Γλωσσική εκπαίδευση και σχολικός λόγος στις ομαδοσυνεργατικές διδακτικές πρακτικές

Abstract

The subject of this thesis, which belongs to the field of classroom discourse analysis, is the investigation of collaborative teaching practices, that is, the mapping of various practices and of classroom discourse resulting from the exploitation of collaborative practices and methods in language education. To investigate the above subject, the thesis draws its theoretical tools from social semiotics, literacy education and critical discourse analysis.More specifically, based on the main theoretical assumption that students construct their own school reality, that is, their own lesson when working in groups, the central aim of the thesis is to capture versions of the language lesson co-constructed by teachers and students during the implementation of collaborative teaching practices. The individual objectives of the research are the mapping of mobility that exists in the implementation of collaboration as a teaching practice, the detection of the ideological background inherent in the various versions of collaborative teaching practices regarding the epistemological tradition which informs them, and the study of classroom discourse developing during collaborative practices. Methodologically, the thesis draws upon critical ethnographic tradition. For the investigation of the thesis topic five different case studies of language lessons conducted by five teachers in secondary education have been utilized.Qualitative analysis of the thesis data highlights significant teacher mobility in terms of their teaching practices. It seems, in other words, that the teachers are trying to demonstrate a high level of agency compared to existing teaching practices, often abandoning the textbooks and organizing students into groups in order to enhance their active participation in the lesson. In this sense, their mobility appears to draw from progressive pedagogical discourse. At the same time, however, teachers make various choices, different from each other, that is, they understand and construct different versions of collaborative teaching lessons. The various choices of teachers attest to a degree of interdiscursivity in all lessons investigated, and demonstrate how teamwork is realized in various versions. In contrast, therefore, with the dominant trend in the relevant literature linking the implementation of collaboration with pedagogical progressivism, it becomes obvious, by the findings of the thesis, that the issue is more complex. The data analysis of this thesis attempts to highlight this complexity.

Αντικείμενο της διατριβής, η οποία εντάσσεται στο πεδίο της ανάλυσης σχολικού λόγου, είναι η διερεύνηση των ομαδοσυνεργατικών διδακτικών πρακτικών, η χαρτογράφηση δηλαδή των ποικίλων πρακτικών και του σχολικού λόγου στα οποία εκβάλλει η αξιοποίηση ομαδοσυνεργατικών αρχών και μεθόδων. Για τη διερεύνηση του παραπάνω αντικειμένου η διατριβή αντλεί θεωρητικά εργαλεία από την κοινωνική σημειωτική, την εκπαίδευση στον γραμματισμό και την κριτική ανάλυση λόγου. Λαμβάνοντας υπόψη ως κύρια θεωρητική παραδοχή ότι οι μαθητές κατασκευάζουν τη δική τους σχολική πραγματικότητα, το δικό τους μάθημα δηλαδή, κατά την εργασία τους σε ομάδες, κεντρικός σκοπός της διατριβής είναι να αποτυπώσει εκδοχές του γλωσσικού μαθήματος που συγκατασκευάζονται από εκπαιδευτικούς και μαθητές κατά την αξιοποίηση της ομαδοσυνεργασίας στη διδακτική πράξη. Στο πλαίσιο του παραπάνω σκοπού, οι επιμέρους στόχοι της έρευνας είναι η αποτύπωση της κινητικότητας η οποία υπάρχει ως προς την αξιοποίηση της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας στη διδακτική πράξη, η ανίχνευση του ιδεολογικού υπόβαθρου των ποικίλων εκδοχών πραγμάτωσής της ως προς τη διδακτική επιστημολογική παράδοση από την οποία αντλούν και η μελέτη του σχολικού λόγου ο οποίος αναπτύσσεται κατά τις ομαδοσυνεργατικές πρακτικές. Από μεθοδολογική άποψη η διατριβή αντλεί από την κριτική εθνογραφική παράδοση. Για τη διερεύνηση του θέματος της διατριβής αξιοποιήθηκαν συνολικά πέντε περιπτώσεις διδασκαλίας με ομαδοσυνεργατικές πρακτικές από διαφορετικούς εκπαιδευτικούς. Η ποιοτική ανάλυση των δεδομένων της διατριβής αναδεικνύει μια ιδιαίτερη κινητικότητα των εκπαιδευτικών ως προς τις διδακτικές τους πρακτικές. Φαίνεται, με άλλα λόγια, ότι οι εκπαιδευτικοί επιχειρούν να δείξουν σημαντική πρωτοβουλία ως προς τα ισχύοντα, αφήνοντας συχνά στο περιθώριο το διδακτικό εγχειρίδιο και βάζοντας τους μαθητές να εργαστούν σε ομάδες, ώστε να ενισχύσουν την ενεργό συμμετοχή τους στο μάθημα. Υπ’ αυτήν την έννοια η κινητικότητα που εκδηλώνουν ως προς τα ισχύοντα φαίνεται να αντλεί εν πολλοίς από τον λόγο της προοδευτικής παιδαγωγικής. Παράλληλα, ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί κάνουν ποικίλες επιλογές, διαφορετικές μεταξύ τους, κατανοούν δηλαδή και πραγματώνουν με διαφορετικό τρόπο την αξιοποίηση της ομαδικής εργασίας στο μάθημά τους. Οι ποικίλες επιλογές των εκπαιδευτικών προσδίδουν έναν χαρακτήρα διαλογικότητας σε όλες τις διδασκαλίες που διερευνήθηκαν και καταδεικνύουν πως η ομαδική εργασία πραγματώνεται σε ποικίλες εκδοχές. Σε αντίθεση, επομένως, με την κυρίαρχη τάση στη βιβλιογραφία, η οποία συνδέει την αξιοποίηση της ομαδοσυνεργασίας με έναν παιδαγωγικό προοδευτισμό, από τις διαπιστώσεις της διατριβής είναι εμφανές ότι το ζήτημα είναι περισσότερο σύνθετο. Τη συνθετότητα αυτή επιχειρούν να αναδείξουν οι διαπιστώσεις στις οποίες καταλήγει η ανάλυση των δεδομένων της διατριβής.