Η οπτική των εκπαιδευτικών ως προς τη ριψοκίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά στη σχολική ηλικία: ο ρόλος των εργασιακών παραγόντων

Abstract

The present study aimed to investigate the primary school principals’, classroom teachers’ and computer teachers’ perceptions as well as their responses to hypothetical scenarios, regarding online risk behaviours of school-aged students. Furthermore, the mediating role of occupational factors, such as teachers’ perceived self-efficacy, job satisfaction and burnout in the relationship between their perceptions under study and their responses to hypothetical scenarios as well as the influence of demographic variables on teachers’ perspective under study were also examined. The ultimate goal was to investigate, separately for each group of teachers, the pattern of relationships among the variables involved, that predicts the perceived likelihood for intervention in the hypothetical scenarios. Six-hundred and seventy teachers (237 principals, 295 classroom teachers, 138 computer teachers), mainly from Central Macedonia and Attica, participated in the study. They were asked to complete a set of self-report online questionnaires that examined all the above variables. The main findings of the study could be summarized as follows: (a) Teachers, although expressed positive perceptions about online risk behaviours (e.g., high perceived awareness) and seemed sensitized and mobilized towards relevant students’ incidents, stated that they are unable to manage this issue. (b) Among the three groups, principals supported to a greater extent the holistic intervention of the school in preventing the issue under study, classroom teachers felt less able to manage it, while computer teachers seemed less sensitized and mobilized towards relevant students’ incidents. (c) Teachers, although advocated for in-school holistic interventions for preventing online risky use, adopted low/moderate level of intervention in relevant students’ incidents. (d) The type of these students’ incidents seemed to determine the level of teachers’ awareness and mobilization. (e) As far as the pattern of relationships of the variables involved, it was found that teachers' perceptions of online risk behaviours in primary education (e.g. perceived awareness) predict the way they approach relevant students’ incidents (e.g. perceived confidence to intervene) and, consequently, their perceived possibility to intervene, as long as teachers experience an occupational framework that enhances their self-efficacy and job satisfaction, and limits burnout. The pattern of these relationships differs according to the group of teachers. (f) Finally, long-term training regarding students’ online safety seemed to contribute to principals’ and classroom teachers’ relative awareness, but did not enhance their confidence to manage this issue. Findings are discussed in light of current theory and evidence, highlighting the study’s contribution to research and applications in the field of education, while at the same time raising concerns to institutions regarding the current working status of teachers.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποσκοπούσε στη διερεύνηση των αντιλήψεων διευθυντών, δασκάλων και εκπαιδευτικών Πληροφορικής δημοτικών σχολείων ως προς τη ριψοκίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά στη σχολική ηλικία καθώς και των απαντήσεων που δίνουν σε ανάλογα περιστατικά μαθητών/τριών μέσω υποθετικών σεναρίων. Παράλληλα, εξετάστηκε ο διαμεσολαβητικός ρόλος εργασιακών παραγόντων των εκπαιδευτικών, όπως η αντιλαμβανόμενη αποτελεσματικότητα, η επαγγελματική ικανοποίηση και η εξουθένωσή τους, στη σχέση ανάμεσα στις υπό εξέταση αντιλήψεις τους και στις απαντήσεις τους στα υποθετικά σενάρια, καθώς και η επίδραση δημογραφικών μεταβλητών των εκπαιδευτικών στην υπό μελέτη οπτική τους. Απώτερος στόχος ήταν η αποτύπωση για κάθε ομάδα εκπαιδευτικών του δικτύου σχέσεων των εμπλεκόμενων μεταβλητών που προβλέπει τη δηλούμενη πιθανότητα παρέμβασής τους στα υποθετικά σενάρια. Στην έρευνα συμμετείχαν 670 εκπαιδευτικοί (237 διευθυντές, 295 δάσκαλοι, 138 εκπαιδευτικοί Πληροφορικής), κυρίως από την Κεντρική Μακεδονία και την Αττική, από τους οποίους ζητήθηκε να συμπληρώσουν ηλεκτρονικά μια σειρά ερωτηματολογίων αυτο-αναφοράς τα οποία εξέταζαν τις παραπάνω μεταβλητές. Τα κυριότερα ευρήματα της παρούσας διατριβής συνοψίζονται ως εξής: (α) Οι εκπαιδευτικοί αν και εξέφρασαν θετικές αντιλήψεις γύρω από τη ριψοκίνδυνη διαδικτυακή χρήση (π.χ., υψηλή αντιλαμβανόμενη ενημερότητα) και εμφανίστηκαν ευαισθητοποιημένοι και κινητοποιημένοι απέναντι σε ανάλογα περιστατικά μαθητών/τριών, δήλωσαν αδυναμία διαχείρισης του εν λόγω ζητήματος. (β) Μεταξύ των τριών ομάδων, οι διευθυντές υποστήριξαν σε μεγαλύτερο βαθμό την ολιστική παρέμβαση του σχολείου στην πρόληψη του υπό μελέτη ζητήματος, οι δάσκαλοι ένιωσαν λιγότερο ικανοί να το διαχειριστούν ενώ οι εκπαιδευτικοί Πληροφορικής εμφανίστηκαν λιγότερο ευαισθητοποιημένοι και κινητοποιημένοι απέναντι σε ανάλογα περιστατικά μαθητών/τριών. (γ) Οι εκπαιδευτικοί, αν και τάχθηκαν υπέρ της ολιστικής παρέμβασης του σχολείου στην πρόληψη της ριψοκίνδυνης διαδικτυακής χρήσης, υιοθέτησαν χαμηλού/μέτριου βαθμού παρέμβαση σε αντίστοιχα περιστατικά μαθητών/τριών. (δ) Το είδος των εν λόγω περιστατικών των μαθητών/τριών φάνηκε να καθορίζει τον βαθμό ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των εκπαιδευτικών. (ε) Ως προς το δίκτυο σχέσεων των εμπλεκόμενων μεταβλητών, βρέθηκε πως οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γύρω από τη ριψοκίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά στη σχολική ηλικία (π.χ., αντιλαμβανόμενη ενημερότητα) προβλέπουν τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν ανάλογα περιστατικά μαθητών/τριών (π.χ., αντιλαμβανόμενη ικανότητα παρέμβασης) και, συνεπώς, την πιθανότητα παρέμβασης που δηλώνουν, εφόσον όμως οι εκπαιδευτικοί βιώνουν ένα εργασιακό πλαίσιο που ενισχύει την αντιλαμβανόμενη αποτελεσματικότητα και την επαγγελματική τους ικανοποίηση και περιορίζει την επαγγελματική τους εξουθένωση. Το δίκτυο των παραπάνω σχέσεων διαφοροποιείται ανάλογα με την ομάδα των εκπαιδευτικών. (στ) Τέλος, η μακρόχρονη επιμόρφωση σε ζητήματα διαδικτυακής ασφάλειας των μαθητών/τριών φάνηκε ότι συμβάλλει στη σχετική ενημερότητα κυρίως των διευθυντών και των δασκάλων αλλά δεν ενισχύει τη σιγουριά τους να διαχειριστούν το συγκεκριμένο ζήτημα. Τα ευρήματα συζητώνται σε σχέση με την διεθνή βιβλιογραφία, αναδεικνύοντας τη συμβολή τους σε επίπεδο βασικής έρευνας και εφαρμογών στο χώρο της εκπαίδευσης ενώ παράλληλα εγείρουν προβληματισμούς σε αρμόδιους θεσμικούς φορείς αναφορικά με το ισχύον εργασιακό καθεστώς των εκπαιδευτικών.