Μορφές αξιολόγησης της μαθησιακής προόδου στο πεδίο της εικαστικής αγωγής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: διερευνώντας τις στάσεις των εκπαιδευτικών

Abstract

The present thesis aims at examining the issue of the assessment in visual art education. More precisely, its objective is to chart the teachers’ attitudes, in regards to their assessment of student learning in visual art primary education in Greece. For this reason, the study proceeds to investigate and research the teachers’ practices and conceptions regarding the assessment of the students’ learning progress in visual art education, and the factors that affect them. A questionnaire, posted by e-mail, was the research data extraction tool, and the IBM SPSS statistical program version 26 was used for the presentation and analysis of the data. The study is structured in two parts. The first part is concerned with the theoretical framework, on which the study of the subject under investigation, will be based. In the second part of the study, an attempt is made to approach the research questions that have been asked. The first part, presents the concern that has developed within the scientific community, about the presence of assessment in the field of art education, and points out some of the main factors related to the development of this concern. The discussion about the necessity of assessment in the field of art education is presented, and the approaches of theorists and art teachers on the form of assessment to be used in this field are stated, including a variety of prerequisites, related to these approaches. In this context, the need for alternative and authentic forms of assessment is discussed, appropriate for the learning progress that takes place specifically in the field of art education. The discussion then focuses on the role of the teacher during the student’s encounter with the visual arts in the school classroom and, in particular emphasis is given to his/her crucial role for the assessment of the student’s learning progress. Finally, reference is made to the issue of the art teacher’s relevant education through, either their undergraduate training, or their ongoing professional development. According to the results of the research we conducted, presented in the second part of the study, teachers hold a positive attitude in regards to the assessment of the learning progress in art education, as evidenced by their assessment practices, which align with the ambiguous nature of the visual arts. Although teachers recognize the necessity and purposes of assessment in visual art education, still, they identify significant difficulties in planning and conducting it. These difficulties which seem to contribute to their low self-confidence to assess the student’s progress in the visual arts, mainly concern their lack of relevant training during their undergraduate studies and the poor references on this subject in the respective curricula they attended as well as in the teaching art manuals. The factors that seem to significantly affect the quality of teachers’ practices and their relevant perceptions in regards to assessment, relate mainly to the respective attitudes they have formulated, and the type of educational institution they graduated from. This fact raises a reasonable concern about the quality of the initial training that teachers have had and about their professional development, on issues related to the assessment of the learning progress in the visual arts.

Σκοπό της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση του ζητήματος της αξιολόγησης στην εικαστική αγωγή. Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκεται η διαμόρφωση μιας εικόνας ως προς τις στάσεις των εκπαιδευτικών, σχετικά με την αξιολόγηση της μαθησιακής προόδου στα προγράμματα εικαστικής αγωγής στην πρωτοβάθμια ελληνική εκπαίδευση. Για το σκοπό αυτό, εξετάζονται οι πρακτικές και οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την αξιολόγηση της μαθησιακής προόδου στα εικαστικά και αναζητούνται οι παράγοντες που τις επηρεάζουν. Εργαλείο άντλησης των ερευνητικών δεδομένων αποτέλεσε ένα ταχυδρομημένο ερωτηματολόγιο, ενώ, για την παρουσίαση και ανάλυση των δεδομένων, αξιοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα IBM SPSS έκδοση 26. Η εργασία διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος διαμορφώνεται το θεωρητικό πλαίσιο, στο οποίο θα στηριχτεί και η μελέτη του υπό διερεύνηση θέματος και ακολουθεί το δεύτερο μέρος της εργασίας, όπου επιχειρείται η προσέγγιση των ερευνητικών ερωτημάτων που έχουν τεθεί. Στο πρώτο μέρος, αρχικά, παρουσιάζεται ο προβληματισμός, που αναπτύχθηκε στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας, από τη συνάντηση της αξιολόγησης με την εικαστική εκπαίδευση και επισημαίνονται ορισμένοι από τους κύριους παράγοντες στην ανάπτυξη αυτού του προβληματισμού. Παρουσιάζεται η συζήτηση γύρω από την αναγκαιότητα ύπαρξης της αξιολόγησης στο πεδίο της εικαστικής αγωγής και ανιχνεύονται οι προσεγγίσεις θεωρητικών και εκπαιδευτικών τέχνης σχετικά με τη μορφή που θα έπρεπε να έχει η αξιολόγηση στο πεδίο της εικαστικής αγωγής, περιλαμβάνοντας μια ποικιλία παραμέτρων που συνδέονται με αυτές τις προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται λόγος για την ανάγκη “εναλλακτικών – αυθεντικών” μορφών αξιολόγησης που αρμόζουν στη μαθησιακή ανάπτυξη, που παρατηρείται ειδικά στην περιοχή της εικαστικής αγωγής. Στη συνέχεια, η συζήτηση επικεντρώνεται στο ρόλο που έχει ο εκπαιδευτικός κατά τη συνάντηση του μαθητή με τις εικαστικές τέχνες στο σχολικό χώρο και, ειδικότερα, υπογραμμίζεται ο εξίσου καθοριστικός ρόλος του για την αξιολόγηση της μαθησιακής επίδοσης. Καταληκτικά, αναφερόμαστε στο ζήτημα της συγκρότησης των εκπαιδευτικών μέσω είτε της κατάρτισής τους κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών, είτε της συνεχιζόμενης επιμόρφωσής τους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, τα οποία διατυπώνονται στο δεύτερο μέρος της εργασίας, οι εκπαιδευτικοί διατηρούν μια θετική στάση σχετικά με την αξιολόγηση της μαθησιακής προόδου στην εικαστική αγωγή, γεγονός που αποδεικνύουν και οι σχετικές αξιολογικές πρακτικές τους, οι οποίες συμβαδίζουν με τον ανοιχτό και ρευστό χαρακτήρα των εικαστικών τεχνών. Ωστόσο, παρότι αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα και τους σκοπούς της αξιολόγησης, οι ίδιοι εντοπίζουν ουσιαστικές δυσκολίες κατά το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της. Οι δυσκολίες αυτές, οι οποίες συνηγορούν και στη χαμηλή αυτοπεποίθηση που νιώθουν οι εκπαιδευτικοί για την αξιολόγηση στα εικαστικά, αφορούν κυρίως την ελλιπή σχετική κατάρτισή τους κατά τις προπτυχιακές τους σπουδές και την κακή διατύπωση του περιεχομένου της αξιολόγησης στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, καθώς και στα διδακτικά εγχειρίδια για τα εικαστικά. Οι παράγοντες, που φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα των πρακτικών και τις σχετικές αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την αξιολόγηση, αφορούν, κυρίως, τη σχετική συγκρότησή τους και το είδος του εκπαιδευτικού ιδρύματος όπου σπούδασαν. Το γεγονός αυτό, δημιουργεί έναν εύλογο προβληματισμό σχετικά με την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών και την επαγγελματική τους ανάπτυξη σε ζητήματα που αφορούν την αξιολόγηση της μαθησιακής προόδου στα εικαστικά.