Γλωσσικές και γνωστικές συνιστώσες των διαταραχών λόγου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας

Abstract

The starting point for this research study centers on the crucial role oral speech, and particularly oral narrative speech, plays in the acquisition of school literacy. Those children who follow a typical developmental pattern upon starting preschool education seem to have acquired sufficient competence in using their mother tongue. Oral speech competence and mainly narrative competence of preschool children seem to have a direct link with the writing competence at this age. Difficulties in the oral speech and mostly in the narrative speech that linger after the age of six are directly associated with difficulties in the written language, both in reading and in writing. Two groups of children were selected to participate in the study: preschoolers, in order to explore the difficulties they had in language skills and particularly in narrative speech, and second graders with language difficulties, in order to trail their developmental process. Research data showed that assessing preschoolers’ or early graders’ language competence failed to provide the necessary information about the child’s language profile and thus to help teachers design and implement an effective pedagogical program within the framework of early intervention. On the contrary, assessment of the children’s achievements provided teachers with more reliable information to be used in early intervention. Narrative abilities seem to play an important role in the assessment procedure as it helps the teacher elicit information not only about the child’s language competence but also about their cognitive competence. Moreover, narration can also be used by teachers as a means of intervention.

Αφετηρία της παρούσας εργασίας είναι ο σημαντικός ρόλος του προφορικού λόγου και κυρίως του προφορικού αφηγηματικού λόγου στην απόκτηση του σχολικού γραμματισμού. Τα παιδιά που ακολουθούν το τυπικό πρότυπο ανάπτυξης με την είσοδό τους στο νηπιαγωγείο έχουν αποκτήσει επάρκεια στο να χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα. Οι ικανότητες στον προφορικό λόγο και ιδιαίτερα η ικανότητα της αφήγησης των παιδιών του νηπιαγωγείου έχουν συνδεθεί άμεσα με τις ικανότητες του γραπτού λόγου στη σχολική ηλικία. Δυσκολίες στον προφορικό λόγο και κυρίως στον αφηγηματικό λόγο στην προσχολική ηλικία που παραμένουν και μετά τα 6 χρόνια συνδέονται άμεσα με δυσκολίες στον γραπτό λόγο, τόσο στην ανάγνωση όσο και την παραγωγή γραπτού λόγου. Στην παρούσα έρευνα επιλέχθηκαν παιδιά νηπιαγωγείου προκειμένου να διερευνηθούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο λόγο και ιδιαίτερα στον προφορικό αφηγηματικό λόγο καθώς και παιδιά που φοιτούσαν στη β΄ δημοτικού, που επίσης αντιμετώπιζαν δυσκολίες στο λόγο, προκειμένου να διερευνηθεί πως εξελίσσονται οι δυσκολίες στο γραπτό λόγο. Συνοψίζοντας, από τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας προκύπτει ότι στο νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου η αξιολόγηση της γλωσσικής επάρκειας δεν μπορεί να δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες για το γλωσσικό προφίλ των παιδιών ώστε να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί στα πλαίσια της πρώιμης παρέμβασης το κατάλληλο παιδαγωγικό πρόγραμμα. Αντίθετα, η εκτίμηση της επίδοσης των μαθητών έδωσε περισσότερες πληροφορίες που μπορεί να αξιοποιήσει ο εκπαιδευτικός μέσα στα πλαίσια της πρώιμης παρέμβασης. Σημαντικό ρόλο, στην αξιολόγηση του λόγου φαίνεται ότι παίζει η αφήγηση, καθώς ο εκπαιδευτικός μπορεί να αντλήσει πληροφορίες όχι μόνο για το γλωσσικό επίπεδο των μαθητών αλλά και το γνωστικό. Η αφήγηση, όμως, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον εκπαιδευτικό, ταυτόχρονα, και ως μέσο παρέμβασης.