μείωση του επιπολασμού και της κατανάλωσης του καπνίσματος, καθώς και στην ενίσχυση της πρόθεσης για διακοπή. Ωστόσο, η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ακόμη από υψηλό επιπολασμό του καπνίσματος και από υψηλά επίπεδα έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα στους δημόσιους χώρους, στο χώρο εργασίας και στο σπίτι. Η υλοποίηση προγραμμάτων προαγωγής και αγωγής υγείας και στοχευμένης αντικαπνιστικής εκστρατείας καθώς και η ανάπτυξη δομών για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία θα πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα στη χάραξη της εθνικής πολιτικής για την υγεία.