Διερεύνηση επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών προσχολικής εκπαίδευσης για την εφαρμογή συμπεριληπτικής εκπαίδευσης (inclusive education)

Abstract

Early childhood is a critical period of learning and development and an opportunity to prevent potential delays and difficulties. Children's participation in preschool education has a positive effect on their cognitive, social and emotional development. Early childhood is therefore crucial to ensure access to quality inclusive education for all children and particularly for children at risk of socio-economic exclusion and children in disadvantaged settings. Inclusion requires a change in mindset and a process of systemic reform and concerted action at various levels, such as legal, political, organizational, pedagogical, educational, etc. The purpose of this thesis is to investigate and analyze the educational needs, knowledge and skills of preschool teachers for the implementation of inclusive education in Greece.The methodology used is a combination of quantitative and qualitative research. Quantitative data obtained through a questionnaire was supplemented by interviews with pre-school teachers. In particular, the research captured the thoughts, experiences and priorities of policy makers regarding inclusive early childhood education at European and national level. It also included questionnaires and interviews with important people in the education process in Greece about their thoughts and experiences regarding "what, how and why" different factors and conditions could facilitate effective inclusion practices. Based on the findings, the majority of teachers who participated in the research approach inclusive education, basing it on the equality, equity and respect for diversity that it ensures. As a necessary component for the successful implementation of inclusive education, cooperation is considered both at the school level, i.e. between teachers and support staff, but also between the school and the student's family. In addition, teaching staff need to be adequately trained in order to respond to the daily challenges and diversity of needs of all students.The basic knowledge and skills for the implementation of inclusive practice, according to the findings, include among others: knowledge on topics such as the theoretical approaches and basic principles of inclusion, knowledge on the implementation of differentiated instruction, on the content, the process , the outcomes and/or the learning environment, knowledge about the use of flexible and inclusive curriculum, knowledge about co-teaching or group teaching, knowledge about the application of universal design, and the alternative approach of learning and teaching to address the diversity of children's needs. Other important knowledge required is the knowledge to create reasonable accommodations, which means the appropriate modifications and adaptations to both the infrastructure and the curriculum, knowledge to create and implement individual educational plan, etc.In summary, the key components of the quality and effective practical implementation of inclusive education are the cooperation between all those involved in education, a positive attitude towards inclusive education and of course teacher support. The message of special importance sent by the participants in the research is that the teacher needs to recognize the uniqueness of each child and to set this as a basis for the implementation of inclusive practice.

Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι μια κρίσιμη περίοδος μάθησης και ανάπτυξης και μια ευκαιρία για την πρόληψη πιθανών καθυστερήσεων και δυσκολιών. Η συμμετοχή των παιδιών στην προσχολική εκπαίδευση έχει θετική επίδραση στη γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, η πρώιμη παιδική ηλικία είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτική συμπεριληπτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά και ιδιαίτερα για τα παιδιά που κινδυνεύουν από κοινωνικό-οικονομικό αποκλεισμό και τα παιδιά σε μειονεκτικά περιβάλλοντα. Η συμπερίληψη απαιτεί μια αλλαγή νοοτροπίας και μια διαδικασία συστημικής μεταρρύθμισης και συντονισμένης δράσης σε διάφορα επίπεδα, όπως νομικό, πολιτικό, οργανωτικό, παιδαγωγικό, εκπαιδευτικό κ.λπ.Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση και ανάλυση των επιμορφωτικών αναγκών, των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών προσχολικής εκπαίδευσης για την εφαρμογή συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε είναι συνδυασμός ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας. Τα ποσοτικά δεδομένα που προέκυψαν μέσω ερωτηματολογίου συμπληρώθηκαν με συνεντεύξεις δασκάλων προσχολικής εκπαίδευσης. Ειδικότερα, η έρευνα αποτύπωσε τις σκέψεις, τις εμπειρίες και τις προτεραιότητες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής σχετικά με τη συμπεριληπτική προσχολική εκπαίδευση σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Περιλάμβανε επίσης ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις με σημαντικούς ανθρώπους στην εκπαιδευτική διαδικασία στην Ελλάδα σχετικά με τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους όσον αφορά το «τι, πώς και γιατί» διαφορετικοί παράγοντες και συνθήκες θα μπορούσαν να διευκολύνουν αποτελεσματικές πρακτικές συμπερίληψης.Με βάση τα ευρήματα, η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα, προσεγγίζει τη συμπεριληπτική εκπαίδευση, θέτοντας ως βάση την ισότητα, ισονομία και σεβασμό στη διαφορετικότητα που εξασφαλίζει. Ως απαραίτητο συστατικό για να υλοποιηθεί επιτυχώς η συμπεριληπτική εκπαίδευση θεωρείται η συνεργασία, τόσο σε επίπεδο σχολείου, δηλαδή μεταξύ των εκπαιδευτικών και το προσωπικό υποστήριξης, αλλά και μεταξύ σχολείου και οικογένειας του μαθητή. Εκτός αυτού, το εκπαιδευτικό προσωπικό είναι απαραίτητο να είναι επαρκώς εκπαιδευμένο, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις καθημερινές προκλήσεις και στην ποικιλομορφία των αναγκών όλων των μαθητών. Οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες, για την εφαρμογή της συμπερίληψης, με βάση τα ευρήματα, περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: γνώσεις σε θέματα όπως οι θεωρητικές προσεγγίσεις και βασικές αρχές της συμπερίληψης, γνώσεις για την εφαρμογή διαφοροποιημένης διδασκαλίας (differentiated instruction), στο περιεχόμενο, τη διαδικασία, τα αποτελέσματα ή / και το μαθησιακό περιβάλλον, γνώσεις για την χρήση ευέλικτου και ολιστικού προγράμματος σπουδών, γνώσεις για τη συν-διδασκαλία (co-teaching) ή ομαδική διδασκαλία, γνώσεις για την εφαρμογή καθολικού σχεδιασμού (universal design), και την εναλλακτική προσέγγιση μάθησης και διδασκαλίας για την αντιμετώπιση της ποικιλομορφίας των αναγκών των παιδιών. Άλλες σημαντικές γνώσεις που απαιτούνται είναι οι γνώσεις για τη δημιουργία εύλογων προσαρμογών (reasonable accommodation), που σημαίνει τις κατάλληλες τροποποιήσεις και προσαρμογές τόσο στην υλικοτεχνική υποδομή όσο και στο αναλυτικό πρόγραμμα, γνώσεις για τη δημιουργία και εφαρμογή εξατομικευμένου εκπαιδευτικού προγράμματος.Συνοψίζοντας, τα βασικά συστατικά της ποιοτικής και αποτελεσματικής συμπεριληπτικής πρακτικής είναι η συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων στην εκπαίδευση, θετική στάση προς την συμπεριληπτική εκπαίδευση και φυσικά υποστήριξη του εκπαιδευτικού. Το ξεχωριστής σημασίας μήνυμα που εκπέμπεται από τους συμμετέχοντες στην έρευνα είναι ότι ο εκπαιδευτικός είναι αναγκαίο να αναγνωρίζει τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού και αυτή να θέτει ως βάση για την εφαρμογή της συμπεριληπτικής πρακτικής.