Οι συνέπειες των ποινών κατά της ελευθερίας στην κοινωνική ταυτότητα κρατουμένων μεσοαστικής προέλευσης που έχουν διαπράξει βαριά οικονομικά εγκλήματα

Abstract

The aim of the doctoral dissertation is to investigate the adaptation to prison conditions and the change or not of the social identity of a very specific category of prisoners who prior to imprisonment belonged to middle or upper socioeconomic strata, were convicted of serious economic crimes, had high levels of education and occupational position of high responsibility or specialisation. The springboard for this research was the fact that in recent years an increasing trend observed in the category of economic crime, as well as increasing trend observed in the conviction in sentences against freedom of criminals who have committed economic crimes. The research method used is life stories, since this method is appropriate for the negotiation of cultural significance, the construction of meaning in general, and how people choose to tell their story. The life stories is the most appropriate method for that kind of research because the later try to understand the different ways of adaptation to prison life, namely the lived experiences in combination with social reality. A life story reveals how people "see" themselves, but also how they want to be seen by others. The interview process in a life history research is very open and flexible, both on the duration and the structure. However, this dissertation was limited to structured interviews with specific duration, because of the strictly defined programme that prevails in the prison. The research revealed that these prisoners are trying, and finally they manage to maintain the social identity that they had before imprisonment. They clearly and continuously distinguish themselves both from other prisoners, and from the same prison environment, they choose to get connected with people who are at the same intellectual level with them, they come through all the difficulties, they have supportive family and even friendly environment, their self esteem is either unaffected or has been strengthened, they do not experience financial difficulties, they consider that the imprisonment is an interval of their life, they do not think they would be stigmatised, they have prospects after release, and if something changed for them, this will be the confidence in people. Therefore, it seems that the social identity of prisoners that before imprisonment belonged to the middle or upper socioeconomic strata has not changed and in no way they do not identify themselves as criminals.

Στόχος της διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της προσαρμογής στις συνθήκες εγκλεισμού και η αλλαγή ή όχι της κοινωνικής ταυτότητας μιας πολύ συγκεκριμένης κατηγορίας κρατουμένων οι οποίοι πριν τον εγκλεισμό ανήκαν σε μεσαία ή ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, είχαν καταδικαστεί για βαριά οικονομικά εγκλήματα, διέθεταν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και θέση ευθύνης ή εξειδίκευση στο επάγγελμα το οποίο ασκούσαν. Αυτό που αποτέλεσε εφαλτήριο για τη συγκεκριμένη έρευνα είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια στην κατηγορία των οικονομικών εγκλημάτων παρατηρήθηκε μια αύξουσα τάση, καθώς επίσης αύξουσα τάση παρατηρήθηκε και στην καταδίκη εγκληματιών που έχουν διαπράξει οικονομικά εγκλήματα σε ποινές στέρησης της ελευθερίας. Η ερευνητική μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται είναι οι ιστορίες ζωής, αφού η συγκεκριμένη μέθοδος ενδείκνυται για την πραγμάτευση πολιτισμικών νοημάτων, την κατασκευή νοημάτων γενικότερα, και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα επιλέγουν να αφηγηθούν την ιστορία τους. Οι ιστορίες ζωής αποτελούν την περισσότερο κατάλληλη μέθοδο αφού ζητούμενο της έρευνας είναι η κατανόηση της προσαρμογής ενός ατόμου στις συνθήκες του εγκλεισμού, και συγκεκριμένα οι βιωμένες εμπειρίες του σε συνδυασμό με την κοινωνική πραγματικότητα. Μέσα από μια ιστορία ζωής αποκαλύπτεται το πώς τα άτομα «βλέπουν» τον εαυτό τους, αλλά και πως θέλουν οι άλλοι να τους «βλέπουν». Η διαδικασία της συνέντευξης σε μια έρευνα ιστοριών ζωής είναι ιδιαίτερα ανοιχτή και ευέλικτη, τόσο σχετικά με τη διάρκεια, όσο και με τη δομή και τη θεματολογία. Ωστόσο, η παρούσα διατριβή περιορίστηκε στις δομημένες συνεντεύξεις συγκεκριμένης διάρκειας, διάρκεια που αφορά τον καθορισμένο από τη φυλακή χρόνο όπου το ημερήσιο πρόγραμμα είναι αυστηρά προσδιορισμένο. Από την έρευνα προέκυψε ότι οι συγκεκριμένοι κρατούμενοι προσπαθούν, και τελικά φαίνεται πως τα καταφέρνουν, να διατηρήσουν την κοινωνική ταυτότητα που διέθεταν πριν τον εγκλεισμό. Διαχωρίζουν σαφώς και συνεχώς τον εαυτό τους τόσο από τους υπόλοιπους κρατούμενους, όσο και από το ίδιο το περιβάλλον της φυλακής, επιλέγουν να συναναστρέφονται με ανθρώπους που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, αντεπεξέρχονται σε όλες τις δυσκολίες, έχουν υποστηρικτικό οικογενειακό και ακόμη και φιλικό περιβάλλον, η αυτοεκτίμησή τους είτε παραμένει ανεπηρέαστη, είτε έχει ενισχυθεί, δεν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, και σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα έχουν εξασφαλιστεί οικονομικά για το υπόλοιπο της ζωής τους, αντιλαμβάνονται τον εγκλεισμό ως μια προσωρινή διακοπή, δεν θεωρούν ότι θα στιγματιστούν, έχουν προοπτικές έπειτα από την αποφυλάκιση και αν κάτι αλλάξει για τους ίδιους, αυτό θα είναι η εμπιστοσύνη στους ανθρώπους. Συνεπώς, φαίνεται ότι η κοινωνική τους ταυτότητα δεν έχει μεταβληθεί και σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται με εγκληματικές ταυτότητες.