Σχολική ψυχολογική υποστήριξη για την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης των παιδιών με νοητική καθυστέρηση: ένα πρόγραμμα κοινωνικής συνύπαρξης

Abstract

The social dimension of integration is a key parameter for the proper education ofchildren with intellectual disabilities. Promotion of social inclusion and schoolpsychological support for students with mental retardation is strengthened by conductingsocial coexistence programs implemented by school psychologists and teachers involvingpeer students in the general school. The aim of this research was to investigate theenhancement of social inclusion of students with intellectual disabilities a special primaryschool, after their participation in a program of social coexistence. The program involvedfour students of the special school, their parents, 18 students of the first grade of the colocatedprimary general school, the special education teacher of the special school, fourteachers in first and second grade of the general and the special school speech therapist.The social coexistence program included the following actions: groups of self-regulationand coexistence, integration of disabled children in the neighbourhood, parents’ meetingsand joint teaching. For the data collection we chose a mixed method approach. Morespecifically, semi-structured interviews with teachers, parents and students in generalclass, time sampling observation in the school yard and in the self-regulation group hallas well as sociometric assessment were conducted in two phases-before programimplementation and after completion .The survey results highlighted the enhancement ofsocial interaction and acceptance of students with intellectual disabilities from their peerswith typical development after the completion of the social coexistence program. Theimportance of school culture was also confirmed as a determinant factor of socialintegration of students with intellectual disabilities both at school and in the wider socialcontext. Moreover, the role of the active participation of teachers as well as of a properplanning and organization of these programs was considered as particularly important bythe adults who participated in the program.

Η κοινωνική διάσταση της ένταξης αποτελεί βασική παράμετρο για την ομαλήσχολική φοίτηση των παιδιών με νοητική αναπηρία. Η προώθηση της κοινωνικήςένταξης και η σχολική ψυχολογική υποστήριξη των μαθητών με νοητική καθυστέρησηενισχύονται με την διεξαγωγή προγραμμάτων κοινωνικής συνύπαρξης που εφαρμόζονταιαπό σχολικούς ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς με τη συμμετοχή των συνομήλικωνμαθητών στο πλαίσιο του γενικού σχολείου. Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν ηδιερεύνηση της ενίσχυσης της κοινωνικής ένταξης μαθητών με νοητική καθυστέρησηενός ειδικού δημοτικού σχολείου, μετά από την συμμετοχή τους σε ένα πρόγραμμακοινωνικής συνύπαρξης. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν τέσσερις μαθητές του ειδικούσχολείου, οι γονείς τους, 18 μαθητές της πρώτης τάξης του συστεγαζόμενου γενικούδημοτικού, πέντε εκπαιδευτικοί (του ειδικού σχολείου και του γενικού σχολείου) καθώςκαι η λογοθεραπεύτρια του ειδικού σχολείου. Το πρόγραμμα κοινωνικής συνύπαρξηςπεριελάμβανε τις εξής δράσεις: ομάδα αυτορρύθμισης και συνύπαρξης, ένταξη τωνπαιδιών με αναπηρία στη γειτονιά, ομάδα συνάντησης γονέων καθώς και από κοινούδιδασκαλία. Για την συλλογή των δεδομένων επιλέχθηκε η πολυμεθοδολογικήπροσέγγιση. Συγκεκριμένα, διεξήχθησαν σε δύο φάσεις - πριν και μετά την εφαρμογήτου προγράμματος - ημιδομημένες συνεντεύξεις με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς καιτους μαθητές της γενικής τάξης, παρατήρηση με δειγματοληψία χρόνου στον προαύλιοχώρο και στην αίθουσα αυτορρύθμισης καθώς και κοινωνιομετρική εκτίμηση. Τααποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν την ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης καιτης αποδοχής των μαθητών με νοητική καθυστέρηση από τους συνομήλικους τους μετυπική ανάπτυξη μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος κοινωνικής συνύπαρξης.Επίσης, επιβεβαιώθηκε η σημασία της σχολικής κουλτούρας ως παράγονταδιαμόρφωσης της κοινωνικής ένταξης των μαθητών με νοητική αναπηρία τόσο στοσχολικό όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντικόςκρίθηκε από τους ενήλικους συμμετέχοντες και ο ρόλος της ενεργητικής συμμετοχής τωνεκπαιδευτικών καθώς και ο κατάλληλος σχεδιασμός και η οργάνωση αυτών τωνπρογραμμάτων.