Οι κοινωνικές θεωρίες της γνώσης και η σχετικότητα των εννοιών: φιλοσοφικές παραδοχές και εκπαιδευτικές αντιλήψεις, υπό το πρίσμα των κονστρουκτιβιστικών αντιλήψεων για τη γνώση

Abstract

In this thesis, there has been made attempt to study representative theories for the creation and transmission of knowledge, which, throughout the years, not only did they leave their educational footprint, but also they were being reformed by others more contemporary or they adopted some basic elements and by means of the necessary fermentation new theories were created, with elements inspired and taken of those of the past so as to become more functional and much more effective on specific every time conditions. In this way, knowledge was created each time and transmitted under different philosophical and pedagogical principles and became the tool at the same time for the man who in his course, is trying not only to improve his personal and social living conditions through knowledge but to respond effectively to the science he has chosen, giving it new dynamic, so as to be updated and to keep up with the times. Theories of universal acceptance were studied since the ancient times, like this of Plato and Aristotle, theories of prominent philosophers and pedagogists like that of Descartes and Locke were studied but also whole “currents”of creation and transmission of knowledge like Empiricism and Rationalism, in which, knowledge was approached from a different angle, so that, finally, there can be attempted by Kant, a composition, a merging with elements of both these theories. Dewey and Piaget come to add timeless value elements relevant to the creation and transmission of knowledge which will be the foundation of the contemporary theories. Then, knowledge as a social construction was studied, when sociology of knowledge makes its appearance, studying at this point « the Ediburgh school» with the «new» Sociology of knowledge. Consequently, there takes place the study of Constructivism, rendering the student at the centre of the creating of knowledge process and within the context of multicultural society, we have intercultural education, trying to give an answer to the multicolor of the times, targeting at a society of equal opportunities which will guarantee harmony and progress. Hoping for a slight contribution to the improvement of the philosophy of the education provided, we have tried to formulate some of our views concerning the change- improving some key points of our own education which will probably lead to a shift towards engaging those responsible for a kind of education where the transmission of knowledge will be a constructive process that focuses on the human factor targeting at an harmonious life in society. We are optimistic about the contribution of an education with access to joyful and utilitarian knowledge that leads to a society of cultured individuals where the individual with its own role and its own print makes him a contributor to growth and prosperity.

Στην παρούσα διδακτορική διατριβή κατεβλήθη προσπάθεια μελέτης αντιπροσωπευτικών θεωριών συγκρότησης και μετάδοσης της γνώσης, οι οποίες με το πέρασμα του χρόνου όχι απλώς άφηναν το εκπαιδευτικό τους αποτύπωμα, αλλά αναδιαμορφώνονταν από άλλες πιο σύγχρονες, ή έπαιρναν βασικά στοιχεία τους, και με τις απαραίτητες ζυμώσεις οδηγούσαν στη δημιουργία νέων θεωριών με στοιχεία εμπνευσμένα και παρμένα από αυτές του παρελθόντος για να γίνουν πιο λειτουργικές και πιο αποτελεσματικές στις συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες. Έτσι, η γνώση κάθε φορά συγκροτούνταν και μεταδιδόταν κάτω από διαφορετικές φιλοσοφικές και παιδαγωγικές αρχές. Γινόταν, παράλληλα, εργαλείο για τον άνθρωπο ο οποίος στην πορεία του, προσπαθούσε και συνεχίζει να προσπαθεί μέσα από τη γνώση να βελτιώσει τις ατομικές και κοινωνικές συνθήκες διαβίωσής του, αλλά και να υπηρετήσει την επιστήμη την οποία έχει επιλέξει δίνοντάς της νέα δυναμική για να είναι πάντα επίκαιρη και να ανταποκρίνεται στους εκάστοτε καιρούς. Μελετήθηκαν, λοιπόν, θεωρίες παγκόσμιας εμβέλειας από την αρχαιότητα, όπως αυτές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, μελετήθηκαν θεωρίες κομβικών φιλοσόφων και παιδαγωγών, όπως του Καρτέσιου, του Λοκ, αλλά και ολόκληρα ρεύματα, όπως ο Εμπειρισμός και ο Ορθολογισμός, στα οποία η γνώση προσεγγίζονταν από διαφορετική οπτική. Γίνεται, επίσης, μνεία στον Καντ, ο οποίος επιχειρεί μία σύνθεση, έναν συγκερασμό με στοιχεία και των δύο αυτών θεωριών. Ο Dewey και ο Piaget έρχονται να προσθέσουν στοιχεία διαχρονικά αναφορικά με τη συγκρότηση και μετάδοση της γνώσης που θα αποτελέσουν τη βάση των σύγχρονων θεωριών. Στη συνέχεια, μελετήθηκε η γνώση ως κοινωνικό δημιούργημα, οπότε υπεισέρχεται και η Κοινωνιολογία της γνώσης. Στο σημείο αυτό μελετήθηκε και η σχολή του Εδιμβούργου, η «Νέα» Κοινωνιολογία της γνώσης. Ακολούθως, παρουσιάστηκαν οι θέσεις του Κονστρουκτιβισμού σχετικά με τη συγκρότηση της γνώσης: ο Κονστρουκτιβισμός καθιστά το μαθητή το επίκεντρο της διαδικασίας συγκρότησης της γνώσης και μέσα στο πλαίσιο της πολυπολιτισμικής πια κοινωνίας έχουμε την διαπολιτισμική εκπαίδευση να προσπαθεί να δώσει απάντηση στην πολυχρωμία των καιρών, προσβλέποντας σε μία κοινωνία παροχής ίσων ευκαιριών, η οποία θα εγγυάται την αρμονία και την πρόοδο. Αισιοδοξώντας σε μία μικρή μας συμβολή στη βελτίωση της φιλοσοφίας της παρεχόμενης εκπαίδευσης, επιχειρήσαμε να διατυπώσουμε κάποιες απόψεις μας σχετικά με την αλλαγή- βελτίωση κάποιων σημείων της δικής μας εκπαίδευσης, που ίσως προϊωνίζουν μια στροφή προς την ενασχόληση των αρμοδίων για μία εκπαίδευση όπου η μετάδοση της γνώσης θα είναι μια διαδικασία εποικοδομητική με άξονα τον ανθρώπινο παράγοντα και στοχοθεσία την αρμονική ζωή του μέσα στην κοινωνία. Αισιοδοξούμε στη συμβολή μιας εκπαίδευσης με πρόσβαση στη χαρούμενη και χρηστική γνώση που οδηγεί σε μια κοινωνία καλλιεργημένων ατόμων, φορέων της γνώσης, όπου το άτομο με το δικό του ρόλο και το δικό του στίγμα σε αυτή γίνεται παράγοντας συμβολής στην ανάπτυξη και την ευημερία.