Ψυχοπαιδαγωγικές διαστάσεις της σχέσης οικογένειας και νηπιαγωγείου: διερεύνηση της γονικής εμπλοκής και των παραγόντων που την επηρεάζουν

Abstract

The present study elaborates on the issue of parental involvement, with reference to the Greekmothers’ behaviors, when their child attends the public kindergarten. It focuses on the structure ofparental involvement in an attempt to clarify the term and to highlight the influence of some basicfactors. The second refers to the impact of the ecological factors on its expressions. An ecosystemicapproach is applied to investigate the functioning of parental involvement, focusing on the family andkindergarten microsystems as well as the mesosystem between them. On the basis of the UrieBronfenbrenner’s ecological theory and Super and Harkness’s theoretical model of the“developmental niche” the study describes the child’s “educational niche”. It concerns a model thatdelineates the processes of the family and school dynamics that guide the child’s educationalexperiences. Parental involvement is a part of the child’s “educational niche” and is conceptualized asa complex, multidimenstional and multilevel, dynamic process that describes parents’, and othercaretakers’, efforts to promote children’s learning. It is culturally oriented as it reflects changes in thebroader ecological context. These changes are filtered in the niche through the three components thatconstitute the family and the educational environment: the physical and the social context, theeducational customs and the psychology of the caretakers. The study includes structural andfunctional characteristics from both the family and the kindergarten to examine their influence onparental involvement. The study, with reference to the empirical investigation of the model, wasconducted with 913 mothers and 233 kindergarten teachers. Participants were recruited from all the 13regions in Greece, using multistage sample procedures. The questionnaires used, were constituted of acluster of scales, some of which were constructed for the purposes of the present study while otherswere adjusted from ready-made study tools, located in the English literature. Data supported theexistence of the three basic dimensions of parental involvement: the quantitative, the qualitative andthe developmental, as proposed in the study. The factors from the family context and those related tothe interaction between family and kindergarten, especially with regard to the psychology of themothers, had the major influence on parental involvement. The power of these factors in predictingparental involvement seemed to alter when the characteristics of the educational context were takeninto consideration.

Η παρούσα εργασία μελετά το ζήτημα της γονικής εμπλοκής εστιάζοντας στις συμπεριφορές τωνμητέρων όταν τα παιδιά τους φοιτούν στο δημόσιο νηπιαγωγείο. Πιο συγκεκριμένα, διερευνά τη δομήτης γονικής εμπλοκής επιχειρώντας να αποσαφηνίσει το περιεχόμενο του συγκεκριμένου όρου και νααναδείξει τη συμβολή σημαντικών παραγόντων. Υιοθετείται μια οικοσυστημική προσέγγιση για τημελέτη της λειτουργίας της εστιάζοντας στα μικροσυστήματα της οικογένειας και του νηπιαγωγείουκαθώς και στις μεσοσυστημικές του σχέσεις. Με βάση την οικολογική θεωρία του UrieBronfenbrenner και τη θέωρηση του «αναπτυξιακού θύλακα» των Super και Harkness, προτείνεται ο«εκπαιδευτικός θύλακας» του παιδιού. Πρόκειται για ένα σχήμα το οποίο οργανώνει και μορφοποιείτις διεργασίες εντός και μεταξύ της οικογένειας και του εκάστοτε εκπαιδευτικού πλαισίου, όπουσυμμετέχει το παιδί, οι οποίες καθοδηγούν και διαμορφώνουν τις εκπαιδευτικές εμπειρίες του. Στοσχήμα αυτό εντάσσεται η «γονική εμπλοκή», η οποία στο πλαίσιο της παρούσης μελέτηςπεριγράφεται ως μια σύνθετη, πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη, δυναμική διαδικασία που περιγράφειτις προσπάθειες κυρίως των γονιών, να προάγουν τη μάθηση του παιδιού. Η γονική εμπλοκήρυθμίζεται από πολιτισμικά ζητήματα καθώς επηρεάζεται από τις ευρύτερες οικολογικές συνθήκες. Οιαλλαγές αυτές φιλτράρονται στον «εκπαιδευτικό θύλακα» καθώς περνούν από τα τρια υποσυστήματαπου συνιστούν το οικογενειακό και εκπαιδευτικό πλαίσιο: το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, τιςσυνήθειες, και την ψυχολογία των φορέων εκπαίδευσης. Στην βάση αυτού του θεωρητικού σχήματοςμελετώνται βασικά δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά και των δύο πλαισίων σε σχέση με τηνεπίδραση που έχουν στη γονική εμπλοκή. Ως προς την εμπειρική προσέγγιση, η μελέτη διενεργήθηκεμε ένα δείγμα 913 μητέρων και 233 νηπιαγωγών που προέκυψε ακολουθώντας πολυεπίπεδηδειγματοληψία και από τις 13 Περιφέρειες της Ελλάδας. Για την άντληση των δεδομένων χορηγήθηκεερωτηματολόγιο για τις μητέρες και τις νηπιαγωγούς που συμπεριλάμβανε μια δέσμη κλιμάκων οιοποίες είτε κατασκευάστηκαν για τις ανάγκες της συγκεκριμένης έρευνας είτε προσαρμόστηκαν απόέτοιμα ερευνητικά εργαλεία που εντοπίστηκαν στην αγγλόφωνη σχετική βιβλιογραφία. Τα δεδομέναυποστήριξαν την ύπαρξη τριών βασικών διαστάσεων της γονικής εμπλοκής: την ποσοτική, τηνποιοτική και την αναπτυξιακή, όπως υποστηρίζεται στην παρούσα μελέτη. Τα χαρακτηριστικά τουοικογενειακού πλαισίου και της αλληλεπίδρασης των δύο πλαισίων ήταν εκείνα που έδειξαν να έχουντη σημαντικότερη επίδραση στη γονική εμπλοκή, με έμφαση στην ψυχολογία των μητέρων. Ηπροβλεπτική ισχύς αυτών των παραγόντων φάνηκε να τροποποιείται όταν ελήφθησαν υπόψη και ταχαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού πλαισίου.