Στοχεύοντας στον κριτικό γραμματισμό: πρακτικές ανάγνωσης στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας στο γυμνάσιο

Abstract

Η ανάγνωση με σκοπό την κατανόηση των κειμένων εμφανίζεται ακροθιγώς στο ΑΠ του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο. Ο κύριος σκοπός που εξυπηρετούν τα κείμενα των διδακτικών βιβλίων, είναι η άντληση δεδομένων για την παραγωγή λόγου, δηλαδή την Έκθεση. Και στη νέα έκδοση των διδακτικών βιβλίων (2006) παραμένει ο ίδιος στόχος. Διαπιστώνοντας το κενό στη διδακτική προσέγγιση του μαθήματος επέλεξα ως θέμα της διατριβής τις πρακτικές ανάγνωσης στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο. Διερεύνησα τις πρακτικές ανάγνωσης που εφαρμόζονταν σε Γυμνάσιο της ΝΑ. Αττικής με σκοπό στη συνέχεια, να πραγματοποιήσω έρευνα δράσης στο ίδιο Γυμνάσιο με τη συνεργασία ενός εκπαιδευτικού που δίδασκε το μάθημα σε τμήμα της Γ' Γυμνασίου, κατά το σχολικό έτος, 2006-2007. Η προσέγγισή μου τόσο στη φάση της διερεύνησης πρακτικών ανάγνωσης στη συγκεκριμένη σχολική μονάδα, όσο και στη φάση της υλοποίησης της έρευνας δράσης, ήταν κριτική. Στην πρώτη φάση, ακολουθώντας το βηματισμό της Κριτικής Εθνογραφίας: α) περιγράφω γεγονότα γραμματισμού με έμφαση στην ανάγνωση που παρατήρησα μέσα στην τάξη, β) εκθέτω τις απόψεις των υποκειμένων της έρευνας για τα γεγονότα γραμματισμού στα οποία συμμετείχαν αλλά και γενικότερα για τις πρακτικές γραμματισμού που ισχύουν στο μάθημα και γ) εντάσσω τη συγκεκριμένη εθνογραφική σκηνή στα πολιτικά και κοινωνικά της συμφραζόμενα. Στη δεύτερη φάση, αξιοποιώντας: α) την εμπειρία και τα δεδομένα από την εθνογραφική παρατήρηση, τα οποία αναδίδουν μια αλλοτριωτική σχέση των υποκειμένων της έρευνας με τα κείμενα του μαθήματος (ΑΠ, διδακτικά βιβλία) και τις παιδαγωγικές πρακτικές, β) τη θεωρία του Κριτικού Γραμματισμού και γ) το μοντέλο των αναγνωστικών πρακτικών ή αναγνωστικών ρόλων των P. Freebody και A. Luke, σχεδίασα έρευνα δράσης με στόχο την παρέμβαση στο ΑΠ του μαθήματος ως προς τις πρακτικές ανάγνωσης κειμένων, αφηγηματικών και μη. Σ’ αυτή τη διατριβή παρουσιάζω το σχεδιασμό, την υλοποίηση και τα αποτελέσματα αυτής της παρέμβασης μέσα από τον αναστοχασμό των μαθητών, της εκπαιδευτικού και εμού του ιδίου ως ερευνητή. Ο αναστοχασμός των υποκειμένων της έρευνας προτρέπει για μια αναζήτηση ενός άλλου «απελευθερωτικού πλαισίου αρχών και πρακτικών στο γλωσσικό μάθημα και στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας.