Η ψηφιακή αφήγηση (digital storytelling) ως διδακτικό εργαλείο στο μάθημα της λογοτεχνίας

Abstract

This dissertation is the first attempt to explore systematically the use of digital storytelling in literary education. It is a participatory action-research study, that lasted three years and took place in tenth-grade classes in a rural public school in Greece. The aim of the present thesis was to outline the complex and dynamic pedagogical role that digital storytelling could play in a modern literature class. The theoretical background of the thesis is an intersection of modern theoretical approaches in the fields of literary education, multiliteracies and critical literacy as well as digital storytelling in education. The research, which moves in a spiral course, is comprised of three action research cycles. During the first two cycles, digital storytelling was implemented in the language arts classroom, while during the last cycle, the digital storytelling circle was combined with reading clubs and creative writing in an after school program. Data sources included the 40 digital stories created by students, the teacher-researcher journal, the reflective notes of the critical friends, and the students’ answers in questionnaires and semi-structured interview. Thematic analysis in the context of grounded theory was used for the analysis of most data. For the analysis of students’ digital stories in particular, a new methodological schema is proposed that combines multimodal analysis and social semiotics with thematic analysis, informed by the concepts of design, transformation. transduction and transmediation. Throughout the action-research, digital storytelling was incorporated in all phases of literature teaching, linked to a variety of activities, and was used by both the teacher-researcher and mainly by the students themselves as an alternative to traditional schoolwork resulting in the creation of various types of digital stories. The study suggests a detailed plan of action and reflection, informed by multiliteracies pedagogy, for the implementation of a digital storytelling workshop in literary education. Findings show the educational potential of digital storytelling and its dynamics to breathe new life into literary education. Furthermore, integrating digital storytelling in literary education stimulates students’ motivation, promotes literature reading, fosters both classic and new literacies, such as visual literacy, media literacy, digital literacy and multiliteracies, and enhances students’ critical creativity.

Η παρούσα εργασία συνιστά την πρώτη απόπειρα συστηματικής διερεύνησης της αξιοποίησης της ψηφιακής αφήγησης (digital storytelling) στη λογοτεχνική εκπαίδευση. Πρόκειται για την καταγραφή και ανάλυση των δεδομένων μιας έρευνας-δράσης, με στόχο τον έλεγχο και την ανάδειξη του σύνθετου και δυναμικού παιδαγωγικού ρόλου, τον οποίο μπορεί να λάβει η ψηφιακή αφήγηση ως καινοτόμο εκπαιδευτικό εργαλείο σε ένα σύγχρονο μάθημα λογοτεχνίας. Η εργασία συνιστά πεδίο τομής θεωρητικών προσεγγίσεων από το χώρο της λογοτεχνικής εκπαίδευσης, των πολυγραμματισμών και του κριτικού γραμματισμού με τη συζήτηση γύρω από τη χρήση της ψηφιακής αφήγησης στην εκπαίδευση. Η έρευνα, η οποία ακολουθεί τη σπειροειδή εξέλιξη της έρευνας δράσης διήρκεσε τρία χρόνια και πραγματοποιήθηκε σε δημόσιο γενικό λύκειο αγροτικής περιοχής της περιφέρειας Θεσσαλίας. Κατά τους δύο πρώτους κύκλους, η ψηφιακή αφήγηση δοκιμάστηκε στις τάξεις όπου η εκπαιδευτικός-ερευνήτρια δίδασκε το μάθημα της λογοτεχνίας και, κατά τον τελευταίο κύκλο, σε ένα πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων όπου ο κύκλος της ψηφιακής αφήγησης συνδυάστηκε με τη λέσχη ανάγνωσης και τη δημιουργική γραφή. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, η ψηφιακή αφήγηση δοκιμάστηκε πολλαπλά. Ενσωματώθηκε σε όλες τις φάσεις του μαθήματος της λογοτεχνίας και χρησιμοποιήθηκε τόσο από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια, όσο και κυρίως από τους ίδιους τους μαθητές ως εναλλακτική των καθιερωμένων σχολικών εργασιών. Επιχειρήθηκε η σύνδεση μιας ποικιλίας δραστηριοτήτων από κάθε φάση της διδασκαλίας με τη δημιουργία διαφορετικών τύπων ψηφιακών αφηγήσεων και συγκεντρώθηκαν συνολικά 40 μαθητικές ψηφιακές ιστορίες. Στη διατριβή προτείνεται ένα αναλυτικό πλάνο σταδίων δράσης και αναστοχασμού, υπό το πρίσμα της παιδαγωγικής των πολυγραμματισμών, για την υλοποίηση ενός εργαστηρίου ψηφιακής αφήγησης στο μάθημα της λογοτεχνίας και κατατίθεται μια νέα μεθοδολογική πρόταση για την ανάλυση της ψηφιακής αφήγησης, η οποία συνδυάζει την πολυτροπική ανάλυση και την κοινωνική σημειωτική με τη θεματική ανάλυση. Οι ψηφιακές ιστορίες αντιμετωπίζονται ως σχέδια (designs) και αξιοποιούνται οι έννοιες του μετασχηματισμού, της μεταγωγής και της διαμεσολάβησης. Η ανάλυση των δεδομένων της έρευνας ανέδειξε το σπουδαίο εύρος των δυνατοτήτων της ψηφιακής αφήγησης και τη δυναμική της για την ανανέωση της λογοτεχνικής εκπαίδευσης. Η ψηφιακή αφήγηση φάνηκε ότι μπορεί να συμβάλει στην κινητοποίηση των μαθητών και την προώθηση της φιλαναγνωσίας, την καλλιέργεια παραδοσιακών και σύγχρονων γραμματισμών και την άσκηση της κριτικής δημιουργικότητας.