Γλωσσική διδασκαλία στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου με βάση την κατανόηση και παραγωγή κειμένων: μια διδακτική παρέμβαση

Abstract

The phenomenon of literacy works simultaneously in people’s communication and thinking. Therefore, in order to be taught, a synthetic approach of its social and cognitive dimension is required. In this context, the teaching of language literacy in school needs to focus on communication, aiming at the comprehension and production of spoken and written texts. At the same time, it should promote the other individual factors these abilities depend on. The teaching process begins with the children’s prior knowledge, experiences and interests. These factors support learning and help develop their thematic and linguistic knowledge in a collaborative context, with the use of authentic texts. Τhis theory of teaching language literacy has been recorded in contemporary teaching approaches for children of an early school age. However Greek Schools have not made good use of this data and in particular, according to the curriculum, in the expected language teaching for the first grade of Primary school. Language teaching in this grade is restricted to teaching the letters of the alphabet using the analytical synthetic method without a communication focus. This research aims at presenting an alternative teaching proposal concerning Language teaching in the first grade of Primary school. This proposal is based on both, synthetic data for the teaching of Language literacy as well as utilization of data resulting from contemporary approaches about the teaching of Language. The present research was applied for one year in a class of first graders in a pilot primary school and followed the action research methodology. Its results highlighted (a) the principles and data of the linguistic approaches it used; (b) the objectives set for the development of children's thematic and linguistic knowledge, the objectives of the organization and performance of the class as well as the progress of these objectives; (c) the type of activities as well as the material used; (d) the forms of classroom’s organization and performance and their functioning; (e) the conditions of applying the present intervention; (f) the points where it differentiates itself from the expected teaching; (g) The results achieved in children it has been applied. In conclusion, the importance of the present thesis lies in three points. Firstly, in the implementation of a synthetic approach in literacy teaching. Secondly, in the achievement of better results compared to the expected ones by the curriculum. Thirdly, in stepping outside the traditional role of teacher and applying a new and different teaching model.

Ο γραμματισμός, ως φαινόμενο, λειτουργεί ταυτόχρονα στην επικοινωνία και στη σκέψη των ανθρώπων. Κατά συνέπεια, η διδασκαλία του απαιτεί συνθετική προσέγγιση της κοινωνικής και γνωστικής διάστασής του. Σε αυτό το πλαίσιο η διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού στο σχολείο είναι αναγκαίο να επικεντρώνεται στην επικοινωνία στοχεύοντας στην κατανόηση και παραγωγή προφορικών και γραπτών κειμένων και παράλληλα να αναπτύσσει τους επιμέρους παράγοντες από τους οποίους εξαρτώνται αυτές οι ικανότητες. Στη λογική αυτή οι υπάρχουσες γνώσεις, οι εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, χρειάζεται να αποτελούν την αφετηρία της διδασκαλίας και με βάση αυτά να αναπτύσσεται η θεματική και γλωσσική γνώση τους σε συνεργατικό πλαίσιο με τη χρήση αυθεντικών κειμένων. Τα στοιχεία αυτής της θεώρησης για τη διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού καταγράφονται σε σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την πρώτη σχολική ηλικία. Ωστόσο, αυτά δεν αξιοποιούνται στο ελληνικό σχολείο και ειδικότερα στην προβλεπόμενη από το αναλυτικό πρόγραμμα γλωσσική διδασκαλία για την πρώτη τάξη του δημοτικού. Το γλωσσικό μάθημα στην τάξη αυτή εξαντλείται στη διδασκαλία των γραμμάτων με κυρίαρχη την αναλυτικοσυνθετική μέθοδο και δεν στοχεύει στην επικοινωνία. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η παρουσίαση μίας εναλλακτικής διδακτικής πρότασης για τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Η πρόταση αυτή στηρίζεται στη συνθετική θεώρηση για τη διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού και στην αξιοποίηση στοιχείων από τις σύγχρονες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της γλώσσας. Η παρούσα έρευνα εφαρμόστηκε για ένα χρόνο σε τμήμα πρώτης τάξης πειραματικού δημοτικού σχολείου και ακολούθησε τη μεθοδολογία της έρευνας δράσης. Τα αποτελέσματά της ανέδειξαν α) τις αρχές και τα στοιχεία των γλωσσικών προσεγγίσεων που αξιοποίησε, β) τους στόχους που διαμορφώθηκαν για την ανάπτυξη της θεματικής και γλωσσικής γνώσης των παιδιών, τους στόχους οργάνωσης και λειτουργίας της τάξης καθώς και την εξέλιξη αυτών των στόχων, γ) το είδος των δραστηριοτήτων καθώς και το υλικό που αξιοποιήθηκε, δ) τις μορφές οργάνωσης και λειτουργίας της τάξης και τη λειτουργία τους, ε) τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παρέμβασης, στ) τα σημεία διαφοροποίησής της από την προβλεπόμενη διδασκαλία και ζ) τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν στα παιδιά που εφαρμόστηκε. Συμπερασματικά, η σημασία της παρούσας έρευνας έγκειται σε τρία σημεία. Πρώτον, στην υλοποίηση μιας συνθετικής προσέγγισης για τη διδασκαλία του γραμματισμού. Δεύτερον, στην επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων συγκριτικά με τα αυτά που προβλέπονται από το αναλυτικό πρόγραμμα. Τέλος, στην ανάδειξη ενός διαφορετικού από τον παραδοσιακό ρόλο του εκπαιδευτικού.