Μετατραυματική διαταραχή του στρες και μετατραυματική ανάπτυξη σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού: συχνότητα εμφάνισης, παράγοντες καθορισμού, συσχέτιση εννοιών

Abstract

This research aims to study the psychological condition of breast cancer patients and survivors. More specifically, the main objectives of this study are: first of all, to record the prevalence of posttraumatic stress disorder and posttraumatic growth in women diagnosed with breast cancer; secondly, to explore their interrelation and finally to investigate the demographic, medical and psychosocial factors that contribute to the development of these phenomena. In order to achieve these goals, the study, quantitative and cross sectional in design was conducted in the public clinic for breast screening and clinical examination at “Helena Venizelou” hospital, from July 2012 to October 2013. The sample of the study was constituted by 202 women diagnosed with breast cancer. The twelve scales that were administrated to the sample were: the Traumatic Life Events Questionnaire- TLEQ, the Impact of Events Scale- IES, the Post Traumatic Growth Inventory- PTGI, the PTSD Check List- Civilian version- PCL-C, the Life Orientation Test Revised- LOT-R, the Adult Hope Scale- AHS, the Rumination Reflection Questionnaire- RRQ, the State Level Measure of Reflection and Brooding, the Social Constraints Scale- SCS, the Coping Orientation to Problems Experienced- Brief COPE, the Mental Health Inventory- MHI and the Attributional Style Questionnaire- ASQ. All questionnaires that were not officially validated in Greek, were translated, culturally adapted and validated in Greek. The theoretical framework of the research was a combination of the Andersen’s model (1994) and Lepore’s social-cognitive model (2001) of adaptation to cancer, the cognitive theory of coping with stress by Lazarus (1979), the existential model of Tedeschi & Calhoun (1996) for posttraumatic growth and Abramson’s model of attribution style (1978). The statistical analyses were conducted using the statistical package SPSS and included bivariate and multivariate analyses. The findings of this study suggested that the majority of the participants in this study experienced posttraumatic growth, while only a fragment of women with breast cancer reported posttraumatic stress disorder symptoms. Moreover, PTG and PTSD were found to be unrelated. The factors that were found to relate to the occurrence of PTSD were: pessimism, psychological distress, avoidance and intrusive thoughts, brooding rumination, pessimistic attribution style of negative events, social constraints on disclosure and various coping strategies, such as denial, avoidance, self- distraction, behavioral disengagement, self-blame, seeking emotional and practical help, active coping and venting. The parameters that were reported to be connected with the experience of PTG were: age, hope, optimism, reflective rumination, optimistic attribution style of positive events and a variety of coping strategies, such as positive reframing, acceptance, seeking emotional and practical support and active coping. The study findings are discussed in the context of development and implementation of supportive care methods, posttraumatic stress reduce interventions and counseling for the improvement of posttraumatic growth, of women diagnosed with breast cancer, by the mental health care professional.

Η έρευνα αυτή μελετά την ψυχική κατάσταση των γυναικών με διάγνωση καρκίνου του μαστού. Πιο συγκεκριμένα, η παρούσα έρευνα θέτει ως στόχο: πρώτον, να καταγράψει τη συχνότητα εμφάνισης της μετατραυματικής διαταραχής του στρες και της μετατραυματικής ανάπτυξης σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού, δεύτερον, να διερευνήσει τη σχέση ανάμεσα σε αυτά τα δύο φαινόμενα και τρίτον, να μελετήσει τους δημογραφικούς, ιατρικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνισή τους. Για την επίτευξη αυτών των στόχων σχεδιάστηκε μια συγχρονική μελέτη, η οποία έλαβε χώρα στο Κέντρο Μαστού του Μαιευτηρίου Έλενα Βενιζέλου από τον Ιούλιο του 2012 έως τον Οκτώβριο του 2013. Το ερευνητικό δείγμα αποτέλεσαν 202 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, με ποικιλία δημογραφικών και ιατρικών χαρακτηριστικών, στις οποίες χορηγήθηκαν τα εξής αυτό-συμπληρούμενα ψυχομετρικά εργαλεία: Αυτοσχέδιο Ερωτηματολόγιο Καταγραφής Ατομικών Στοιχείων, Ερωτηματολόγιο Τραυματικών Γεγονότων (Traumatic Life Events Questionnaire- TLEQ), Κλίμακα Επίδρασης Γεγονότων (Impact of Events Scale- IES), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικής Ανάπτυξης (Post Traumatic Growth Inventory- PTGI), Κλίμακα Μέτρησης Μετατραυματικού Στρες (PTSD Check List- Civilian version- PCL-C), Αναθεωρημένη Κλίμακα Αισιοδοξίας (Life Orientation Test Revised- LOT-R), Ερωτηματολόγιο Μέτρησης του Χαρακτηριστικού της Ελπίδας (Adult Hope Scale- AHS), Ερωτηματολόγιο Συλλογισμού και Αντανάκλασης (Rumination Reflection Questionnaire- RRQ), Ερωτηματολόγιο Μέτρησης Συλλογισμού και Αντανάκλασης – Επίπεδο κατάστασης (State Level Measure of Reflection and Brooding), Κλίμακα Κοινωνικών Περιορισμών (Social Constraints Scale- SCS), Σύντομη Κλίμακα Εκτίμησης των Τρόπων Αντιμετώπισης των Προβλημάτων (Coping Orientation to Problems Experienced- Brief COPE), Κλίμακα Ψυχικής Δυσφορίας από το Ερωτηματολόγιο Ψυχικής Υγείας (Mental Health Inventory- MHI) και Ερωτηματολόγιο Τρόπου Απόδοσης (Attributional Style Questionnaire- ASQ). Σε όσα ερωτηματολόγια δεν υπήρχε διαθέσιμη επίσημη ελληνική μετάφραση, πραγματοποιήθηκε προσαρμογή στα ελληνικά και στάθμιση. Το θεωρητικό μοντέλο στο οποίο βασίστηκε ο ερευνητικός σχεδιασμός αποτελεί μια σύνθεση του μοντέλου της Andersen (1994) και του κοινωνικο- γνωστικού μοντέλου του Lepore (2001) για την προσαρμογή στον καρκίνο, της γνωστικής θεωρίας για τη διαχείριση του στρες του Lazarus (1979), του υπαρξιακού μοντέλου των Tedeschi & Calhoun (1996) για τη μετατραυματική ανάπτυξη και της θεωρίας για το στυλ απόδοσης του Abramson (1978). Οι στατιστικές αναλύσεις έγιναν με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS και περιλάμβαναν μονοπαραγοντικές και πολυπαραγοντικές αναλύσεις. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι από το δείγμα των γυναικών με διάγνωση καρκίνου του μαστού, η μειοψηφία εμφάνιζε μετατραυματική διαταραχή του στρες, ενώ αντιθέτως η πλειοψηφία των γυναικών με διάγνωση καρκίνου του μαστού εμφάνιζε μετατραυματική ανάπτυξη άνω του μετρίου. Επίσης, η μετατραυματική διαταραχή του στρες και η μετατραυματική ανάπτυξη δε βρέθηκε να σχετίζονται. Οι παράγοντες που βρέθηκε να επηρεάζουν την εμφάνιση της μετατραυματικής διαταραχής του στρες είναι οι εξής: το χαρακτηριστικό της απαισιοδοξίας, η ψυχική δυσφορία, η βίωση αποφυγών και παρεισφρητικών σκέψεων, η εκούσια επεξεργασία των πληροφοριών με τη μορφή του συλλογισμού, το στυλ απόδοσης των αρνητικών γεγονότων, οι κοινωνικοί περιορισμοί που βιώνει το άτομο καθώς επίσης και αρκετές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως απόσπαση/αποφυγή, άρνηση, αυτοκατηγορία, συμπεριφορική αποσύνδεση, αναζήτηση συναισθηματικής και πρακτικής υποστήριξης, ενεργητική αντιμετώπιση, προγραμματισμός και εκτόνωση συναισθημάτων. Ενώ οι παράγοντες που φάνηκε να σχετίζονται με την εμφάνιση μετατραυματικής ανάπτυξης είναι οι εξής: η ηλικία, η αισιοδοξία, η ελπίδα, η εκούσια γνωστική επεξεργασία μέσω της αντανάκλασης, το στυλ απόδοσης των θετικών γεγονότων, αρκετές στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως θετική αναπλαισίωση, αποδοχή, αναζήτηση συναισθηματικής και πρακτικής υποστήριξης και ενεργητική αντιμετώπιση. Τα συμπεράσματα της μελέτης συζητούνται στα πλαίσια εφαρμογής μεθόδων υποστηρικτικής φροντίδας, παρεμβάσεων μείωσης του μετατραυματικού στρες και συμβουλευτικής για την ενίσχυση της μετατραυματικής ανάπτυξης από επαγγελματίες ψυχικής υγείας σε γυναίκες που έλαβαν τη διάγνωση καρκίνου του μαστού.