Ανθρωποκεντρικό και εργοκεντρικό είδος άσκησης διοίκησης: ψυχοκοινωνικοί και οργανωσιακοί παράγοντες

Abstract

This thesis investigates the structural elements of the consideration-oriented as well as of the initiating structure-oriented leadership. The study proposes a framework for the analysis of the above mentioned leadership styles consisting of three structural entities; supervisor, subordinates, situation. Leadership practice, based on the consideration and the initiating structure type, is considered to be a result of these three entities. The study is based on the empirical research of some factors of the proposed conceptual framework. A sample of 115 supervisors and 350 subordinates employed in 16 organizations in the greater area of Thessaloniki is researched. In particular, the impact of the following psychosocial and organizational factors on the practice of the consideration-oriented and the initiating structure-oriented leadership was researched; supervisors' personal values and social-demographic data, significance of their work, psychosocial distance between supervisors- subordinates, type of goods produced, sector of the organizations being researched, number of subordinates. The subjects of the research were asked to respond to the Fleishman's SBDQ questionnaire related to the consideration-oriented and initiating structure-oriented leadership type, the Gordon SPV questionnaire related to personal values, the Karnas and Nkombondo's Professional Style questionnaire related to the significance of work, as well as a questionnaire section alluding to the collection of demographic data. The statistical analysis of the data was conducted in two phases; in the first phase, the importance of each factor was separately researched, while in the second phase, the simultaneous impact of all the statistically significant factors, identified in the first phase, was taken into consideration in the analysis, aiming at identifying their impact on the consideration-oriented and the initiating structure-oriented leadership types. The findings of the statistical analysis of the data indicate that the following factors have an autonomous impact on the leadership style; importance attributed to work by the supervisors, their sex, age and mobility in the present organization, the psychosocial distance between supervisors and subordinates, the size of the team, the type of organization and the type of goods being produced. The basic principle of the proposed framework, that is, the coordinated impact of factors, is supported mainly in the consideration-oriented leadership type and for service organizations. The above findings are assessed for the importance both of each factor separately and of the type of their coordinated impact. The proposed conceptual framework contributes to research by proposing an integration of various theoretical approaches, thus offering a common base for studying the complex phenomenon of leadership in organizations. The first, although of a limited extent, empirical implementation of the framework in this research is subject to limitations but at the same time it provides useful tools and avenues for future research, thus rendering it useful in the selection process of supervisors and their training as well as in the team formation process of several types of organizations.

Στην παρούσα διατριβή επιχειρείται η κατανόηση των δομικών στοιχείων του ανθρωποκεντρικού και εργοκεντρικού είδους άσκησης διοίκησης. Προτείνεται ένα εννοιολογικό πλαίσιο μελέτης των παραπάνω ειδών διοίκησης, το οποίο συνίσταται σε τρεις δομικές μονάδες: Προϊστάμενος, Υφιστάμενοι, Κατάσταση. Η άσκηση της διοίκησης με ανθρωποκεντρικό και εργοκεντρικό τρόπο θεωρείται ως το αποτέλεσμα της συν-επίδρασης των τριών αυτών μονάδων. Πραγματοποιήθηκε εμπειρικός έλεγχος ορισμένων παραγόντων του προτεινόμενου εννοιολογικού πλαισίου, σε ένα δείγμα 115 προϊσταμένων και 350 υφισταμένων, οι οποίοι εργάζονταν σε 16 οργανισμούς του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Συγκεκριμένα, διερευνήθηκε η επίδραση που ασκούν οι παρακάτω ψυχοκοινωνικοί και οργανωσιακοί παράγοντες στην άσκηση ανθρωποκεντρικού και εργοκεντρικού είδους διοίκησης: προσωπικές αξίες των προϊσταμένων, σημασία της εργασίας των προϊσταμένων, κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των προϊσταμένων, ψυχοκοινωνική απόσταση προϊσταμένου-υφισταμένων, είδος παραγόμενου προϊόντος, τομέας οικονομίας του οργανισμού, αριθμός υφισταμένων. Τα υποκείμενα της έρευνας κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο SBDQ του Fleishman, για το ανθρωποκεντρικό και εργοκεντρικό είδος διοίκησης, στο SPV του Gordon, για τις προσωπικές αξίες, στο ερωτηματολόγιο Επαγγελματικού Ύφους των Karnas και Nkombondo, για τη σημασία της εργασίας, και στο ερωτηματολόγιο που κατασκευάστηκε για τη συλλογή των κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων των προϊσταμένων και υφισταμένων και των χαρακτηριστικών των οργανισμών. Η στατιστική επεξεργασία των εμπειρικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση, ελέγχθηκε η ερμηνευτική ικανότητα κάθε παράγοντα χωριστά, και στη δεύτερη, οι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες της πρώτης φάσης ελέγχθηκαν ως 282 προς τη συμμετοχή τους στην πρόβλεψη του ανθρωποκεντρικού και εργοκεντρικού είδους διοίκησης υπό ένα πρότυπο συνδυασμένης επίδρασης. Τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων έδειξαν σε γενικές γραμμές την αυτόνομη επίδραση στο είδος διοίκησης (α) της σημασίας που αποδίδουν οι προϊστάµενοι στην εργασία, του φύλου, της ηλικίας και της κινητικότητάς τους στον παρόντα οργανισμό, (β) της ψυχοκοινωνικής απόστασης μεταξύ προϊσταμένων και υφισταμένων, (γ) του μεγέθους της ομάδας, του είδους του οργανισμού και του παραγόμενου προϊόντος. Η βασική αρχή του προτεινόμενου πλαισίου, δηλαδή της συνδυασµένης επίδρασης παραγόντων, επιβεβαιώνεται κατά κύριο λόγο στο ανθρωποκεντρικό είδος διοίκησης και στους οργανισμούς παροχής υπηρεσιών. Τα παραπάνω ευρήματα αξιολογούνται τόσο ως προς τη σημασία του κάθε παράγοντα χωριστά όσο και ως προς το είδος των προτύπων του συνδυασμού τους. Το προτεινόμενο εννοιολογικό πλαίσιο αποτελεί μια προσπάθεια ενοποίησης διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων προσφέροντας μια κοινή βάση μελέτης του σύνθετου φαινομένου της διοίκησης σε οργανισμούς. Η πρώτη, περιορισμένης έκτασης, εμπειρική εφαρμογή του στην παρούσα διατριβή υπόκειται σε περιορισμούς, αλλά, παράλληλα, δίνει το υλικό για την περαιτέρω επεξεργασία του, ώστε να καταστεί λειτουργικό τόσο στην επιλογή και εκπαίδευση διευθυντικών στελεχών όσο και στη σύσταση των ομάδων στους οργανισμούς διαφόρων τύπων.