Political and economic transitions in Sub-Saharan Africa: the cases of Ethiopia and Angola 1989-2019

Abstract

The thesis examines political and economic transitions in Sub-Saharan Africa (SSA) and particularly in post-communist Ethiopia and Angola between 1989-2019 by applying the interpretative scheme of transition theory. The research question investigated how the economic liberalization of centrally planned political systems affects their political liberalization and vice versa. The main hypothesis attempted to answer whether transition theory can apply as an interpretative model in order to explain post-communist developments in the SSA context. Characteristic noteworthy country examples, which have experienced communism for an extended period and are now under a hybrid developmental state form - with their impressive economic development being driven mainly by the state - are Ethiopia and Angola. Ethiopia and Angola belonged among the fastest-growing economies in the world among China, India and East Asian countries with astonishing high growth rates for extended periods. In turn, their political transition presented signs of liberalization. Yet, they seem to follow the stagnated path of developmental states and hybrid regimes. Ιn order to examine the political and socio-economic parameters of these transformations, the methodology uses also a combination of qualitative and quantitative research data through a twofold comparative approach. From the political perspective two similar political systems are compared. From the economic perspective, we compare a non-resource-rich economy such as Ethiopia with a resource-rich economy such as Angola. The degree of influence of socio-economic interventions by major external actors such as China, US and the EU to democratic consolidation, and vice versa, is examined as well as the repercussions of radical and gradual reforms. The findings of the study suggest that rapid economic transitions along with gradual political reforms in Ethiopia, Angola - and broadly in SSA - inevitably cause delays in socio-economic developments such as employment, inclusiveness and poverty alleviation. Structural external transition drivers in SSA such as debt, structural adjustment programs, subsidies, humanitarian aid and trade deficits seem to hamper its economic transitions than to facilitate its progress and non-dependency. These drivers lead to a vicious circle in most of the empirical examples of SSA. The strong hybrid developmental states of Ethiopia and Angola – despite their democratic progress - present more similarities to the developmental states of China or rest East Asia than to the Central Eastern European countries. In a certain degree, there are similarities also with cases of the Commonwealth of Independent States (CIS), which are still under Russia’s significant influence. The most context-specific parameters though, which concern Sub-Saharan Africa and diversify the states of Ethiopia and Angola from the existing interpretative scheme of transition theory are their high ethnic diversity and economic dependence from their external partners as well as their sui generis leadership. These parameters pose significant constraints to the diverse ethnic groups in their struggle for power and for their access to the natural resources.

H διατριβή εξετάζει πολιτικές και οικονομικές μεταβάσεις στην υποσαχάρια Αφρική και ιδιαίτερα τη μετα-κομμουνιστική μετάβαση της Αιθιοπίας και της Ανγκόλας μεταξύ 1989-2019 εφαρμόζοντας το ερμηνευτικό σχήμα της θεωρίας της μετάβασης. Το ερευνητικό ερώτημα εξετάζει πως η οικονομική φιλελευθεροποίηση κεντρικά οργανωμένων πολιτικών συστημάτων επηρεάζει την πολιτική τους φιλελευθεροποίηση και αντιστρόφως. Η βασική υπόθεση επιχειρεί να απαντήσει στο κατά πόσο – και αν – η θεωρία της μετάβασης μπορεί να εξηγήσει τις μετα-κομμουνιστικές μεταβάσεις στην υποσαχάρια Αφρική. Χαρακτηριστικά αξιοσημείωτα παραδείγματα χωρών που βίωσαν τον κομμουνισμό για αρκετά χρόνια και τώρα βρίσκονται υπό μια μορφή υβριδικών αναπτυξιακών κρατών - με την εντυπωσιακή τους οικονομική ανάπτυξη να καθορίζεται και να ελέγχεται κατά κύριο λόγο από το κράτος - είναι η Αιθιοπία και η Ανγκόλα. Η Αιθιοπία και η Ανγκόλα βρίσκονταν ανάμεσα στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου μεταξύ της Κίνας, της Ινδίας και χωρών της Ανατολικής Ασίας με εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης για εκτεταμένα διαστήματα. Παράλληλα, η πολιτική τους μετάβαση παρουσιάζει σημάδια φιλελευθεροποίησης. Ωστόσο, φαίνεται τελικά να ακολουθούν την πορεία αναπτυξιακών και υβριδικών καθεστώτων. Προκειμένου να ερευνηθούν τόσο οι πολιτικοί όσο και οι κοινωνικο-οικονομικοί παράμετροι αυτών των μεταβάσεων, η μεθοδολογία περιλαμβάνει επίσης συνδυασμό ποιοτικών και ποσοτικών ερευνητικών δεδομένων μέσω μιας διττής συγκριτικής προσέγγισης. Από πολιτικής προσέγγισης συγκρίνονται δύο όμοια πολιτικά συστήματα. Από οικονομικής προσέγγισης συγκρίνουμε μια χώρα με μη-σημαντικούς φυσικούς πόρους όπως η Αιθιοπία με μία χώρα με σημαντικούς φυσικούς πόρους όπως η Ανγκόλα. Διερευνάται ο βαθμός επιρροής των κοινωνικο-οικονομικών παρεμβάσεων κρίσιμων εξωτερικών δρώντων όπως η Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Ευρωπαϊκή Ένωση στη δημοκρατική εδραίωση, και αντιστρόφως, καθώς επίσης και οι επιπτώσεις των ριζικών και σταδιακών μεταρρυθμίσεων. Tα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν ότι οι ταχείς οικονομικές μεταβάσεις παράλληλα με την εφαρμογή σταδιακών πολιτικών μεταρρυθμίσεων στην Αιθιοπία και την Ανγκόλα - και ευρύτερα στην υποσαχάρια Αφρική - αναπόφευκτα προκαλούν καθυστερήσεις σε κοινωνικο-οικονομικές παραμέτρους όπως η εργασιακή απασχόληση, η ενσωμάτωση και η καταπολέμηση της φτώχειας. Δομικοί εξωτερικοί παράγοντες μετάβασης της υποσαχάριας Αφρικής όπως το χρέος, τα διαθρωτικά προγράμματα, οι επιδοτήσεις, η ανθρωπιστική βοήθεια και τα εμπορικά ελλείματα φαίνεται να εμποδίζουν τις οικονομικές της μεταβάσεις παρά να διευκολύνουν την πρόοδο και την απεξάρτησή της. Οι παράγοντες αυτοί οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο στα περισσότερα εμπειρικά παραδείγματα της υποσαχάριας Αφρικής. Tα ισχυρά υβριδικά αναπτυξιακά κράτη της Αιθιοπίας και της Ανγκόλας - παρά τη δημοκρατική τους πρόοδο - παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες με τα αναπτυξιακά κράτη της Κίνας ή άλλα κράτη της ανατολικής Ασίας παρά με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Σε ορισμένο βαθμό υπάρχουν ομοιότητες επίσης με περιπτώσεις της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών (Commonwealth of Independent States – CIS) που βρίσκονται ακόμα υπό τη σημαντική επιρροή της Ρωσίας. Ωστόσο, οι πιο συγκεκριμένες τοπικές παράμετροι που αφορούν την υποσαχάρια Αφρική και διαφοροποιούν τα κράτη της Αιθιοπίας και της Ανγκόλας από το υπάρχον ερμηνευτικό σχήμα της θεωρίας της μετάβασης είναι οι υψηλές εθνοτικές τους διαφορές, η οικονομική τους εξάρτηση από τους εξωτερικούς εταίρους και η ιδιάζουσά (sui generis) τους ηγεσία. Αυτές οι παράμετροι αποτελούν σημαντικό εμπόδιο τόσο για τους αγώνες των διαφόρων εθνοτικών ομάδων για την εξουσία όσο και για την πρόσβασή τους στους φυσικούς πόρους.