Μορφοσημασιολογική σύγκριση παραθημάτων και συμφυμάτων στα νέα ελληνικά και στα ιταλικά

Abstract

A phenomenon of word formation, named confixation, which lies between compounding and derivation is examined in this dissertation. The investigation is contrastive between Italian and Modern Greek data. As confixes are defined the morphemes which are usually used in the International Scientific Vocabulary, come from Ancient Greek or Latin and they do not coincide with free forms –or when they do coincide with them, they differ from the semantic point of view. 43 morphemes (19 Greek and 24 Italian) are examined; these are found in neologisms which have been collected from vocabularies and newspapers. The investigation takes place in the theoretical framework of Grammaticalization (and more specifically in the context of Emergent Grammar / Hopper) and leads to the following conclusions: Confixes 1. Are found in in the International Scientific Vocabulary and in the vocabularies of Mass Media and politics; 2. Are created by secretion and semantic reanalysis; 3. Present lexical meaning (like the constituents of compounds) but they change the constituents’ order of the compound resembling the constituents’ order of derivation; 4. Their specific meaning is derived from the conventionalization of implicature; 5. In their examination diachronic change can explain synchronic variation; 6. Initial Confixes are more lexical compared to Final Confixes because of left-right asymmetry and 7. In Italian the identification of confixes is easier whereas in Modern Greek the confixes’ examination has to take into serious account their semantic differentiation from the correspondent free forms and the etymological information.

Στη διατριβή εξετάζεται, συγκριτικά ανάμεσα στην νέα ελληνική και την ιταλική, ένα φαινόμενο του σχηματισμού των λέξεων, ενδιάμεσο μεταξύ της σύνθεσης και της παραγωγής, η συμφυματική παραγωγή. Ως συμφύματα ορίζονται τα μορφήματα που χρησιμοποιούνται συνήθως στα ειδικά επιστημονικά λεξιλόγια, προέρχονται από την αρχαία ελληνική ή τη λατινική και δεν ταυτίζονται με αυτόνομο θέμα λέξης –ή όταν ταυτίζονται, διαφοροποιούνται από αυτό σημασιολογικά. Εξετάζονται –από ετυμολογική, μορφολογική, σημασιολογική και φωνολογική άποψη- 43 μορφήματα (19 ελληνικά και 24 ιταλικά). Οι συμφυματικές νεολογικές λεξικές μονάδες συγκεντρώθηκαν από λεξικά και από αποδελτίωση του ημερήσιου τύπου. Η εξέταση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της «θεωρίας της γραμματικοποίησης» (κυρίως της «αναδυόμενης γραμματικής» του Hopper) και κατέληξε στα εξής συμπεράσματα: Τα συμφύματα 1. Απαντούν στις στοχοθετημένες γλώσσες, όπου κυριαρχούν η προσκλητική και η παραστατική λειτουργία. 2. Δημιουργούνται με τις διαδικασίες της απόσπασης και της σημασιολογικής επανανάλυσης. 3. Διαθέτουν λεξική σημασία, όπως τα συνθετικά, αλλά αλλάζουν τη σειρά των συστατικών της σύνθετης λέξης, τείνοντας στη σειρά των συστατικών της παραγωγής. 4. Η εξειδικευμένη σημασία τους παράγεται από τη συμβατικοποίηση του υπονοήματος. 5. Στην εξέτασή τους ο διαχρονικός παράγοντας μπορεί να ερμηνεύσει τη συγχρονική ποικιλότητα. 6. Τα προφύματα είναι περισσότερο λεξικά σε σχέση με τα επιφύματα λόγω της ασυμμετρίας μεταξύ του αριστερού και του δεξιού μέρους της λέξης και 7. Στην ιταλική τα κριτήρια διάγνωσης των συμφυμάτων λειτουργούν επαρκέστερα, ενώ στη νέα ελληνική χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη σημασιολογική διαφοροποίηση από τα αντίστοιχα ελεύθερα μορφήματα και στις ετυμολογικές πληροφορίες.