Παρεμβάσεις αντιμετώπισης της επαγγελματικής εξουθένωσης σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα

Abstract

The present doctorate research is an original research idea regarding the design and implementation of positive psychology interventions to address the burnout of healthcare professionals within their clinical work environments. More specifically, the dissertation studied the design, implementation, and effectiveness of positive psychology interventions with the ultimate goal of strengthening and/or developing the mental resilience of healthcare professionals through their participation in open group meetings with other colleagues in their clinical work environments.More specifically, research questions that this dissertation aimed to answer concern: 1) What types of non-clinical interventions have been applied in hospital settings and what is their effectiveness? 2) What is the effectiveness of interventions to increase the mental resilience of physicians? 3) Can we use a one-time intervention to increase positive emotions in health professionals? And 4) Can we use repeated-times positive psychology interventions to increase mental resilience in health professionals in clinical settings? The present dissertation is divided into four studies.The first study concerns a scoping review regarding the systematic recording and description of the types of non-clinical meetings that take place inside and outside the clinical environment between healthcare professionals and/or medical staff. From the results of the study, it was understood that non-clinical rounds developed as a far-reaching effort to promote a culture of patient safety within hospital settings. On that basis, and in combination with the emerging knowledge in the field of Positive Psychology in addressing health professionals’ burnout and improve patient safety, the question arose about the effectiveness of interventions already applied to a sample of physicians to increase their mental resilience. Thus, the second study was a systematic review and meta-analysis of the international research literature regarding the effectiveness of interventions aimed to strengthen physicians’ level of resilience to inform the design and implementation of interventions that we intended to subsequently adopt. Results from previous two reviews informed the design of an initial pilot intervention targeting professional recognition implemented to a sample of occupational health professionals working in Primary Health Care. Results indicate that the participants reported more feelings of dominance (that they were in control), feelings of excitement, pride, and inspiration after receiving the intervention. These data underline the importance of providing positive feedback to the mental well-being of health professionals. Accordingly, we drew from the data of the pilot intervention for the final design and implementation of positive psychology interventions that we applied to a sample of health professionals in clinical settings (2nd Department of Obstetrics and Gynecology of General Hospital of Thessaloniki "Ippokratio" and Nea Michaniona Health Center) to strengthen and/or develop resilience in healthcare professionals. More specifically, the interventions were implemented in the form of group non-clinical rounds within the clinical work settings of health professionals, that lasted about an hour and implemented once a month for the 2nd Department of Obstetrics and Gynecology and once a week for the Health Center of Nea Michaniona. Data were collected using questionnaires administered at the beginning and end of the interventions, as well as from the use of diaries completed by participants before the start of the daily interventions. The analysis of the data showed a statistically significant increase in resilience of participants at the Nea Michaniona Health Center after receiving the intervention.Overall, the results of the present study could be used to design future positive psychology interventions in a sample of health professionals of longer duration and frequency. While new health policies could seriously considerate the overall results of implementing these interventions to redesign the health and safety systems of patients and their staff.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί πρωτότυπη ερευνητική ιδέα αναφορικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή παρεμβάσεων θετικής ψυχολογίας για την αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης των επαγγελματιών υγείας εντός των κλινικών περιβαλλόντων εργασίας τους. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή μελέτησε το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα παρεμβάσεων θετικής ψυχολογίας με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση ή/και ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας των επαγγελματιών υγείας υπό τη μορφή ανοικτών ομαδικών συναντήσεων με τους συμμετέχοντες εντός των κλινικών περιβαλλόντων εργασίας τους.Τα ειδικότερα ερευνητικά ερωτήματα στα οποία αποσκοπούσε να απαντήσει η παρούσα διατριβή αφορούν: 1) Ποιοι τύποι μη- κλινικών παρεμβάσεων έχουν εφαρμοστεί σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα και ποια είναι η αποτελεσματικότητά τους; 2) Ποια είναι η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων για την αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των ιατρών; 3) Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια μονοχρονική παρέμβαση για την αύξηση των θετικών συναισθημάτων σε επαγγελματίες υγείας; Και 4) Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επαναλαμβανόμενες παρεμβάσεις θετικής ψυχολογίας για την αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των επαγγελματιών υγείας σε κλινικά περιβάλλοντα; Η παρούσα διατριβή χωρίζεται σε τέσσερις μελέτες. Η πρώτη μελέτη αφορά τη διερευνητική βιβλιογραφική ανασκόπηση ως προς την ύπαρξη και καταγραφή των ειδών μη-κλινικών συναντήσεων που πραγματοποιούνται εντός και εκτός του κλινικού περιβάλλοντος μεταξύ των επαγγελματιών υγείας ή/και του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού. Από τα αποτελέσματα της μελέτης έγινε κατανοητό ότι οι μη-κλινικές συναντήσεις αναπτύχθηκαν ως μια απώτερη προσπάθεια προώθησης μιας κουλτούρας ασφάλειας ασθενών μέσα στα νοσοκομειακά περιβάλλοντα. Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω αποτέλεσμα, και σε συνδυασμό με την αναδυόμενη γνώση στο χώρο της Θετικής Ψυχολογίας για αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης των επαγγελματιών υγείας και βελτίωση της ασφάλειας ασθενών, δημιουργήθηκε το ερώτημα για την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που ήδη εφαρμόζονται σε δείγμα ιατρών για την αύξηση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η δεύτερη μελέτη αφορούσε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της διεθνούς ερευνητικής βιβλιογραφίας αναφορικά με την αποτελεσματικότητα εφαρμογής των παρεμβάσεων για την ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας των ιατρών προκειμένου να ενημερώσουμε το σχεδιασμό και την εφαρμογή των παρεμβάσεων που σκοπεύαμε να υιοθετήσουμε στη συνέχεια. Οι προηγούμενες δύο ανασκοπήσεις ενημέρωσαν τον σχεδιασμό μιας πρώτης πιλοτικής παρέμβασης επαγγελματικής αναγνώρισης που εφαρμόστηκε σε δείγμα επαγγελματικών υγείας που εργάζονται στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Από τα αποτελέσματα της παρέμβασης υποδεικνύεται ότι οι συμμετέχοντες ανέφεραν περισσότερα αισθήματα κυριαρχίας (ότι είχαν τον έλεγχο), αισθήματα ενθουσιασμού, περηφάνειας και έμπνευσης μετά τη λήψη της παρέμβασης. Τα δεδομένα αυτά υπογραμμίζουν τη σημαντικότητα της παροχής θετικής ανατροφοδότησης στη ψυχική ευεξία των επαγγελματιών υγείας. Στη συνέχεια, αντλήσαμε από τα δεδομένα της πιλοτικής παρέμβασης για το τελικό σχεδιασμό και την εφαρμογή παρεμβάσεων θετικής ψυχολογίας που εφαρμόσαμε σε δείγμα των επαγγελματιών υγείας σε κλινικά περιβάλλοντα (Β’ Μαιευτική- Γυναικολογική Κλινική του ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» και Κέντρο Υγείας Νέας Μηχανιώνας) με απώτερο σκοπό την ενδυνάμωση ή/και ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας των συμμετεχόντων. Ειδικότερα, οι παρεμβάσεις εφαρμόστηκαν υπό τη μορφή μη-κλινικών ομαδικών συναντήσεων εντός των κλινικών περιβαλλόντων εργασίας των επαγγελματιών υγείας, είχαν διάρκεια μία ώρα περίπου και συχνότητα εφαρμογής ανά μία φορά το μήνα για τη Β’ Μαιευτική- Γυναικολογική Κλινική και ανά μία φορά την εβδομάδα για το Κέντρο Υγείας Νέας Μηχανιώνας. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν με τη χρήση ερωτηματολογίων που χορηγήθηκαν κατά την έναρξη και λήξη των παρεμβάσεων, καθώς και από τη χρήση ημερολογίων που οι συμμετέχοντες συμπλήρωναν πριν την έναρξη των ημερήσιων παρεμβάσεων. Από την ανάλυση των δεδομένων φάνηκε μια στατιστικώς σημαντική αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας στους συμμετέχοντες του Κέντρου Υγείας Νέας Μηχανιώνας μετά τη λήψη της παρέμβασης. Συνολικά, τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για το σχεδιασμό μελλοντικών παρεμβάσεων θετικής ψυχολογίας σε δείγμα επαγγελματιών υγείας μεγαλύτερης διάρκειας και συχνότητας. Ενώ νέες πολιτικές υγείας θα μπορούσαν να λάβουν σοβαρά υπόψη τους τα συνολικά αποτελέσματα από την εφαρμογή των παρεμβάσεων αυτών για τον επανασχεδιασμό των συστημάτων υγείας και της ασφάλειας ασθενών και εργαζομένων σε αυτά.