Ηλεκτρονικός εκφοβισμός: κατανοώντας την εμπειρία της θυματοποίησης: παράγοντες που συνδέονται με τις αντιδράσεις σε περιστατικά ηλεκτρονικού εκφοβισμού στην εφηβεία

Abstract

Τhe aim of the study was to investigate the experience of cybervictimization among adolescents. A mixed method approach (concurrent research design) was used in order to investigate adolescents’ responses to cyberbullying (perception/consequences, emotions and coping). Overall, 1183 pupils participated in the questionnaire survey. Participants were pupils in grades 9 and 11 in nineteen public high-schools in Thessaloniki, in northern Greece. Moreover, 103 pupils from five public schools were interviewed in 11 focus groups. In the first phase, a paper-pencil questionnaire survey was conducted. This was followed by focus group interviews. Survey data were analyzed in two groups, namely; victims and bully-victims. The focus group material was analyzed following the coding principles of grounded theory. The main findings of the study were the following: (a) the appraisal of cybervictimization determined the feelings and ways of coping of victims and of bully-victims. Mostly, appraisals were determined by the repetitive nature of an incident of cybervictimization. In general, cybervictimization was found to affect the reputation and the public persona of an adolescent, (b) adolescents stated a range of emotions, such as distress, frustration, irritation, anger; mostly they felt fear. Further, adolescents reported different emotions depending on the identity of the perpetrator, and more specifically; fear for unknown perpetrator and anger towards someone they know, (c) victims and bully-victims, used different strategies to cope with cyberbullying; such as Ignoring, Retaliating, Technical strategies and Reporting cyberbullying incidents to authorities. However, none of these were thought to be effective. Coping was determined by the identity of the perpetrator; adolescents reported having difficulties coping when the perpetrator’s identity is concealed. When the perpetrator was a boy, both boys and girls appraised that cyberbullying was more dangerous, (d) adolescents reported a reluctance to tell adults about their experiences of cyberbullying, when they feel them to be unsupportive or that they would overreact. The main conclusion of the research concerns the need to address cyberbullying as a part of anti- bullying policy. The thesis concludes with implications for further research, and also underlies the limitations of the study.

Βασικός στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση της εμπειρίας ηλεκτρονικής θυματοποίησης από τους εφήβους. Με τη χρήση μεικτής ερευνητικής μεθοδολογίας (concurrent research design) και τη συμμετοχή μαθητών και μαθητριών Γ΄ Γυμνασίου και Β΄ Λυκείου η έρευνα αποσκοπούσε να απαντήσει στο ερώτημα «Πώς αντιδρούν οι έφηβοι σε ηλεκτρονικό εκφοβισμό» (εκτίμηση της εμπειρίας/επίδραση, συναισθήματα και διαχείριση της θυματοποίησης). Στην ποσοτική έρευνα συμμετείχαν στο σύνολο 1183 μαθητές και μαθήτριες στη Γ’ Γυμνασίου και Β’ Λυκείου από 19 δημόσια σχολεία της Θεσσαλονίκης, ενώ στην ποιοτική έρευνα συμμετείχαν 103 έφηβοι σε 11 ομάδες εστίασης από πέντε δημόσια σχολεία. H συλλογή των δεδομένων έγινε με ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς και συνεντεύξεις σε ομάδες εστίασης. Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων έγινε στις ομάδες των θυμάτων και θυτών-θυμάτων. Η ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων έγινε με βάση τις αρχές της θεμελιωμένης θεωρίας. Τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας συνοψίζονται στα εξής: (α) η ερμηνεία της εμπειρίας θυματοποίησης καθορίζει τα συναισθήματα και την αντιμετώπιση για θύματα και θύτες-θύματα, ωστόσο καθοριστικός παράγοντας στην αντίληψη της εμπειρίας είναι η επανάληψη του ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός επηρεάζει τη φήμη και τη δημόσια εικόνα του εφήβου, (β) οι έφηβοι αναφέρουν συναισθήματα τα οποία εκφράζουν στενοχώρια, λύπη, εκνευρισμό, θυμό, ενώ κυρίαρχο συναίσθημα για αγόρια και κορίτσια είναι ο φόβος. Τα συναισθήματα διαφοροποιούνται με βάση την ταυτότητα του δράστη, ο φόβος αναφέρεται σε άγνωστο δράστη και ο θυμός σε γνωστό δράστη. Αγόρια και κορίτσια υποτιμούν το κορίτσι στο ρόλο του δράστη, (γ) οι έφηβοι, θύματα και θύτες-θύματα αναφέρουν διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως αγνόηση, αντεκδίκηση, τεχνικές λύσεις και αναφορά σε επίσημες αρχές. Ωστόσο, καμία μέθοδος δε φαίνεται να είναι επαρκής. Η αντιμετώπιση είναι πιο δύσκολη, όταν ο δράστης είναι ανώνυμος. Αγόρια και κορίτσια εκτιμούν ότι είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουν ένα αγόρι-δράστη και (δ) οι έφηβοι είναι διστακτικοί να μιλήσουν σε ενήλικες για την εμπειρία θυματοποίησης, όταν αντιλαμβάνονται ότι είναι μη υποστηρικτικοί κα θα αντιδράσουν υπερβολικά. Βασικό συμπέρασμα της έρευνας είναι η αντιμετώπιση του ηλεκτρονικού εκφοβισμού να αποτελεί μέρος της πολιτικής για τον εκφοβισμό σε φυσικό χώρο. Η διατριβή καταλήγει σε συμπεράσματα και εφαρμογές της έρευνας, ενώ αναφέρονται οι περιορισμοί και προτάσεις περαιτέρω έρευνας.