Υιοθέτηση πρακτικών βιοοικονομίας και διερεύνηση αναγκών κατάρτισης των γεωργών της Δυτικής Μακεδονίας

Abstract

The sustainability of the agri-food system is one of the challenges of this century because it affects the basic needs for economic and social development. Environmental, economic and social challenges require changes in the production systems. The transition to a bioeconomy may be an answer to these issues, especially in agriculture.In this doctoral thesis, an attempt is made to investigate the training needs of the Region of Western Macedonia farmers regarding the adoption and use of bioeconomy practices in their agricultural holdings (plant and animal based). In addition, the determination of farmers' interest in adopting innovations is sought. The research also attempts to design possible training programs by first detecting the attitudes and opinions of farmers.For the purposes of the research, primary data were collected from the farmers of the Western Macedonia Region using a structured questionnaire, which was initially implemented as a pilot and then random sampling resulted in 331 valid questionnaires. The methodological framework of the analysis includes descriptive statistical analysis, to identify farmers' attitudes towards the bioeconomy, the adoption of its practices, training, innovations as well as their personal characteristics. This was followed by the Two-Step Cluster Analysis in order to group the population into groups of farmers with common characteristics, as regards the application of bioeconomy practices, the training needs related to the bioeconomy, the type, the implementing body, the duration of the training program and the willingness of payment. Then, Categorical Principal Component Analysis was applied to investigate the attitudes and opinions of farmers regarding the benefits of adopting bioeconomy practices, the barriers to adopting bioeconomy practices, actions to promote bioeconomy in Western Macedonia Region, motivations for participating in a training program related to bioeconomy and innovation adoption motivations. Then, a Categorical Regression performed to investigate the characteristics of the dimensions resulted from the Categorical Principal Component Analysis regarding demographic, social and economic characteristics of the respondents, as well as characteristics of their behavior. Finally, the Pareto analysis and the control of the research hypotheses are applied. Of particular interest in the results of the research is the increased need and desire of farmers to develop training programs on topics related to the bioeconomy, innovations in the bioeconomy industry and the application of bioeconomy practices on their farms. Two-Step Cluster Analysis highlights five groups of farmers, each with different characteristics, training needs and preferred training program. In fact, it was revealed that a group of young female farmers are leading the process of innovation diffusion in the adoption of bioeconomy practices. The Categorical Principal Components Analysis gave 2 dimensions to each of the 5 variables. From the total of 10 dimensions, 6 had a satisfactory degree of reliability. Categorical Regression was applied to these 6 dimensions leading to possible actions in the different groups of farmers. Pareto analysis as a decision-making tool identified the points to be emphasized in terms of subject areas and means of monitoring the training programs, the barriers to be overcome to increase farmers adopting bioeconomy practices and the actions to the promotion of the bioeconomy in the Region of Western Macedonia.The thesis concludes by recording the conclusions that emerge from the research results and the proposals for policy makers while presenting the main limitations of the research and some suggestions for further research.

Η βιωσιμότητα του αγροδιατροφικού συστήματος είναι μια από τις προκλήσεις αυτού του αιώνα, καθώς επηρεάζει τις βασικές ανάγκες για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις απαιτούν αλλαγές στα συστήματα παραγωγής. Η μετάβαση προς τη βιοοικονομία μπορεί να είναι απάντηση σε αυτά τα ζητήματα, ειδικά στη γεωργία και κτηνοτροφία.Στην παρούσα διδακτορική διατριβή γίνεται προσπάθεια διερεύνησης των αναγκών κατάρτισης των γεωργών της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας σχετικά με την υιοθέτηση και χρήση πρακτικών βιοοικονομίας στις γεωργοκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Επιπλέον, επιδιώκεται ο προσδιορισμός του ενδιαφέροντος των γεωργών για την υιοθέτηση καινοτομιών. Επίσης, μέσα από την έρευνα επιδιώκεται ο σχεδιασμός πιθανών προγραμμάτων κατάρτισης, ανιχνεύοντας πρώτα τις στάσεις και τις απόψεις των γεωργών.Για τους σκοπούς της έρευνας συγκεντρώθηκαν πρωτογενή δεδομένα από τους γεωργούς της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, το οποίο εφαρμόστηκε αρχικά πιλοτικά και στη συνέχεια η στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία οδήγησε σε 331 έγκυρα ερωτηματολόγια. Το μεθοδολογικό πλαίσιο της ανάλυσης περιλαμβάνει περιγραφική στατιστική ανάλυση, για τον εντοπισμό των στάσεων των γεωργών απέναντι στη βιοοικονομία, στην υιοθέτηση των πρακτικών της, στην κατάρτιση, στις καινοτομίες καθώς και τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους. Ακολούθησε, η Διβηματική Ανάλυση σε Συστάδες προκειμένου να γίνει ομαδοποίηση του πληθυσμού σε ομάδες γεωργών με κοινά χαρακτηριστικά, όσο αφορά την εφαρμογή πρακτικών βιοοικονομίας, τις ανάγκες κατάρτισης σχετικά με τη βιοοικονομία, το είδος, το φορέα υλοποίησης, τη διάρκεια του προγράμματος κατάρτισης και την προθυμία πληρωμής. Έπειτα, η Κατηγορική Ανάλυση σε Κύριες Συνιστώσες εφαρμόστηκε για τη διερεύνηση των στάσεων και των απόψεων των γεωργών σχετικά με τα οφέλη υιοθέτησης πρακτικών βιοοικονομίας, τα εμπόδια υιοθέτησης πρακτικών βιοοικονομίας, τις ενέργειες προώθησης της βιοοικονομίας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, τα κίνητρα συμμετοχής σε πρόγραμμα κατάρτισης σχετικό με τη βιοοικονομία και τα κίνητρα υιοθέτησης καινοτομίας. Στη συνέχεια, με την Κατηγορική Παλινδρόμηση ερευνώνται τα χαρακτηριστικά των διαστάσεων που προέκυψαν από την Κατηγορική Ανάλυση σε Κύριες Συνιστώσες αναφορικά με τα δημογραφικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων, καθώς και χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς τους. Τέλος, εφαρμόζεται η ανάλυση Pareto και γίνεται έλεγχος των ερευνητικών υποθέσεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζει η αυξημένη ανάγκη και επιθυμία των γεωργών για ανάπτυξη προγραμμάτων κατάρτισης σε θέματα που σχετίζονται με τη βιοοικονομία, τις καινοτομίες στον κλάδο της βιοοικονομίας και την εφαρμογή πρακτικών βιοοικονομίας στις εκμεταλλεύσεις τους. Η Διβηματική Ανάλυση σε Συστάδες αναδεικνύει πέντε ομάδες γεωργών, κάθε μια από τις οποίες έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, ανάγκες κατάρτισης και προτιμώμενο πρόγραμμα κατάρτισης. Μάλιστα, αποκαλύφθηκε, πως μια ομάδα νέων γυναικών γεωργών ηγούνται της διαδικασίας διάχυσης της καινοτομίας στην υιοθέτηση πρακτικών βιοοικονομίας. Η Κατηγορική Ανάλυση σε Κύριες Συνιστώσες έδωσε 2 διαστάσεις σε κάθε μία από τις 5 μεταβλητές που εφαρμόστηκε. Από τις 10 συνολικά διαστάσεις που προέκυψαν, οι 6 είχαν ικανοποιητικό βαθμό αξιοπιστίας. Η Κατηγορική Παλινδρόμηση εφαρμόστηκε σε αυτές τις 6 διαστάσεις οδηγώντας σε πιθανές δράσεις στις διαφορετικές ομάδες γεωργών. Η ανάλυση Pareto ως ένα εργαλείο λήψης αποφάσεων εντόπισε τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα αναφορικά με τις θεματικές ενότητες και τα μέσα παρακολούθησης των προγραμμάτων κατάρτισης, τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν ώστε να αυξηθούν οι γεωργοί που θα υιοθετήσουν πρακτικές βιοοικονομίας και τις ενέργειες για την προώθηση της βιοοικονομίας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.Η διατριβή ολοκληρώνεται με την καταγραφή των συμπερασμάτων που αναδύονται από τα αποτελέσματα της έρευνας και των προτάσεων προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ενώ παρουσιάζονται οι κύριοι περιορισμοί της έρευνας και ορισμένες προτάσεις για περαιτέρω έρευνα.