Σχολικός εκφοβισμός σε μαθητές/ριες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σχέση με την προσκόλληση στο σχολείο και την χρήση ουσιών

Abstract

School bullying and use of legal and illegal substances during adolescence are two phenomena worth investigating through adolescence within the school environment as they share many interesting and common characteristics. During the school year of 2015-2016, we conducted a survey at the region of Larissa, in which participated 779 students from the first grade of Middle School to the last grade of High School. The questionnaire distributed concerned the use of legal and illegal substances, school bullying and four parameters of school bonding: commitment, attachment, involvement and faith in school rules. Results showed that 13, 9% of the students were identified as bullies, 14, 7% as victims and 7, 6% as bully/victims. Boys preceded at the categories of bullies and bully/victims. There were no differences between Middle School and High School students. As far as the substance use was concerned, 33% of the students have tried to smoke, 87, 4% have tried alcohol and 7, 8% have tried cannabis. There were no significant differences between boys and girls. On the contrary, substance use was rising with the age. Students tended to feel connected to their school, especially in the fields of commitment, attachment and faith in school rules and less in the field of involvement. Girls tended to feel more connected in the fields of commitment and attachment. Middle School students tended to feel more connected in the fields of commitment, attachment and involvement. The more the students felt connected to their school, the less they tried cigarettes, alcohol and cannabis, and the less they used alcohol. Bullies have tried all three substances more than victims. Bullies and bully/victims preceded at the most categories of alcohol use, like the very frequent intoxication (more than 40 times) comparing to victims and non involvement students and they felt less connected to their school at the fields of commitment, attachment and belief in school rules. After conducting logistical polyname regression analysis, several factors emerged that differentiated the non involved students from the bullies, victims and bully/victims: sex, belief in school rules and cigarette, cannabis and alcohol testing. As far as bullies and non involved students were concerned the differentiating factors were: sex (boy), alcohol and cannabis testing. For victims and non involved students the differentiating factors were: sex (girl) and low faith in school rules. Finally, for bully/victims and non involved students the differentiating factors were: low attachment and faith in school rules but high involvement.

Ο σχολικός εκφοβισμός και η χρήση νόμιμων και παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι δύο φαινόμενα που αξίζει να διερευνηθούν μέσα στο σχολικό πλαίσιο, καθώς μοιράζονται πολλά ενδιαφέροντα κοινά χαρακτηριστικά. Τη σχολική χρονιά 2015-2016 πραγματοποιήσαμε στον νομό Λάρισας έρευνα σε 779 μαθητές από Α΄ Γυμνασίου έως και Γ΄ Λυκείου. Το ερωτηματολόγιο προσανατολιζόταν στη διερεύνηση της χρήσης νόμιμων και παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, της θυματοποίησης και του δεσμού που αναπτύσσουν οι μαθητές με το σχολείο τους, μέσα από τέσσερις παραμέτρους: τη δέσμευση απέναντι στο σχολείο, την αφοσίωση στο σχολείο, την εμπλοκή σε εξωσχολικές δραστηριότητες και την πίστη στους κανόνες του σχολείου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα ποσοστά επικράτησης του σχολικού εκφοβισμού ανέρχονται στο 13,9% για τους θύτες, 14,7% για τα θύματα και 7,6% για τους θύτες/θύματα, με τα αγόρια να προηγούνται στις κατηγορίες των θυτών και των θυτών/θυμάτων. Δεν παρατηρήθηκαν διαφορές σε σχέση με τις δύο βαθμίδες εκπαίδευσης, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Όσον αφορά τη χρήση ουσιών, το ποσοστό των μαθητών που έχει δοκιμάσει τσιγάρο ανέρχεται στο 33%, αυτών που έχει δοκιμάσει αλκοόλ στο 87,4% και αυτών που έχει δοκιμάσει χασίς στο 7,8%. Παρατηρήθηκαν ελάχιστες στατιστικά σημαντικές διαφορές σε σχέση με το φύλο, ενώ αντίθετα η χρήση αυξάνεται με την ηλικία. Οι μαθητές εμφανίζονται να διάκεινται θετικά απέναντι στο σχολείο, τουλάχιστον όσον αφορά τις παραμέτρους της δέσμευσης, της αφοσίωσης και της πίστης στους κανόνες του σχολείου και λιγότερο στον τομέα της εμπλοκής. Τα κορίτσια εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα δέσμευσης και αφοσίωσης στο σχολείο, ενώ οι μαθητές Γυμνασίου εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά στους τομείς της δέσμευσης, της αφοσίωσης και της εμπλοκής. Παρατηρούμε ότι όσο ισχυρότερη είναι η προσκόλληση του μαθητή με το σχολείο του τόσο λιγότερο έχει δοκιμάσει και τις τρεις εξαρτησιογόνες ουσίες και τόσο λιγότερο κάνει χρήση αλκοόλ. Οι θύτες έχουν δοκιμάσει σε μεγαλύτερο ποσοστό τόσο τσιγάρο όσο και αλκοόλ και χασίς, ενώ στις περισσότερες κατηγορίες συχνότητας χρήσης αλκοόλ προηγούνται οι θύτες και οι θύτες/θύματα. Μάλιστα, οι θύτες/θύματα και οι θύτες εμφανίζουν περιπτώσεις πολύ συχνής μέθης (πάνω από 40 φορές), σε αντίθεση με τις άλλες δύο κατηγορίες (θύματα και μη εμπλεκόμενοι) όπου οι περιπτώσεις είναι μηδενικές, ενώ καταγράφουν και χαμηλότερες τιμές στους τομείς της δέσμευσης, της αφοσίωσης και της πίστης στους κανόνες του σχολείου. Μετά από την ανάλυση της πολυωνυμικής λογιστικής παλινδρόμησης, φαίνεται ότι οι παράγοντες που διαφοροποιούν τους μαθητές που εμπλέκονται μέσα από οποιονδήποτε ρόλο στον σχολικό εκφοβισμό από τους μη εμπλεκόμενους είναι οι εξής: Η πίστη στους κανόνες του σχολείου, το φύλο και η δοκιμή τσιγάρου και αλκοόλ. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες που διαφοροποιούν τον θύτη από τον μη εμπλεκόμενο είναι το φύλο (αγόρι) και η δοκιμή αλκοόλ και χασίς. Οι παράγοντες που διαφοροποιούν το θύμα από τον μη εμπλεκόμενο είναι το φύλο (κορίτσι) και η χαμηλή πίστη στους κανόνες του σχολείου, ενώ οι παράγοντες που διαφοροποιούν τον θύτη/θύμα από τον μη εμπλεκόμενο είναι η δοκιμή τσιγάρου, η χαμηλή αφοσίωση και πίστη στους κανόνες του σχολείου και η υψηλή εμπλοκή.