Ο ρόλος των διευθυντών/τριών στην πρόληψη κι αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού στα δημοτικά σχολεία

Abstract

Violence and bullying at school are issues of major concern to the educational community. In order to address them, teachers adopt various practices, including referring the incidents to the Principal of the School, whose role is of critical importance in tackling such phenomena. The purpose of this survey is to examine the views of Primary School Principals on the role that they play in preventing and tackling school violence and bullying. The survey looks into the frequency, the intensity and the forms of school violence and bullying; the place and time of occurring; the factors conducive to their occurrence; their impact on pupils and school life; the practices to address them; the reasons for which teachers refer the incidents; and the role of Principals and their suggestions to prevent and tackle those incidents. For the collection of data, a mixed methods research design was applied. The research tool used in this survey was the self-completion questionnaire in the quantitative research, and the semi-structured interview in the qualitative research. The sample was comprised of 512 Principals of Primary Schools in the quantitative research, and of 21 Principals in the qualitative research. The survey was conducted from April to June 2021. The results of the survey show that school violence and bullying in Primary Schools is a less frequent phenomenon, mainly related to moderate incidents. The most frequent forms of violence are verbal violence, non-verbal abuse, physical abuse and sarcastic / mocking / derogatory remarks. These incidents are moderate, and they usually occur in the schoolyard. The most important factors conducive to the adoption of delinquent behaviour by pupils are family, the media and peer relations. In order to address incidents of violence and bulling at school, the teachers usually adopt pedagogical practices. Nevertheless, they usually refer such incidents to the Principal in order to handle them, either because they do not have the time required to do so or because they cannot deal with them on their own. Principals usually manage serious and recurring incidents of physical and verbal abuse and bullying. In order to address them, they primarily apply pedagogical practices, such as discussion at individual and collective level, and cooperation with parents / guardians, teachers, scientific experts and various institutional bodies.

Η σχολική βία κι ο σχολικός εκφοβισμός αποτελούν ζητήματα που απασχολούν έντονα την εκπαιδευτική κοινότητα. Για την αντιμετώπισή τους οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν διάφορες πρακτικές, μεταξύ των οποίων και την παραπομπή των περιστατικών στους/στις διευθυντές/τριες των σχολείων, οι οποίοι/ες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να εξετάσει τις απόψεις των διευθυντών/τριών Δημοτικών Σχολείων, αναφορικά με τον ρόλο τους στην πρόληψη κι αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού. Εξετάζονται η συχνότητα, η ένταση και οι μορφές της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού, ο χώρος και ο χρόνος που εκδηλώνονται, οι παράγοντες που επιδρούν στην εμφάνισή τους, οι επιπτώσεις που έχουν στους/στις μαθητές/τριες και τη σχολική ζωή, οι πρακτικές αντιμετώπισης που υιοθετούνται στο σχολείο, οι λόγοι παραπομπής των περιστατικών από τους/τις εκπαιδευτικούς, ο ρόλος των διευθυντών/τριών και οι προτάσεις τους για την πρόληψη κι αντιμετώπισή τους. Για τη συλλογή των δεδομένων εφαρμόστηκε ερευνητικό σχέδιο μεικτών μεθόδων. Το ερευνητικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε στην ποσοτική έρευνα ήταν το ερωτηματολόγιο και στην ποιοτική η ημιδομημένη συνέντευξη. Δείγμα της ποσοτικής έρευνας αποτέλεσαν 512 διευθυντές/τριες Δημοτικών Σχολείων και της ποιοτικής 21 διευθυντές/τριες. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2021. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι στο Δημοτικό Σχολείο, η σχολική βία κι ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί λίγο συχνό φαινόμενο και αφορά, κυρίως, ήπια περιστατικά. Οι συχνότερες μορφές βίας είναι η λεκτική βία, η μη λεκτική, η σωματική και η ειρωνεία/κοροϊδίες/υποτίμηση. Τα περιστατικά αυτά είναι ήπια κι εκδηλώνονται, συνήθως, στο προαύλιο του σχολείου. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από τους/τις μαθητές/τριες είναι η οικογένεια, τα ΜΜΕ και η παρέα συνομήλικων. Για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού, οι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν, συνήθως, πρακτικές με παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ωστόσο, πολύ συχνά παραπέμπουν περιστατικά στους/στις διευθυντές/τριες για να τα διαχειριστούν, επειδή δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο στη διάθεσή τους ή αδυνατούν να τα επιλύσουν. Οι διευθυντές/τριες διαχειρίζονται, συνήθως, σοβαρά και επαναλαμβανόμενα περιστατικά σωματικής και λεκτικής βίας κι εκφοβισμού. Για την αντιμετώπισή τους εφαρμόζουν, κυρίως, παιδαγωγικές πρακτικές, όπως είναι η συζήτηση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο και η συνεργασία με τους γονείς/κηδεμόνες, τους/τις εκπαιδευτικούς, ειδικούς επιστήμονες και διάφορους θεσμικούς φορείς.