Συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές για τη βελτίωση των μεθόδων διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο δημοτικό σχολείο

Abstract

The aim of this present dissertation is to explore the use of Participatory Active Educational Techniques (PAET) for the improvement of teaching methods of Greek Language in Elementary School. It was also a target the attempt to improve their use via in-school training in Primary Schools where our research was conducted. We sought to make known the parameters that help teachers to improve their teaching methods. In this dissertation we propose a modern model of in-school training on the Participatory Active Educational Techniques which was designed based on the opinions, perceptions and teacher’s recommendations. The purpose is for teachers to acquire knowledge, to develop an interest and establish positive attitudes towards the implementation of PAET, to successfully use different teaching techniques and finally to use new technologies in the teaching practice. Scope of the research consisted of seven (7) Primary Schools in the region of Grevena. An eight-classes school, two six-classes Primary schools in the town which function as all-day schools, a twelve-classes school in the town with all-day educational program, a six- classes in a suburban area, a two- classes and an one-class Primary school which are located in a cattle-farming area. Overall in the survey were involved fifty-five (55) teachers. Our research is based on the principles of the methodological approach of action research, has lasted for two school years, namely 2013-14 and 2014-15 and each year had two action circles. The action-research is a small-scale intervention within the framework of school reality and a close examination of the effects of this intervention. The application of the method in a school environment is primarily aimed at improving the teaching practice and at increasing knowledge about this practice. We used as data collection methods: a questionnaire, an interview and a diary so as to achieve the methodological triangulation. The teachers of the survey believe that the main factors affecting the quality and effectiveness of teaching the school subject of Language are the teacher and students. They also believe that teaching is influenced by technical infrastructure of school and teaching aids. They consider it important for the teacher to know well the uses of Participatory Active Educational Techniques and to implement the cross-curricular (thematic) approach to teaching. They consider basic prerequisite the combination of teacher’s talent and the use of appropriate educational techniques. Teachers recognize that they need to use PAET in the school subject of Greek Language in Primary School in order to make teaching more interactive and more interesting for students. They consider that the use of PAET can increase learning outcomes and contribute to positive emotions of students for the school, classmates and the object of teaching. Also the use of PAET has direct and indirect positive effects on students' relationships with each other since they motivate each other and interact. Our research shows that teachers in their majority are mostly unfamiliar with a significant number of Participatory Active Educational Techniques and often apply them to the teaching of the language course and other courses (especially the working groups). Those who don’t implement them daily are due to the fact of the character of the school subject and the conditions, the limited teaching time and stress of covering curriculum material. We find out those teachers in the subject of the Modern Greek Language use more educational techniques they are familiar with and avoid the less known. They consider that although the school curriculum and school textbooks promote their use, they don’t meet the current needs of students. Teachers state that PAET help a lot in the subject of Language, in the way that students learn in a collaborative and social environment. They think that students get roles during the teaching process and get excited. They believe that the lesson becomes more attractive, experiential and interesting, students come closer and learning process becomes more active. Using PAET helps understanding new knowledge, increasing the student's efficiency, so as to apply the student centered model of knowledge and students better organize their thinking since they administer information with their participation. They stress that PAET help all students to a better understanding and easier production of writing and speech. There is competition, rivalry, play, team works correctly because each member with the use of PAET strongly feels the emotion of participation, supply, responsibility and contribution towards learning. The majority of teachers are of the opinion that the use of Participatory Educational Techniques helps all students towards learning and particularly students with learning difficulties or foreign mother tongue. That's because they consider that the PAET increase interaction among students, their self-esteem and improve school performance. They stress the fact that especially foreign language speaking children and children with learning difficulties are particularly assisted and encouraged for greater involvement in the teaching process. This gives an advantage for equal participation in the rest of school life but also in extracurricular activities, even in their game. Finally it helps improving relations among all the students. Teachers propose to make changes in school books and to reduce the curriculum material. The texts become more interesting, more literary value with local issues and humanitarian character. They recommend putting on emphasis on speech, on functional speech and understanding of the texts. In addition, an interactive board, educational software, multimedia content and computer games should be incorporated into language teaching. They consider it necessary to have organized computer lambs, a computer corner and a projector in each classroom. They believe that cooperation and exchange of opinions among teachers and generally all members of the school community are very significant. So they propose to be institutionalized. Teachers in order to be trained on issues of PAET in the teaching of Greek language prefer as ways of training sample teachings, training with the use of ICT (distance learning, etc.) and experiential seminars. Teachers ask for more training and more regular and systematic training in the school unit by the School Counselors. In their view, teachers’ emphases in their training should be the use of PAET in teaching practice in order to ensure the active participation of the student. They are also interested in training in preventing and dealing with phenomena of school violence and bullying as well as the implementation of cross-curricular (thematic) approach to teaching of language and the use of Mythology, Folklore, Literature and Poetry in teaching. There should also be systematic training, specialized in integration of educational software in teaching of all grades as well as the educational and didactic applications of new portable computing devices. The findings show the effectiveness of collaborative action research on self-improvement of the participants through the reconsideration of personal theories and their teaching perceptions. Teachers characterize as a significant experience and a positive process, the participation in the action research which was not only concerned with the technological part of the knowledge of the methodology of research-action but also with the development of meditation in the daily educational experience. Teachers believe that the action research changed the school pedagogical climate concerning the use of PAET. In their opinions they have acquired Knowledge so as to be informed and well grounded in PAET. They have the belief that they are capable of using the Participatory Active Educational Techniques (PAET) in teaching and that the effectiveness of their teaching haw been improved with the use of PAET. They are satisfied with the process of the action research and they mostly recommend the participation in common educational and social activities, the development of cooperation and collegiality, in addition with a framework of sincerity, mutual respect and understanding for the improvement of the cooperation among the teachers of the school unit. They still consider important factors, the development of communication and dialogue as well as the improvement and development of the personal relations of teachers. Finally, they strongly believe that collaboration could be improved with frequent pedagogical meetings and exchange of views on issues of teaching and think that the continuation of the process of action research will contribute in this direction.

Σκοπός της παρούσας διατριβής αποτελεί η διερεύνηση της χρήσης των Συμμετοχικών Ενεργητικών Εκπαιδευτικών Τεχνικών (ΣΕΤ) για τη βελτίωση των μεθόδων διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο. Τέθηκε επίσης ως στόχος η προσπάθεια βελτίωσης της χρήσης τους, μέσω ενδοσχολικής επιμόρφωσης στα Δημοτικά Σχολεία στα οποία διενεργήθηκε η έρευνά μας. Επιδιώξαμε να αναδειχθούν οι παράμετροι που βοηθούν τους/τις εκπαιδευτικούς να βελτιώσουν τις μεθόδους διδασκαλίας τους. Στην εργασία προτείνουμε ένα σύγχρονο μοντέλο ενδοσχολικής επιμόρφωσης που αφορά τις Συμμετοχικές Εκπαιδευτικές Τεχνικές και σχεδιάστηκε με βάση τις απόψεις, τις αντιλήψεις και τις προτάσεις των εκπαιδευτικών. Στόχος είναι οι δάσκαλοι/ες να αποκτήσουν γνώσεις, να αναπτύξουν ενδιαφέρον και να διαμορφώσουν θετικές στάσεις απέναντι στην εφαρμογή Συμμετοχικών Ενεργητικών Εκπαιδευτικών Τεχνικών, να χρησιμοποιούν με επιτυχία διαφορετικές εκπαιδευτικές τεχνικές αλλά και να χρησιμοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες στη διδακτική πρακτική. Πεδίο της έρευνας αποτέλεσαν επτά (7) Δημοτικά σχολεία στην περιοχή των Γρεβενών. Ένα οκταθέσιο, δύο εξαθέσια στην πόλη που λειτουργούν ως ολοήμερα, ένα δωδεκαθέσιο της πόλης με Ε.Α.Ε.Π. πρόγραμμα (Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα), ένα εξαθέσιο σε ημιαστική περιοχή, ένα διθέσιο και ένα μονοθέσιο που λειτουργούν σε αγροτική-κτηνοτροφική περιοχή. Συνολικά στην έρευνα συμμετείχαν πενήντα πέντε (55) δάσκαλοι/ες. Η έρευνά μας βασίζεται στις αρχές της μεθοδολογικής προσέγγισης της έρευνας δράσης, διήρκησε δύο σχολικά έτη, συγκεκριμένα το 2013-14 και το 2014-15 και κάθε έτος περιείχε δύο κύκλους δράσεων. Η έρευνα-δράσης είναι μια παρέμβαση μικρής κλίμακας στο πλαίσιο της σχολικής πραγματικότητας και η επί τόπου εξέταση των επιδράσεων αυτής της παρέμβασης. Η εφαρμογή της μεθόδου στο πλαίσιο του σχολείου στοχεύει κυρίως στη βελτίωση της διδακτικής πρακτικής, αλλά και στην αύξηση των γνώσεων σχετικά με αυτή την πρακτική. Χρησιμοποιήσαμε ως τρόπους συλλογής δεδομένων, το ερωτηματολόγιο, τη συνέντευξη και το ημερολόγιο για να πετύχουμε την μεθοδολογική τριγωνοποίηση. Οι εκπαιδευτικοί της έρευνας πιστεύουν ότι οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα και αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας στο μάθημα της Γλώσσας είναι ο/η δάσκαλος/α και οι μαθητές/τριες. Εκτιμούν ακόμα, ότι η διδασκαλία επηρεάζεται από την υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου, τα μέσα διδασκαλίας και το εποπτικό υλικό. Κρίνουν σημαντικό το να γνωρίζει ο/η δάσκαλος/α να χρησιμοποιεί τις συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές (ΣΕΤ) και να εφαρμόζει τη διαθεματικότητα στη διδασκαλία. Θεωρούν βασική προϋπόθεση τον συνδυασμό του ταλέντου του/της εκπαιδευτικού και της χρήσης των κατάλληλων εκπαιδευτικών τεχνικών. Οι δάσκαλοι/ες αναγνωρίζουν ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές στο μάθημα της Ελληνικής Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο ώστε η διδασκαλία να γίνει πιο διαδραστική και πιο ενδιαφέρουσα για τους/τις μαθητές/τριες. Θεωρούν ότι η χρήση των Σ.Ε.Τ. μπορεί να αυξήσει τα αποτελέσματα της μάθησης και να συμβάλει σε θετικά συναισθήματα των μαθητών/τριών για το σχολείο, τους/τις συμμαθητές/τριες και το αντικείμενο της διδασκαλίας. Επίσης η χρήση των ΣΕΤ έχει άμεσα και έμμεσα θετικά αποτελέσματα στις σχέσεις των μαθητών/τριών μεταξύ τους αφού παρακινούν ο/η ένας/μία τον/την άλλο/άλλη και υπάρχει αλληλεπίδραση. Η έρευνά μας καταδεικνύει ότι οι δάσκαλοι/ες στην πλειοψηφία τους είναι εξοικειωμένοι με ένα σημαντικό αριθμό ενεργητικών/συμμετοχικών τεχνικών και τις εφαρμόζουν συχνά στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος αλλά και σε άλλα μαθήματα (κυρίως τις ομάδες εργασίας). Όσοι/ες δεν τις εφαρμόζουν καθημερινά αυτό γίνεται λόγω του χαρακτήρα του μαθήματος, των συνθηκών, του περιορισμένου διδακτικού χρόνου και του άγχους κάλυψης της διδακτέας ύλης. Διαπιστώνουμε ότι οι εκπαιδευτικοί στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας χρησιμοποιούν περισσότερο τις τεχνικές που γνωρίζουν καλά και αποφεύγουν τις λιγότερο γνωστές. Θεωρούν ότι το Αναλυτικό Πρόγραμμα και τα σχολικά βιβλία προωθούν μεν τη χρήση των Σ.Ε.Τ. αλλά δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών/τριών. Οι εκπαιδευτικοί δηλώνουν ότι οι συμμετοχικές εκπαιδευτικές τεχνικές βοηθούν πολύ στο μάθημα της Γλώσσας, στον τρόπο που μαθαίνουν οι μαθητές/τριες, στη συνεργατικότητα και στην κοινωνικοποίηση. Θεωρούν ότι οι μαθητές/τριες παίρνουν ρόλους κατά τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας και ενθουσιάζονται. Πιστεύουν ότι το μάθημα γίνεται πιο ελκυστικό, βιωματικό και ενδιαφέρον, οι μαθητές/τριες έρχονται πιο κοντά και η μάθηση γίνεται ενεργητική. Η χρήση των Σ.Ε.Τ. βοηθάει στην κατανόηση της νέας γνώσης, αυξάνεται η απόδοση του/της μαθητή/τριας, εφαρμόζεται έτσι το μαθητοκεντρικό μοντέλο της γνώσης και οι μαθητές/τριες οργανώνουν καλύτερα τη σκέψη τους, εφόσον διαχειρίζονται τις πληροφορίες με τη δική τους συμμετοχή. Τονίζουν ότι οι Σ.Ε.Τ. βοηθάνε όλους τους μαθητές/τριες στην καλύτερη κατανόηση και ευκολότερη παραγωγή του γραπτού και προφορικού λόγου. Υπάρχει συναγωνισμός, άμιλλα, παιχνίδι, λειτουργεί σωστά η ομάδα, γιατί κάθε μέλος της ομάδας με την εφαρμογή των ΣΕΤ νιώθει εντονότερα το συναίσθημα της συμμετοχής, της προσφοράς, της ευθύνης και της συνεισφοράς στην πορεία προς τη μάθηση. Η πλειοψηφία των δασκάλων έχει την άποψη ότι η χρήση των Συμμετοχικών εκπαιδευτικών τεχνικών (Σ.Ε.Τ.) βοηθάει όλους/ες τους/τις μαθητές/τριες στην πορεία προς τη μάθηση και ιδιαίτερα τους/τις μαθητές/τριες που έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή είναι αλλόγλωσσοι/ες. Κι αυτό γιατί θεωρούν ότι με τις Σ.Ε.Τ. αυξάνεται η αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών/τριών, η αυτοπεποίθησή τους και βελτιώνεται η σχολική επίδοση. Τονίζουν το γεγονός πως ιδιαίτερα τα αλλόγλωσσα παιδιά και τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες βοηθούνται ιδιαίτερα και παρακινούνται για μεγαλύτερη συμμετοχή στη διδακτική διαδικασία. Αυτό τους δίνει ένα πλεονέκτημα για συμμετοχή ισότιμη και στην υπόλοιπη σχολική ζωή αλλά και στις εξωσχολικές δραστηριότητες ακόμα και στο παιχνίδι τους. Τέλος συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων όλων των μαθητών/τριών μεταξύ τους. Οι δάσκαλοι/ες προτείνουν να γίνουν αλλαγές στα βιβλία και να μειωθεί η διδακτέα ύλη. Τα κείμενα να γίνουν πιο ενδιαφέροντα, μεγαλύτερης λογοτεχνικής αξίας με θέματα τοπικού ενδιαφέροντος και ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Συνιστούν να δίνεται έμφαση στον λόγο, στην λειτουργική ομιλία και στην κατανόηση των κειμένων. Επίσης να ενσωματωθεί στη διδασκαλία της Γλώσσας διαδραστικός πίνακας, εκπαιδευτικό λογισμικό, οπτικοακουστικό υλικό και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Θεωρούν απαραίτητη την ύπαρξη οργανωμένου εργαστηρίου Η/Υ, γωνιά υπολογιστή και βιντεοπροβολέα σε κάθε τάξη. Χαρακτηρίζουν σημαντική τη συνεργασία και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εκπαιδευτικών και γενικότερα την κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Γι’ αυτό προτείνουν να γίνεται θεσμοθετημένα. Οι εκπαιδευτικοί για να επιμορφωθούν σε θέματα συμμετοχικών/ενεργητικών εκπαιδευτικών τεχνικών στη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας προτιμούν ως τρόπους επιμόρφωσης τις δειγματικές διδασκαλίες, την επιμόρφωση με τη χρήση των Τ.Π.Ε. (εκπαίδευση εξ αποστάσεως, κτλ.) και τα βιωματικά σεμινάρια. Οι δάσκαλοι/ες ζητάνε περισσότερη, πιο τακτική και συστηματική επιμόρφωση σε επίπεδο σχολικής μονάδας από τους/τις Σχολικούς/ες Συμβούλους. Κατά την άποψή τους, τα σημεία έμφασης στην επιμόρφωση τους πρέπει να είναι η χρήση Συμμετοχικών ενεργητικών εκπαιδευτικών τεχνικών (Σ.Ε.Τ.) στη διδακτική πράξη ώστε να εξασφαλίζεται η ενεργός συμμετοχή του/της μαθητή/τριας. Επίσης τους ενδιαφέρει η επιμόρφωση στη διαθεματικότητα, στην πρόληψη και αντιμετώπιση φαινόμενων ενδοσχολικής βίας και στη χρήση της Μυθολογίας, της Λαογραφίας, της Λογοτεχνίας και της Ποίησης στη διδασκαλία της Γλώσσας. Προτείνουν να υλοποιηθεί συστηματική επιμόρφωση, εξειδικευμένη στην ένταξη εκπαιδευτικού λογισμικού στη διδασκαλία όλων των τάξεων καθώς στις εκπαιδευτικές και διδακτικές εφαρμογές των νέων κινητών υπολογιστικών συσκευών. Τα ευρήματα δείχνουν την αποτελεσματικότητα της συνεργατικής έρευνας δράσης στην αυτοβελτίωση των συμμετεχόντων μέσω της αναθεώρησης των προσωπικών θεωριών και των διδακτικών αντιλήψεων τους. Οι εκπαιδευτικοί χαρακτηρίζουν σημαντική εμπειρία και θετική διαδικασία τη συμμετοχή στην έρευνα δράσης η οποία δεν αφορούσε απλώς το τεχνικό μέρος της γνώσης της μεθοδολογίας της έρευνας-δράσης αλλά και την αξιοποίηση του αναστοχασμού στην καθημερινή εκπαιδευτική εµπειρία. Πιστεύουν ότι με την έρευνα δράσης άλλαξε το σχολικό παιδαγωγικό κλίμα όσον αφορά τη χρήση των Συμμετοχικών Εκπαιδευτικών Τεχνικών (Σ.Ε.Τ.). Θεωρούν ότι κατέκτησαν γνώσεις και πως είναι ενημερωμένοι και καταρτισμένοι όσον αφορά τις Συμμετοχικές Εκπαιδευτικές Τεχνικές (Σ.Ε.Τ.). Έχουν την πεποίθηση πως έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν τις Συμμετοχικές Εκπαιδευτικές Τεχνικές στη διδασκαλία και ότι με τη χρήση των Σ.Ε.Τ. βελτιώθηκε η αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας τους. Οι εκπαιδευτικοί είναι ικανοποιημένοι από τη διαδικασία της έρευνας δράσης και προτείνουν για τη βελτίωση του κλίματος συνεργασίας μεταξύ των εκπαιδευτικών της σχολικής μονάδας κυρίως τη συμμετοχή σε κοινές εκπαιδευτικές και κοινωνικές δράσεις, την ανάπτυξη της συνεργασίας και της συλλογικότητας και τη διαμόρφωση ενός πλαισίου ειλικρίνειας, αλληλοεκτίμησης και αλληλοκατανόησης. Θεωρούν σημαντικούς παράγοντες ακόμα την ανάπτυξη της επικοινωνίας, του διαλόγου και τη βελτίωση και ανάπτυξη των προσωπικών σχέσεων των εκπαιδευτικών. Πιστεύουν ότι η συνεργατικότητα βελτιώνεται με συχνές παιδαγωγικές συναντήσεις και ανταλλαγή απόψεων σχετικά με θέματα διδασκαλίας και θεωρούν ότι η συνέχιση της διαδικασίας της έρευνας δράσης θα συμβάλλει προς αυτήν την κατεύθυνση.