Εδαφική συνοχή: εννοιολογικές προσεγγίσεις και πρακτική εφαρμογή

Abstract

European Union, in these critical times, needs territorial cohesion and territorial cohesion must be a mandatory necessity in policy interventions to confront inequalities and impoverishment / marginalization of important parts of European territory.When the debate on territorial development began in the early 1990s and the concept of territorial cohesion was first introduced in 1995 at the meeting of the Assembly of European Regions, it became clear that the principles governing space were being respected by social and financial arrangements. The Green Paper on Territorial Cohesion recognized the territorial dimension as the core of Cohesion Policy and sparked debate over turning territorial diversity into an asset, with the aim of establishing a realistic policy plan over issues that are fundamental to the way in which the EU operates. Gothenburg Strategy, showed up the challenging environmental considerations by incorporating the territory concept into the equation of the proper distribution of financial and social resources and the Treaty of Lisbon explicitly recognized territorial cohesion as a fundamental objective of the EU with the economic and social cohesion. The new strong political commitment took into account of the territorial impact of EU policies, including to help further the aims of the Europe 2020 Strategy found. Territorial cohesion established a set of principles for harmonious, balanced, efficient, sustainable and territorial development and strengthened the principle of solidarity in order to promote convergence between the economies of better-off regions and those whose development is lagging behind. However, the vague and ambiguous meaning of territorial cohesion had to face different interpretations and conflicting aspirations of the Member States who, as sovereign states, were reluctant to share their territorial power. The concept of state territoriality became dominant and any attempt to accept EU territory as a relevant framework or to create functional European territories was proved impossible. The logic of sovereign governments versus the logic of interdependence led to the conflict of prospects, which made the implementation of territorial cohesion endemic and entrenched the resilience of European territory.This dissertation represents an attempt to highlight the concept of territorial cohesion through the observation of its action and works in history and society and to map of findings on how the territorial ὁμοῦ ζῆν accompanied its early imperative and spiritual endeavors of pioneers of european integration. The recording of the timeless necessity of the birth of territorial cohesion as a requirement of the European idea and as a tangible proof of the EU spatial reality are at the core of this effort. Through the presentation of representative moments of European history that illuminated the latest spatial developments, the reasons for its insufficient institutional recognition, its vague object and the failure of finding appropriate tools for its measurement and evaluation are highlighted. Thisanti-dogmatic approach confirms the historical necessity of territorial cohesion in the unification of the European territory in honor of the European idea that has remained unchanged over the centuries and concludes, through the sociological science, that its conceptual pluralism is not a sign of political weakening ˙ the collective structure of territorial concepts which compose the territorial cohesion meet the requirements for delivering an integrated and sustainable response to the orthodox way of the union proposal.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε αυτούς τους κρίσιμους καιρούς, χρειάζεται την εδαφική συνοχή και η εδαφική συνοχή πρέπει να αποτελέσει την επιτακτική αναγκαιότητα στις πολιτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ανισοτήτων και της ενδεχομενικής φτωχοποίησης/περιθωριοποίησης σημαντικών τμημάτων της ευρωπαϊκής επικράτειας. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ξεκίνησε η συζήτηση για την εδαφική ανάπτυξη και το 1995 εισήχθη για πρώτη φορά η έννοια της εδαφικής συνοχής στη σύνοδο της Συνέλευσης των Περιφερειών της Ευρώπης, έγινε κατανοητό, ότι οι αρχές που διέπουν το χώρο καθίστανται σεβαστές από τις κοινωνικές και οικονομικές διαρρυθμίσεις. Η Πράσινη Βίβλος αναγνώρισε την εδαφική διάσταση ως τον πυρήνα της πολιτικής συνοχής και εγκαινίασε το διάλογο για την μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα φιλοδοξώντας για τη θέσπιση ενός ρεαλιστικού σχεδιασμού πολιτικής που να ανταποκρίνεται σε ένα πιο ουσιώδη τρόπο λειτουργίας της ΕΕ. Το ψήφισμα της συνόδου του Γκέτεμποργκ υπογράμμισε τις παραδεδεγμένες επιταγές του περιβάλλοντος ενσωματώνοντας την έννοια του εδάφους στην εξίσωση του ορθού καταμερισμού των οικονομικών και κοινωνικών πλεονεκτημάτων και η συνθήκη της Λισαβόνας αναγνώρισε ρητώς την εδαφική συνοχή ως θεμελιώδη στόχο της Ένωσης, μαζί με την οικονομική και κοινωνική συνοχή. Η νέα ισχυρή πολιτική δέσμευση σηματοδότησε τη συνεκτίμηση του εδαφικού αντικτύπου στις πολιτικές της Κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των στόχων που προσδιορίστηκαν στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική "Ευρώπη 2020". Η εδαφική συνοχή καθιέρωσε ένα σύνολο αρχών για αρμονική, ισορροπημένη, αποτελεσματική, βιώσιμη και εδαφική ανάπτυξη και ενίσχυσε την αρχή της αλληλεγγύης για την προώθηση της σύγκλισης μεταξύ των οικονομιών των περιοχών που βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση και εκείνων των οποίων η ανάπτυξη καθυστερούσε. Εντούτοις, η ασαφής και διφορούμενη νοηματοδότηση της εδαφικής συνοχής βρέθηκε αντιμέτωπη με διαφορετικές ερμηνείες και αντίρροπες φιλοδοξίες των Κρατών Μελών που, ως κυρίαρχα κράτη, δεν ήταν πρόθυμα να μοιραστούν το σύνολο των δυνάμεων τους. Η έννοια της κρατικής εδαφικότητας κατέστη κυρίαρχη και κάθε προσπάθεια αποδοχής του εδάφους της ΕΕ ως σχετικό πλαίσιο ή δημιουργίας λειτουργικών εδαφών απεδείχθη ανέφικτη. Η λογική των κυριάρχων κυβερνήσεων έναντι της λογικής της αλληλεξάρτησης οδήγησε στην λεγόμενη σύγκρουση των προοπτικών που κατέστησε ενδημική την εφαρμογή της εδαφικής συνοχής και περιχαράκωσε την ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής επικράτειας. Η ομώνυμη διατριβή αντιπροσωπεύει μία προσπάθεια ανάδειξης της νόησης της εδαφικής συνοχής μέσω της παρατήρησης της δράσης και των έργων της στην ιστορία και την κοινωνία και της χαρτογράφησης των διαπιστώσεων πάνω στον τρόπο του εδαφικού ὁμοῦ ζῆν, που συνόδευσαν από νωρίς την επιταγή της και τις διανοητικές προσπάθειες των στοχαστών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η καταγραφή της διαχρονικής αναγκαιότητας γέννησης της εδαφικής συνοχής ως απαίτηση της ευρωπαϊκής ιδέας και ως εμπράγματης απόδειξης της χωρικής πραγματικότητας της ΕΕ βρίσκονται στον πυρήνα αυτής της προσπάθειας. Μέσω της παράθεσης αντιπροσωπευτικών στιγμών της ευρωπαϊκής ιστορίας που φώτισαν τις νεότερες χωρικές εξελίξεις αναδεικνύονται οι λόγοι της ανεπαρκούς θεσμικής της αναγνώρισης της, του ασαφούς αντικειμένου της και της μη εύρεσης κατάλληλων εργαλείων για την μέτρηση και την αξιολόγηση της. Η αντιδογματική προσέγγιση της επιβεβαιώνει την ιστορική αναγκαιότητα της εδαφικής συνοχής στην ενοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου προς τιμή της ευρωπαϊκής ιδέας που έμεινε αναλλοίωτη ανά τους αιώνες και καταλήγει, υπό τη σκέπη της κοινωνιολογικής παραδοχής, ότι ο εννοιολογικός πλουραλισμός της δεν είναι δείγμα επιστημολογικής και πολιτικής αποδυνάμωσης˙ η συλλογική δομή των εδαφικών εννοιοδοτήσεων που συνθέτουν την εδαφική συνοχή εκπληρώνουν τις απαιτήσεις για την απόδοση μιας ολοκληρωμένης και βιώσιμης απάντησης για την ορθοβίωση του ενωσιακού προτάγματος.