Διαπροσωπικές σχέσεις στο νηπιαγωγείο. Αντιλήψεις νηπιαγωγών και μαθητών για τις μεταξύ τους σχέσεις

Abstract

The interpersonal relationships between kindergarten teachers and children constitute the subject of this study. More specifically, their perceptions for this relationship are being thoroughly looked into. Furthermore, kindergarten teachers’ perceptions concerning the children’s adjustment to the school environment are being recorded. In addition, the criteria used by children to assess the quality of their relationship with their kindergarten teachers are being examined, as well as the correlation between teachers’ and children’s perceptions regarding the quality of their relationship. The topic is being approached both from a theoretical and an empirical level. In the theoretical part the theoretical framework of the current dissertation is being presented and analyzed. The attachment theory and the self-system theory are being presented and their basic principles are being described. The problems related to the research and assessment of small children’s perceptions both from a theoretical and methodological scope are being elaborated. The nature of the teacher-child relationship is being presented together with its role for the child’s social, emotional and cognitive development. The research part of the study includes its goals and aims as well as the methodology used. Sixty-seven kindergarten teachers and four hundred and three children from Thessaloniki municipality kindergartens participated in the sample of the dissertation. In order to assess the research questions, two questionnaires were administered to teachers and two interviews with children were conducted, one interview with visual aids and one interview with puppets. According to the results of the study the relationships between kindergarten teachers and children are generally described as positive. However one cannot overlook the fact that there is a small number of children whose relationships with their teachers were described as negative and conflictuous. Such children who could be “at risk” for problems regarding school adjustment and school failure should become the focal point of the researchers’ interest. Kindergarten teachers describe the existence of conflicts and tensions mainly deriving from children who disrupt the class atmosphere and operation. An important finding of the study concerns the fact that the quality of the teacher-child relationship is significantly correlated with the child’s adjustment to school according to teachers’ perceptions. Another finding of equal importance is that the kindergartners’ perceptions regarding their relationship with their teacher can be sufficiently and reliably measured. The majority of the kindergartners are capable of formulating clear and reasonable criteria for the assessment of their relationship with their teacher. Further findings also indicate that the student’s gender is related to the teachers’ and children’s perceptions for the in-between them relationship. Finally, it was found that there is a positive association between the teachers’ and children’s perceptions concerning their relationship The quality of the teacher-child relationship influences the academic and social competence and the adjustment of the child to kindergarten. The teacher-child interactions constitute an accessible field for educational intervention programmes aiming at confronting a wide range of daily school problems. All the same, the improvement of the quality of the kindergarten teacher-child relationship does not automatically imply an immediate resolution of behavioral problems or a normal school adjustment. However, hardly can one expect the improvement of a child’s adjustment to kindergarten without having first restored the emotional contact and the communication with the teacher. Finally, it could be suggested that the kindergarten teachers’ further education ought to be directed towards the realization of the importance and the role of interpersonal relationships between teachers and children, as well as the teachers’ impact on various domains of daily school lif

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελούν οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ νηπιαγωγών και μαθητών προσχολικής ηλικίας. Ειδικότερα επιχειρείται η διερεύνηση των αντιλήψεων των νηπιαγωγών και των παιδιών για τη μεταξύ τους σχέση και κατα­γράφονται οι αντιλήψεις των νηπιαγωγών για την προσαρμογή των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. Επιπλέον εξετάζονται τα κριτήρια που χρησι­μοποιούν τα παιδιά για να «αξιολογήσουν» την ποιότητα της σχέσης με τη νηπια­γωγό τους, καθώς και ο βαθμός συμφωνίας ανάμεσα στις αντιλήψεις νηπιαγωγών και παιδιών για την ποιότητα της σχέσης τους. Η προσέγγιση του θέματος επιχει­ρείται σε θεωρητικό και εμπειρικό επίπεδο. Στο θεωρητικό μέρος παρουσιάζεται και αναλύεται κριτικά το θεωρητικό πλαίσιο του θέματος. Παρουσιάζονται η θε­ωρία της προσκόλλησης και η αυτοσυστημική θεωρία και περιγράφονται βασικοί άξονες των θεωριών αυτών. Γίνεται αναφορά στα προβλήματα που σχετίζονται με την προσπάθεια διερεύνησης και εκτίμησης των αντιλήψεων των μικρών παιδιών από θεωρητική και μεθοδολογική σκοπιά και παρουσιάζεται η φύση της παιδαγω­γικής σχέσης και η σημασία της για την κοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Στο ερευνητικό μέρος περιγράφονται οι βασικοί άξονες τους οποίους αποσκοπεί να διερευνήσει η εργασία, διατυπώνονται οι σχετικές υποθέ­σεις και παρουσιάζεται η μεθοδολογία της έρευνας. Το δείγμα της έρευνας αποτελεί­ται από 67 νηπιαγωγούς και 403 μα­θητές νηπιαγωγείου του νομού Θεσσαλονίκης. Για την εκτίμηση των υπό έρευνα παραγόντων χορηγήθηκαν δύο ερωτηματολό­για-κλίμακες εκτίμησης στις νηπια­γωγούς και πραγματοποιήθηκαν δύο συνεντεύ­ξεις, μία συνέντευξη με οπτικές αναπαραστάσεις και μία συνέντευξη υπόδυσης ρόλων με κούκλες με τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η εικόνα των σχέσεων νηπιαγω­γών και παιδιών είναι γενικά θετική. Δεν παραβλέπεται βέβαια το γεγονός ότι ένα μικρό ποσοστό των παιδιών, που δεν είχαν αρμονικές σχέσεις με τις νηπιαγωγούς τους, πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προ­σοχής, διότι μία ενδεχόμενη αποτυχία προ­σαρμογής στο πρώτο ίδρυμα αγωγής που εντάσσονται μπορεί να σημαδέψει την κατοπινή τους πορεία στο σχολείο. Οι νηπιαγωγοί περιγράφουν την ύπαρξη αντι­παραθέσεων και προβλημάτων κυρίως με παιδιά που διαταράσσουν την εύρυθμη λειτουργία της τάξης. Σημαντικό εύρημα αποτελεί η διαπίστωση ότι η ποιότητα της σχέσης νηπιαγωγού-μαθητή συσχετίζεται με το βαθμό προσαρμογής των παι­διών στο νηπιαγωγείο, κατά τις αντιλήψεις των νηπιαγωγών. Άλλο σημαντικό εύ­ρημα είναι ότι οι αντιλήψεις των παιδιών προσχολικής ηλικίας για τη σχέση τους με τη νηπιαγωγό τους μπορούν να εκτιμηθούν με ικανοποιητική αξιοπιστία. Η πλειοψηφία των μαθητών νηπιαγωγείου είναι σε θέση να διατυπώσει τεκμηριωμένες και λογικές απαντήσεις για τα κριτήρια με βάση τα οποία χαρα­κτηρίζει την ποιότητα των σχέσεών τους. Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι το φύλο του μαθητή συσχετίζε­ται με τις αντιλήψεις νηπιαγωγών και νη­πίων για τις μεταξύ τους σχέσεις. Τέλος τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση ανάμεσα στις αντιλήψεις των μαθητών και στις αντιλήψεις των νηπιαγωγών για τις μεταξύ τους σχέσεις. Η ποιότητα της σχέσης της νηπιαγωγού με το κάθε παιδί συσχετίζεται με την επίδοση, την κοινωνική ικανότητα και τη συνολική προσαρμογή του παιδιού στο νηπιαγωγείο. Οι αλληλεπιδράσεις της νηπιαγωγού με το παιδί αποτελούν ένα προσιτό και δεκτικό πεδίο για προγράμματα παιδαγωγικής παρέμβασης με στόχο την αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων της σχολικής καθημερινότητας. Φυ­σικά, η βελτίωση της ποιότητας της σχέσης νηπιαγωγού-μαθητή δεν συνεπάγε­ται την άμεση επίλυση προβλημάτων συμπεριφοράς ή τη διασφάλιση της προ­σαρμο­γής στο σχολείο. Ωστόσο, δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί τη βελτί­ωση της προσαρμογής ενός παιδιού στο σχολείο χωρίς πρώτα να έχει αποκατα­σταθεί η επικοινωνία και η συναισθηματική επαφή με τη νηπιαγωγό του. Μία πρόταση που θα μπορούσε να διατυπωθεί αφορά την επιμόρφωση των νηπιαγωγών, η οποία θα πρέπει να προσανατολιστεί στην κατεύθυνση της συ­νειδητοποίησης της σημασίας και του ρόλου των διαπροσωπικών σχέσεων, κα­θώς και των επιδράσεων των νη­πιαγωγών σε διάφορους τομείς της σχολικής κα­θημερινότητας.