Κριτικός γλωσσικός γραμματισμός και διδασκαλία της γλώσσας στα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας: μια μελέτη περίπτωσης

Abstract

The present doctoral thesis, based on the theoretical assumptions of themovement of Critical Language Awareness and reviews on selected theoriesof adult learning, seeks to explore the linguistic interaction that takes placein a class of Second Chance School (case study). As it is clear from thetheoretical framework, critical literacy in language education is associatedwith the movement of Critical Language Awareness and the educationalprograms covered in this context aims through the change of the interactionin the classroom not only to make students competent speakers of thelanguage but also, through the formation conditions of symmetry during thelanguage interaction, to create conditions for development of criticallanguage awareness. Moreover, the educational process and therefore theinteraction that develops within the class depends on the curriculum, theteaching methods used and the role of both, the teacher / instructor andstudents / learners. The main purpose, therefore, of the research is the studyof the interaction that is developed in the class when specific conditionsexist: the adoption of Curriculum Standards for language teaching on behalfthe teacher and teaching methods adopt the principles of critical adulteducation. For this reason firstly, the Curriculum Specifications wereinvestigated and then interviews were conducted to teachers who taughtthis school year (2009-2010) at Second Chance Schools so as to select oneteacher who adopts them -according to his statement and as shown fromhis/her interview-. A twenty-eight - hour (28) observation of a class at aSecond Chance School, where that particular teacher taught, was conductedin order to investigate the linguistic interaction and to identify thecharacteristics. More specifically, it was found that the CurriculumSpecifications adopt the text-language approach in language teaching, focuson learning and not just on the outcome and contain the potential to adaptthe teaching to the specific conditions depending on the persons involved,the location and time. It was also found that the program aims to empowerand emancipate learners. Their empowerment will be achieved through theirparticipation in different kinds of discourse to which they previously had noaccess whereas their emancipation will be achieved through intentionallanguage awareness. Finally, it was found that the language interaction in thisclass differs from that of a typical teaching and thus creating the conditionsfor emancipator discourse.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή στηριζόμενη θεωρητικά στις παραδοχές τουκινήματος της Κριτικής Γλωσσικής Επίγνωσης αλλά και σε επιλεγμένεςκριτικές θεωρίες της εκπαίδευσης ενηλίκων επιδιώκει να διερευνήσει τηγλωσσική διάδραση η οποία λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένο τμήμα ΣχολείουΔεύτερης Ευκαιρίας (μελέτη περίπτωσης). Όπως προκύπτει από το θεωρητικόπλαίσιο, ο κριτικός γραμματισμός στη γλωσσική εκπαίδευση συνδέεται με τοκίνημα της Κριτικής Γλωσσικής Επίγνωσης, ενώ τα εκπαιδευτικάπρογράμματα τα οποία εντάσσονται σ’ αυτό το πλαίσιο στοχεύουν μέσω τηςαλλαγής της διάδρασης στη σχολική τάξη όχι μόνο να κάνουν τους μαθητέςικανούς ομιλητές της γλώσσας αλλά και, μέσω της διαμόρφωσης συνθηκώνσυμμετρίας στη διάδραση, να δημιουργήσουν τις συνθήκες για ανάπτυξηκριτικής γλωσσικής επίγνωσης. Επιπλέον, η εκπαιδευτική διαδικασία καιεπομένως η διάδραση που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της τάξης συναρτάταιαπό το πρόγραμμα σπουδών, τις μεθόδους διδασκαλίας που χρησιμοποιούνταικαι το ρόλο τόσο του καθηγητή/εκπαιδευτή όσο και των μαθητών/εκπαιδευομένων. Κύριος σκοπός, επομένως, της έρευνας είναι η μελέτη τηςδιάδρασης που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της τάξης όταν συνυπάρχουνσυγκεκριμένες προϋποθέσεις: αποδοχή και υιοθέτηση των ΠροδιαγραφώνΠρογράμματος Σπουδών για τη γλωσσική διδασκαλία από την πλευρά τουεκπαιδευτικού και μέθοδοι διδασκαλίας που υιοθετούν τις αρχές τηςεκπαίδευσης ενηλίκων στην κριτική τους εκδοχή. Για το λόγο αυτόνδιερευνήθηκαν κατ' αρχάς οι Προδιαγραφές Προγράμματος Σπουδών και στησυνέχεια διενεργήθηκαν συνεντεύξεις σε εκπαιδευτικούς που δίδασκαν τοσυγκεκριμένο σχολικό έτος (2009-2010) στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας γιανα επιλεγεί εκείνος ο εκπαιδευτικός που τις υιοθετεί -κατά δήλωση του αλλά καιόπως προκύπτει από τη συνέντευξη- . Ακολούθησε παρατήρηση είκοσι οχτώ(28) ωρών σε τμήμα Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στο οποίο δίδασκε οεκπαιδευτικός με στόχο τη διερεύνηση της γλωσσικής διάδρασης και τηςανάδειξης των χαρακτηριστικών της. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώθηκε ότι οιΠροδιαγραφές Προγράμματος Σπουδών για τη γλώσσα υιοθετούν τηνκειμενοκεντρική προσέγγιση στη γλωσσική διδασκαλία, εστιάζουν στηδιαδικασία της μάθησης και όχι μόνο στο αποτέλεσμα και εμπεριέχουν τιςδυνατότητες προσαρμογής της διδασκαλίας στις συγκεκριμένες κάθε φοράσυνθήκες οι οποίες αφορούν στα εμπλεκόμενα πρόσωπα, στον τόπο και στοχρόνο. Διαπιστώθηκε επίσης ότι το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση καιστη χειραφέτηση των εκπαιδευομένων. Η πρώτη θα προκύψει με τη συμμετοχήτους σε είδη λόγων στα οποία δεν είχαν πρόσβαση ενώ η χειραφέτηση μέσωτης εμπρόθετης γλωσσικής επίγνωσης. Τέλος, διαπιστώθηκε ότι η γλωσσικήδιάδραση στο συγκεκριμένο τμήμα διαφέρει από αυτήν μίας τυπικήςδιδασκαλίας και ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για χειραφετητικήσυνομιλία.