Η διακριτική ικανότητα της αλληλεπίδρασης ψυχολογικών παραγόντων και διατροφικών συνηθειών στην εκτίμηση της πιθανότητας εμφάνισης οξέος στεφανιαίου συνδρόμου ή αγγειακού εγκεφαλικού: μελέτη ασθενών - μαρτύρων

Abstract

Atherosclerotic cardiovascular disease remains the leading cause of premature death in Europe, although cardiovascular mortality has been markedly decreased across European countries during the last decades. Except from the already known and thoroughly documented traditional cardiovascular disease risk factors (i.e. central adiposity, smoking, low Mediterranean diet adherence etc), research interest focuses on novel risk factors and their role in coronary heart disease manifestation is examined. For instance, several biopsychosocial factors (i.e. depression, anxiety, anger, hostility, work stress and stress in general) have been studied for their role in cardiovascular disease development and onset. Actually, perceived stress presents a global, comprehensive and integrated framework, but its role in coronary heart disease incidence is not clear yet. The aim of the current work was the evaluation of the independent role of perceived stress on the likelihood of having an ACS. Perceived stress was measured by the PSS-14. Moreover, any potential mediating or moderating role of the Mediterranean diet adherence, as well as certain stress related eating behaviors (i.e. eating alone, stress eating, and eating large meals) on the relationship between perceived stress and CVD incidence was also evaluated. A Greek version PSS-14 was validated in a sample of adults from the general population in order to allow the conduct of the work. In the current study 250 patients with a first ACS event and without any suspicion of previous CVD (60±11 years old, 78% men), as well as 250 healthy individuals, were enrolled (60±8.6 years old, 77.6% men). Perceived Stress was assessed using the Perceived Stress Scale, a 14-item self-reported questionnaire (range 0-56) and adherence to the Mediterranean diet was evaluated using an 11-item large-scale, composite index, the MedDietScore (range 0-55). Eating behaviors, such as stress eating, eating large and heavy meals and eating alone were examined as well. PSS-14 was positively associated (OR: 1.147, 95%CI 1.11-1.18) with the likelihood of having an ACS even after adjusting for several related variables. Moreover, each unit of increase of the MedDietScore led to a 54% lower likelihood of having an ACS (95%CI 0.27-0.79). Sensitivity analysis by level of adherence to the Mediterranean diet revealed a similar association between perceived stress and the likelihood of having an ACS in the low adherence group (OR=1.15, 95%CI 1.09, 1.21) and moderate-to-high adherence group respectively (OR=1.13, %CI 1.07, 1.80). Stress eating and eating heavy meals were positively associated with the likelihood of having an ACS (OR=1.91, 95%CI 1.07, 3.41 and OR=5.30, 95%CI 2.97, 9.45 respectively).The current study confirmed the relationship between perceived stress and presence of ACS with the use of PSS-14. This significant impact of perceived stress on the likelihood of having an ACS was not mediated nor moderated by the level of Mediterranean diet adherence or other eating behaviors, albeit the documented effect of this particular psychological disposition on the likelihood of having an ACS. In a public health perspective, it is suggested that levels of perceived stress should not remain undiagnosed in populations that may be characterized by a potential cardiovascular risk. Additionally, higher adherence to Mediterranean diet principles, irrespective of stress levels, shall be emphasized. Further, the independent role – irrespective of stress related behaviors - of Mediterranean diet on cardiovascular risk may present a novel research hypothesis, as well.

Η αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος παραμένει η σοβαρότερη αιτία πρόωρου θανάτου στην Ευρώπη, ακόμα και αν η καρδιαγγειακή θνησιμότητα έχει μειωθεί αξιοσημείωτα στις δεκαετίες στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Πέρα από τους κλασσικούς και εξαιρετικά μελετημένους καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου (π.χ. κεντρική παχυσαρκία, κάπνισμα, διατροφή μακριά από το μεσογειακό πρότυπο κ.ά.), νεώτεροι παράγοντες διερευνώνται επίσης ως προς το ρόλο τους στην ανάπτυξη και την εκδήλωση στεφανιαίας νόσου. Για παράδειγμα, διάφοροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (π.χ. κατάθλιψη, άγχος, θυμός, επιθετικότητα, η εργασιακή ψυχοσωματική φόρτιση (εργασιακό στρες) και, γενικότερα, η ψυχοσωματική φόρτιση (στρες) έχουν διερευνηθεί αρκετά για το ρόλο τους στην ανάπτυξη και την εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου. Η εξατομικευμένη συνολική ψυχοσωματική αντίδραση του κάθε οργανισμού σε ερεθίσματα του εξωτερικού ή/και εσωτερικού περιβάλλοντος (στη βιβλιογραφία ο όρος αναφέρεται ως perceived stress, υποδηλώνοντας την ψυχοσωματική φόρτιση που γίνεται αντιληπτή από το άτομο) αποτελεί μία σφαιρική, ολοκληρωμένη και περιεκτική έννοια αλλά ο ρόλος του στην επίπτωση της στεφανιαίας νόσου δεν έχει καταστεί ξεκάθαρος ακόμη. Σκοπό της παρούσας μελέτης ασθενών-μαρτύρων αποτέλεσε η εκτίμηση της ανεξάρτητης φύσης της εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) ως καρδιαγγειακού παράγοντα κινδύνου, μετρημένου με το εργαλείο – ερωτηματολόγιο PSS-14, στην πιθανότητα εμφάνισης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου. Επιπλέον, διερευνήθηκε ο πιθανός διαμεσολαβητικός ή/και τροποποιητικός ρόλος της υιοθέτησης της Μεσογειακής διατροφής, αλλά και διατροφικών συμπεριφορών που σχετίζονται με την ψυχοσωματική φόρτιση (στρες) (π.χ. κατανάλωση τροφής χωρίς παρέα, υπό πίεση ή κατανάλωση μεγάλων γευμάτων που προκαλούν δυσφορία), στη σχέση μεταξύ της εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) και της πιθανότητας εμφάνισης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου. Μάλιστα, για την εξυπηρέτηση του σκοπού της παρούσας εργασίας, εκτιμήθηκε η εγκυρότητα της ελληνικής έκδοσης του PSS-14 σε ένα δείγμα ενηλίκων από τον ελληνικό γενικό πληθυσμό. Στη μελέτη συμμετείχαν 250 ασθενείς με πρωτοεμφανιζόμενη στεφανιαία νόσο (60±11 ετών, 78% άνδρες) και 250 υγιείς (60±8.6 ετών, 77.6% άνδρες). Τα επίπεδα εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) εκτιμήθηκαν με το ερωτηματολόγιο PSS-14 (εύρος 0-56) και το επίπεδο υιοθέτησης της Μεσογειακής διατροφής εκτιμήθηκε με το Μεσογειακό διατροφικό σκορ (εύρος 0-55). Διερευνήθηκαν επίσης διατροφικές συμπεριφορές όπως η κατανάλωση τροφής υπό πίεση (στρες), η κατανάλωση βαριών γευμάτων και η κατανάλωση τροφής χωρίς συνδαιτυμόνες. Το PSS-14 συσχετίστηκε θετικά με την πιθανότητα εμφάνισης οξέος στεφανιαίου συνδρόμου και ειδικότερα, για κάθε μία μονάδα αύξησης του σκορ του PSS-14 (95%ΔΕ 1.11-1.18), η πιθανότητα ύπαρξης οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου αυξήθηκε κατά 15%, ακόμα και μετά την προσαρμογή για σχετικές κλινικές παραμέτρους. Επίσης, για κάθε μονάδα αύξησης στο βαθμό υιοθέτησης της Μεσογειακής Διατροφής, η πιθανότητα παρουσίας οξέος εμφράγματος μειωνόταν κατά 54% (95%ΔΕ 0.27-0.79). Η ανάλυση ευαισθησίας ανά επίπεδο υιοθέτησης της μεσογειακής δίαιτας αποκάλυψε παρόμοια συσχέτιση μεταξύ εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) και παρουσίας ΟΕΜ μεταξύ της ομάδας χαμηλής υιοθέτησης και της ομάδας μέτριας-υψηλής (π.χ. ΣΛ=1.15, 95%ΔΕ 1.09, 1.21, και ΣΛ=1.13, 95%ΔΕ 1.07, 1.80, αντίστοιχα). Η κατανάλωση τροφής υπό στρες και η κατανάλωση βαριών γευμάτων συσχετίστηκαν επίσης με την παρουσία ΟΣΣ (ΣΛ=1.91, 95%ΔΕ 1.07, 3.41 και ΣΛ=5.30, 95%ΔΕ 2.97, 9.45 αντίστοιχα).Η παρούσα εργασία επιβεβαίωσε τη σχέση της εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) και της παρουσίας ΟΕΜ με τη χρήση του εργαλείου PSS-14. Η ισχυρά σημαντική επίδραση της εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) στην πιθανότητα εμφάνισης ΟΕΜ δεν διαμεσολαβήθηκε ή τροποποιήθηκε από το επίπεδο υιοθέτησης της μεσογειακής δίαιτας ή από άλλες διατροφικές συμπεριφορές, δεδομένης της ισχυρής επίδρασης αυτής της ψυχολογικής διαταραχής στην πιθανότητα εμφάνισης ΟΕΜ. Τα επίπεδα εξατομικευμένης ψυχοσωματικής φόρτισης (αντιληπτού στρες) δε θα πρέπει να παραμένουν αδιάγνωστα σε πληθυσμούς με πιθανό καρδιαγγειακό κίνδυνο. Επιπλέον, μεγαλύτερη υιοθέτηση στις αρχές της μεσογειακής διατροφής, ανεξάρτητα από τις στρεσογόνες εμπειρίες του ατόμου, δικαιούται κατάλληλης έμφασης και μπορεί να αποτελεί άλλη μία ερευνητική υπόθεση σχετικά με τον - ανεξάρτητο από στρεσογόνες συμπεριφορές - ρόλο της μεσογειακής δίαιτας στον καρδιαγγειακό κίνδυνο.