Ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών πολιτικών στη σχολική μονάδα: το παράδειγμα των προγραμμάτων κινητικότητας

Abstract

An intriguing aspect of European programs concerns the formation of collaborative partnerships. The ever-increasing involvement of schools in collaborative partnerships highlights the widespread acceptance of mobility programs within the school community. This doctoral dissertation seeks to provide insight into the impact that European mobility programs have on the school community. The dissertation applied the CIPP model along with document analysis, questionnaires, and interviews. The final evaluation reports of the Greek schools involved in Comenius school partnerships from 2008 to 2013 constituted the primary data source. These reports were analyzed via a specially designed software. Additionally, research data was collected through a well-designed questionnaire aimed at teachers with experience in European partnerships. Moreover, semi-structured interviews were conducted with officials a) who played a central role in the design of European programs at the school education level and b) who oversaw and monitored the implementation of European programs in Greece. The analysis revealed that teachers participate in partnerships with the aim of interacting with different cultures, learning about other educational systems, and exchanging (teaching) practices with their colleagues abroad. Concerning the involvement of the school community in shaping these partnerships, the study revealed the Greek schools' active participation. The main factors that influenced the implementation of European partnerships were the participation of teachers from various specialties, the role of school administration, and the key role of the contact person, who is ultimately responsible for the execution of the plan. Additionally, the research highlighted the challenges faced by the participants, such as receiving no response from colleagues not willing to get involved in European programs, the time-consuming approval process for international mobilities by the relevant administrative services, and the overall human effort required for implementing the plan. Regarding the impact of the implementation of European partnerships on the school and the broader community, the research reveals the role of these programs in shaping the (unified) European identity of the citizens who are open to interacting with other cultures. Furthermore, teachers recognized the significance of the experiences gained from their participation in European partnerships, experiences that boosted their self-confidence and contributed to their professional development. Concurrently, participants' soft skills also improved, and the repertoire of available teaching practices was enriched by incorporating ideas from foreign schools. The impact on the school climate was significant, as the partnerships contributed to creating a positive collaborative environment among teachers and to improving the overall communication between teachers and students. Finally, the impact of European partnerships on the broader community was positive to the extent that it provided schools with the opportunity to get in touch with local organizations and laid the foundations for more frequent and effective relationships between the school and students' families. Regarding the sustainability of the plans, the research showed that the dissemination of the results was mainly limited to organizing workshops focusing on the reference schools and making the results available on the school's website. What became clear was a lack of a specific plan concerning the integration of the results into the central planning of the currently applied national policy. In summary, after a thorough examination of the results, it emerges that participation in European programs promotes the European identity of participants, enhances teachers' self-confidence, and fosters student-teacher relationships and teacher collaboration. However, the sustainability of the results is limited; what is called for is a redefinition of the dissemination requirements in order to enhance the impact of the partnerships.

Μία από τις ενδιαφέρουσες προκλήσεις των ευρωπαϊκών προγραμμάτων είναι οι συμπράξεις συνεργασίας. Η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή σχολικών μονάδων σε συμπράξεις συνεργασίας αντικατοπτρίζει την ευρεία αποδοχή, ειδικά των προγραμμάτων κινητικότητας, από τη σχολική κοινότητα. Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποβλέπει στο να εμπλουτίσει τη γνώση σχετικά με τον αντίκτυπο των ευρωπαϊκών προγραμμάτων κινητικότητας στη σχολική κοινότητα. Στη διατριβή εφαρμόστηκε το μοντέλο CIPP ενώ αξιοποιήθηκαν συνδυαστικά η ανάλυση τεκμηρίων, το ερωτηματολόγιο και η συνέντευξη. Ειδικότερα, την κύρια πηγή δεδομένων αποτέλεσαν οι τελικές εκθέσεις αποτίμησης της δράσης των ελληνικών σχολείων που συμμετείχαν σε σχολικές συμπράξεις Comenius το διάστημα 2008-2013, για την ανάλυση των οποίων σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε ειδική εφαρμογή. Συμπληρωματικά, πραγματοποιήθηκε συλλογή ερευνητικών δεδομένων με τη σχεδίαση κατάλληλα διαμορφωμένου ερωτηματολογίου και αποδέκτη τους εκπαιδευτικούς με εμπειρία συμμετοχής σε ευρωπαϊκές συμπράξεις, ενώ παράλληλα, υλοποιήθηκαν ημι-δομημένες συνεντεύξεις με στελέχη τα οποία α) είχαν κεντρικό ρόλο στη σχεδίαση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στο επίπεδο της σχολικής εκπαίδευσης, β) είχαν την εποπτεία και τον έλεγχο της εφαρμογής των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στην Ελλάδα. Από την ανάλυση διαπιστώθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν σε συμπράξεις με στόχο την αλληλεπίδραση με διαφορετικούς πολιτισμούς, την ενημέρωση για άλλα εκπαιδευτικά συστήματα και την ανταλλαγή (διδακτικών) πρακτικών με τους/τις συναδέλφους τους στο εξωτερικό. Ως προς το ρόλο της σχολικής κοινότητας στο σχεδιασμό των συμπράξεων η έρευνα έδειξε ότι οι ελληνικές σχολικές μονάδες συμμετείχαν ενεργά στην ανάδειξη του θέματος της σύμπραξης με τα μέλη του συλλόγου διδασκόντων που εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συμμετέχουν ενεργά στην παιδαγωγική ομάδα υλοποίησης του σχεδίου. Οι παράγοντες που αναδείχθηκε ότι επηρεάζουν την υλοποίηση των ευρωπαϊκών συμπράξεων ήταν η συμμετοχή εκπαιδευτικών από διαφορετικές ειδικότητες, ο ρόλος της διοίκησης του σχολείου και ο πρωταγωνιστικός ρόλος του/της υπεύθυνου επικοινωνίας, ο/η οποίος/α τελικά αναλαμβάνει το μεγαλύτερο βάρος της εφαρμογής του σχεδίου. Συμπληρωματικά, η έρευνα ανέδειξε τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι συμμετέχοντες, όπως η μη-ανταπόκριση των συναδέλφων που δεν συμμετείχαν στα ευρωπαϊκά προγράμματα, η χρονοβόρος έγκριση της μετακίνησής στο εξωτερικό από τις αρμόδιες διοικητικές υπηρεσίες, και η συνολική ανθρωποπροσπάθεια που απαιτείται για την υλοποίηση των σχεδίων. Ως προς το αποτύπωμα της υλοποίησης των ευρωπαϊκών συμπράξεων στη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα η έρευνα αποκαλύπτει ότι το ρόλο των προγραμμάτων στη διαμόρφωση της (ενιαίας) ευρωπαϊκής ταυτότητας πολιτών οι οποίοι είναι ανοικτοί στην αλληλεπίδραση με άλλους πολιτισμούς. Επιπρόσθετα, οι εκπαιδευτικοί αναγνώρισαν τη σημασία των εμπειριών που αποκόμισαν από τη συμμετοχή τους σε ευρωπαϊκές συμπράξεις, εμπειρίες οι οποίες ενίσχυσαν την αυτοπεποίθησή τους και συνέδραμαν στην επαγγελματική τους ανέλιξη. Παράλληλα, βελτιώθηκαν και οι ήπιες δεξιότητες των συμμετεχόντων και εμπλουτίστηκε το ρεπερτόριο των διαθέσιμων εκπαιδευτικών πρακτικών, μεταφέροντας ιδέες από τα σχολεία του εξωτερικού. Σημαντική ήταν η επίδραση (της συμμετοχής των σχολικών μονάδων στα προγράμματα κινητικότητας) στο κλίμα του σχολείου, καθώς οι συμπράξεις συνέβαλλαν στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος θετικής συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών και βελτίωσης της επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών. Τέλος, ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών συμπράξεων στην ευρύτερη κοινότητας ήταν θετικός στο βαθμό που δίνεται η ευκαιρία στα σχολεία για να συνεργαστούν με τοπικούς φορείς και στις βάσεις που τίθενται για μια πιο συχνή και αποδοτική συνεργασία του σχολείου με τις οικογένειες των μαθητών.Σχετικά με τη βιωσιμότητα των σχεδίων, η έρευνα έδειξε ότι η διάχυση των αποτελεσμάτων περιορίστηκε κυρίως στην οργάνωση ημερίδων με επίκεντρο τις σχολικές μονάδες αναφοράς και τη διάθεση των αποτελεσμάτων στην ιστοσελίδα του σχολείου, ενώ παρατηρήθηκε έλλειψη συγκεκριμένου σχεδίου για την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων στον κεντρικό σχεδιασμό της εφαρμοζόμενης εθνικής πολιτικής. Τελικά, από την εξέταση των αποτελεσμάτων, προκύπτει ότι η συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα προάγει την ευρωπαϊκή ταυτότητα των συμμετεχόντων, ενισχύει την αυτοπεποίθηση των εκπαιδευτικών, προάγει τις σχέσεις μαθητών και εκπαιδευτικών και τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών, ενώ η βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων είναι περιορισμένη και χρειάζεται να επαναπροσδιοριστούν οι απαιτήσεις διάχυσης, προκειμένου να ενισχυθεί ο αντίκτυπος των συμπράξεων.