Η εφαρμογή διοικητικών μεταρρυθμίσεων στην εποχή των μνημονίων: στάσεις και αντιλήψεις των εργαζομένων σε φορείς της δημόσιας διοίκησης και στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους

Abstract

The recent debt crisis has highlighted even more strongly the problem of lack of reform capacity in the Greek public administration. During the period of the economic adjustment programs (Memoranda), an internal problem of the administrative operation of our state became the subject of external pressure. The Greek governments were called upon to implement a large number of reforms, within suffocating time frames, under enormous fiscal pressure and with the principle of conditionality of the Memoranda prevailing in the reform agenda. In the theoretical part of doctoral dissertation, an attempt was made to depict the main institutional interventions that composed the project of administrative reform at the time of fiscal adjustment (2010 – 2018). Due to their number and scope, a horizontal approach of the public administration was adopted and an attempt was made to group the reform actions in key areas of its function (organizational structures, human resources, transparency and accountability, regulatory process, e-government, fiscal management).In its research part, an attempt was made to investigate the attitude and perceptions of civil servants, including the employees of the General Accountant of the State, an institution that played an important role in shaping the reform agenda, regarding the memorandum reforms and their added value in public administration. For this purpose, two quantitative surveys were conducted using a structured questionnaire and the views of the respondents were asked: a) on the state of the Greek public administration and its effectiveness before 2010, b) on their knowledge of the reforms and the extent to which they consider that they have been implemented in various areas of the administrative mechanism of our state, in the context of the fiscal adjustment programmes; c) on the extent to which they consider that improvements have been made in individual areas of public administration and d) on the factors and the extent to which they considered them as obstacles to the implementation of reforms. Furthermore, key actions that were the continuation of the reform project after the exit of our country from the Memoranda are mentioned. In addition, reference is made to the exceptional circumstances created by the health crisis due to the covid-19 pandemic and the reforms promoted to address them, while the need to continue reform efforts in the post-pandemic era is pointed out. As can be seen by the international developments of recent years, the bet for the administrative systems of states in the near future will be crisis management (public health, national security, migration flows, climate change and natural disasters, etc.). Key to the creation of a strong yet flexible public administration is administrative reform.

Η πρόσφατη κρίση χρέους ανέδειξε ακόμη πιο έντονα το πρόβλημα της μεταρρυθμιστικής υστέρησης της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Την περίοδο υπαγωγής της χώρας μας σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής (Μνημόνια), ένα εσωτερικό πρόβλημα της διοικητικής λειτουργίας του κράτους μας αποτέλεσε αντικείμενο εξωτερικής πίεσης. Οι ελληνικές κυβερνήσεις κλήθηκαν να υλοποιήσουν ένα μεγάλο πλήθος μεταρρυθμίσεων, μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, υπό τεράστια δημοσιονομική πίεση και με την αρχή της αιρεσιμότητας των Μνημονίων να επικρατεί στη μεταρρυθμιστική ατζέντα. Στο θεωρητικό μέρος της διατριβής, επιχειρήθηκε η αποτύπωση των κυριότερων θεσμικών παρεμβάσεων που συνέθεσαν το εγχείρημα της διοικητικής μεταρρύθμισης την εποχή της δημοσιονομικής προσαρμογής (2010 – 2018). Εξαιτίας του πλήθους και τους εύρους τους, έγινε προσπάθεια ομαδοποίησης των μεταρρυθμιστικών δράσεων και υιοθετήθηκε η οριζόντια προσέγγιση της δημόσιας διοίκησης, σε βασικά πεδία της διοικητικής της λειτουργίας, τα οποία αποτέλεσαν πεδίο των μεταρρυθμίσεων (οργανωτικές δομές, ανθρώπινο δυναμικό, διαφάνεια και λογοδοσία, κανονιστική διαδικασία, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, δημοσιονομική διαχείριση). Στο ερευνητικό μέρος της αυτής, επιχειρήθηκε η διερεύνηση της στάσης και των αντιλήψεων των δημοσίων υπαλλήλων, μεταξύ αυτών και των υπαλλήλων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, ενός φορέα που είχε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της μεταρρυθμιστικής ατζέντας, σχετικά με τις μνημονιακές μεταρρυθμίσεις και την προστιθέμενη αξία τους στη δημόσια διοίκηση. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν δύο ποσοτικές έρευνες με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου και ζητήθηκαν οι απόψεις των ερωτηθέντων: α) για την κατάσταση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και της αποτελεσματικότητας της πριν το 2010, β) για τη γνώση τους και τον βαθμό στον οποίο εκτιμούν ότι εφαρμόστηκαν οι μεταρρυθμίσεις σε επιμέρους πεδία της λειτουργίας του διοικητικού μας μηχανισμού στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής, γ) για τον βαθμό στον οποίο εκτιμούν ότι επήλθαν βελτιώσεις σε επιμέρους τομείς της δημόσιας διοίκησης και δ) για τους παράγοντες και τον βαθμό στον οποίο θεωρούν ότι λειτούργησαν ως εμπόδια στην πορεία εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Περαιτέρω, στη διατριβή αναφέρονται βασικές δράσεις που αποτέλεσαν τη συνέχεια του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος μετά την έξοδο της χώρας μας από τα Μνημόνια. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στις εξαιρετικές περιστάσεις που δημιούργησε η υγειονομική κρίση λόγω της πανδημίας covid-19 και στις μεταρρυθμίσεις που προωθήθηκαν για την αντιμετώπιση αυτών, ενώ παράλληλα επισημαίνεται η ανάγκη να συνεχιστούν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες και στη μετα-πανδημική εποχή. Όπως φαίνεται και από τις διεθνείς εξελίξεις των τελευταίων ετών, το στοίχημα για τα διοικητικά συστήματα των κρατών στο άμεσο μέλλον θα είναι η διαχείριση κρίσεων (δημόσια υγεία, εθνική ασφάλεια, μεταναστευτικές ροές, κλιματική αλλαγή, φυσικές καταστροφές κ.α.). Κλειδί για τη δημιουργία μιας ισχυρής και συνάμα ευέλικτης δημόσιας διοίκησης είναι η διοικητική μεταρρύθμιση.