Διερεύνηση της διασχιστικής συμπτωματολογίας σε πολιτισμικές ομάδες, στην περιοχή της Θράκης

Abstract

Dissociative phenomena and Dissociative Disorders are quite a dark aspect in today’s psychopathology. Some consider dissociation as a leftover, an entity left behind when Hysteria disappeared as a diagnosis. There is an ongoing debate about these disorders, researchers seem reluctant to assess them and clinicians avoid acknowledging them. In only a few cases would there be a diagnosis of a Dissociative Disorder on a medical record in a Psychiatric Outpatient Unit. Most of the clinician don’t feel comfortable on assessing and treating a patient presenting with dissociative symptomatology, either because of their fear of being inadequate to do so, or because of their refusal to the fact that Dissociative Disorders exist. Knowledge on dissociation relies mostly on non-scientific sources. Dissociative Experience Scale (DES) is the most frequently used instrument for the screening of dissociative symptoms. There is no instrument that addresses dissociative phenomena and that has been validated and utilized in Greece.Objects of this research are a validation of Dissociative Experience Scale (DES) in a Greek sample and consequently the use of the DES to assess dissociative symptomatology in populations inhabiting the Thrace region of Greece. At first, we collated the existing bibliography regarding the study and diagnosis of dissociation and Dissociative Disorders. Diagnostic tools were selected. These were: the Dissociative Experience Scale (DES), the Multiscale Dissociation Inventory (MDI), and the Structured Clinical Interview for DSM-IV-Dissociative Disorders Revised (SCID-D-R). Permissions and instructions from the authors were acquired for all the tools. Translation and adaptation of the scales in the Greek sociocultural milieu were conducted.A sample of 340 (122 psychiatric outpatients and 218 randomly selected controls) was recruited. At first, they filled in a Demographic Questionnaire. Then they were assessed using the DES, the Multiscale Dissociation Inventory (MDI), the Zung Self-Rating Anxiety Scale, a Psychiatric Clinical Examination focused on dissociative symptomatology and finally the Structured Clinical Interview for DSM-IV-Dissociative Disorders Revised (SCID-D-R). Validation of the DES:a)Explanatory factor analysis was performed.b)The internal consistency of the DES was checked using Cronbach’s alpha reliability coefficient. Intraclass Correlation Coefficient (ICC) was used to determine test-retest reliability in a part of the participants (25 belonging to the clinical sample and 29 controls).c)Concurrent validity of the DES was assessed using clinical assessment and SCID-D-R, convergent validity by use of MDI and Zung scale. Comparison of the DES scores between controls and people of the clinical sample was used to calculate the discriminant validity of the scale. Univariate and multivariate linear regression was performed with the DES as the dependent variable and demographic characteristics (gender, education, marital status, place of living, occupation, population group) and health status (clinical sample/control group) as the independent variables.Explanatory factor analysis resulted in a 28-item scale; the analysis revealed four factors, explaining 61% of total variation: “Depersonalization”, “Amnesia”, “Absorption”, and “Miscellaneous”. Cronbach’s alpha coefficient for the DES was 0.95 indicating high internal consistency. Intraclass correlation coefficient (ICC) of the total score between the first and second interview was 0.84, consistent with a high test-retest reliability of the scale.Concurrent validity of the DES, as assessed with clinical assessment used as a gold standard was satisfactory (0.77). Correlations of the DES with MDI and Zung scale were between 0.58 to 0.96 showing satisfactory convergent validity respectively. The total score on the DES was significantly higher in the clinical sample than in the controls (17.8 ± 16.2 vs. 5.8 ± 7.2, p < .001), indicating high discriminant validity. ROC analysis was performed using clinical assessment as a gold standard. Area Under the Curve (AUC) was of 0.78 indicating a satisfactory ability of the DES to separate dissociation between cases and controls. Use of the value of 11 as a cutoff score showed sensitivity of 57% and specificity of 85%. AUC using SCID-D-R as gold standard in ROC analysis was 0.99, indicating an excellent ability of the DES to separate subjects with dissociation. Cutoff demonstrating high levels of dissociation and high possibility of the person suffering from a Dissociative Disorder was achieved at the value of 20. At this point there is a 100% sensitivity and a 91.7% specificity of the DES. By use of the DES in assessing people in Thrace, no statistically significant differences were found regarding population group, sex, family status, place of living and age. Education was the only demographic characteristic associated with DES scores. Individuals with primary school education had significantly higher DES scores than the ones with higher education. This was a find of multivariate linear regression analysis. Moreover, DES had statistically significant different values between different groups of the clinical sample, with those suffering from Personality Disorders presenting with higher scores.The Greek version of the DES is a significant, reliable and valid tool suitable for use in both clinical practice and research. It will help Greek clinicians make the first step to better addressing and understanding dissociation. Although dissociation seems to have different phenomenological expressions in various setting, it is a universal phenomenon. This, apart those separated by the level of education, applies to all groups of people.

Οι εκδηλώσεις διασχιστικού/αποσυνδετικού τύπου και οι συναφείς Διασχιστικές/Αποσυνδετικού Τύπου Διαταραχές είναι ένα αρκετά σκοτεινό ζήτημα της σύγχρονης ψυχοπαθολογίας. Κάποιοι τις θεωρούν «απόνερα» που άφησε πίσω του, φεύγοντας από το προσκήνιο, ο όρος και η κλινική εικόνα της Υστερίας. Δημιουργούν γύρω τους έντονη διχογνωμία, οι ερευνητές διστάζουν να τις αναγνωρίσουν και οι θεραπευτές αποφεύγουν να ασχοληθούν μαζί τους. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, στα αρχεία Ψυχιατρικών Εξωτερικών Ιατρείων και Κλινικών, αναγράφεται η διάγνωση κάποιας Διασχιστικής Διαταραχής. Γενικά, οι περισσότεροι από τους κλινικούς δεν αισθάνονται άνετα όταν πρέπει να εκτιμήσουν και να αντιμετωπίσουν ένα άτομο που παρουσιάζει διασχιστική συμπτωματολογία, είτε γιατί θεωρούν τον εαυτό τους ανεπαρκή, είτε γιατί δεν αναγνωρίζουν τη διαταραχή ως τέτοια. Η ενημέρωση για θέματα που αφορούν τη διάσχιση/αποσύνδεση είναι συνήθως ελλιπής και βασίζεται σε πληροφορίες που προέρχονται από μη επιστημονικές πηγές. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη, διεθνώς, κλίμακα για τη διάσχιση/αποσύνδεση είναι το ερωτηματολόγιο Dissociative Experience Scale (DES). Στην Ελλάδα, δεν έχει σταθμιστεί ούτε εφαρμοστεί στον πληθυσμό της, κάποιο εργαλείο μέτρησης διασχιστικών/αποσυνδετικών φαινομένων. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι, αφενός η στάθμιση του ερωτηματολογίου Dissociative Experience Scale (DES) που μετρά τη διάσχιση/αποσύνδεση και αφετέρου η εφαρμογή του για την αξιολόγηση της διάσχισης/αποσύνδεσης σε πληθυσμούς της Θράκης.Για την έρευνα αυτή αρχικά συλλέχθηκε η βιβλιογραφία που αφορούσε στη μελέτη και τη διάγνωση της διάσχισης και των Διασχιστικών Διαταραχών. Επιλέχθηκαν διαγνωστικά εργαλεία που σχετίζονταν με το θέμα. Αυτά ήταν τα παρακάτω: Dissociative Experience Scale (DES), Multiscale Dissociation Inventory (MDI) και Structured Clinical Interview for DSM-IV-Dissociative Disorders Revised (SCID-D-R). Λήφθηκαν άδειες και οδηγίες για τη χρήση τους από τους δημιουργούς τους, για κάθε κλίμακα ξεχωριστά. Μεταφράστηκαν στα ελληνικά και προσαρμόστηκαν στο ελληνικό κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 340 άτομα (122 ασθενείς των Εξωτερικών Ιατρείων - κλινικό δείγμα και 218 τυχαίους μάρτυρες). Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν, αρχικά, ένα ερωτηματολόγιο με τα κοινωνικο–δημογραφικά τους χαρακτηριστικά. Ακολούθως, αξιολογήθηκαν με τη χρήση των εργαλείων DES, MDI, της κλίμακας άγχους Zung Self-Rating Anxiety Scale, μιας ψυχιατρικής Κλινικής Εξέτασης εστιασμένης στην διασχιστική συμπτωματολογία καθώς και της SCID-D-R. Για τη στάθμιση της DES:α) εφαρμόστηκε διερευνητική ανάλυση παραγόντων,β) η αξιοπιστία της κλίμακας αξιολογήθηκε με τον υπολογισμό αφενός του συντελεστή Cronbach’s alpha για την εσωτερική συνάφεια, στο σύνολο του δείγματος και αφετέρου του συντελεστή ενδοταξικής συσχέτισης (ICC), για την αξιοπιστία εξέτασης επανεξέτασης, σε μέρος του δείγματος (25 ασθενείς και 29 μάρτυρες) που εξετάσθηκε δυο φορές σε διάστημα δύο εβδομάδων.γ) για την αξιολόγηση της εγκυρότητας της DES υπολογίσθηκαν η συντρέχουσα εγκυρότητά της έναντι της Κλινικής Εξέτασης καθώς και της SCID-D-R, η συγκλίνουσα εγκυρότητά της έναντι των εργαλείων MDI και Zung και τέλος η διακρίνουσα εγκυρότητά της με τη σύγκριση των βαθμολογιών της DES μεταξύ ασθενών και μαρτύρων.Ακολούθως, χρησιμοποιήθηκαν μονομεταβλητή και πολυμεταβλητή γραμμική παλινδρόμηση με την DES ως εξαρτημένη μεταβλητή και ως ανεξάρτητες μεταβλητές. τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος (ηλικία, φύλο, οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο, πληθυσμιακή ομάδα, τόπος διαμονής, εργασιακή κατάσταση) και την κλινική κατάσταση (κλινικό δείγμα/μάρτυρες). Από την ανάλυση παραγόντων προέκυψε ένα εργαλείο 28 ερωτήσεων, η Κλίμακα Εμπειριών Αποσύνδεσης/Διάσχισης (DES). Αναδείχθηκαν τέσσερεις παράγοντες: «Αποπροσωποποίηση», «Αμνησία», «Απορρόφηση» και «Διάφορα Διασχιστικά Βιώματα», οι οποίοι εξηγούν το 61% της συνολικής διασποράς.Η τιμή του συντελεστή Cronbach’s alpha για την DES είναι 0.95, δηλώνοντας υψηλή εσωτερική συνάφεια. O συντελεστής ενδοταξικής συσχέτισης (ICC) του συνολικού σκορ της DES μεταξύ της πρώτης συνέντευξης και της επανεξέτασης είναι 0.84, δείχνοντας ικανοποιητική αξιοπιστία εξέτασης – επανεξέτασης.Η συντρέχουσα εγκυρότητα της DES σε σχέση με την Κλινική Εξέταση ως «χρυσό κανόνα» είναι ικανοποιητική (0,77). Οι συσχετίσεις της DES με τις MDI και ZUNG κυμαίνονται από 0.58 έως 0.96, δείχνοντας ικανοποιητική συγκλίνουσα εγκυρότητα, παρομοίως. Το συνολικό αποτέλεσμα της DES ήταν στατιστικά σημαντικά υψηλότερο στο κλινικό δείγμα σε σχέση με τους μάρτυρες (17.8 ± 16.2 vs. 5.8 ± 7.2, p < .001), αποδεικνύοντας υψηλή διακρίνουσα εγκυρότητα του οργάνου.Με ανάλυση καμπύλης Λειτουργικού Χαρακτηριστικού Δέκτη (ROC) χρησιμοποιώντας ως χρυσό κανόνα την Κλινική Εξέταση η περιοχή κάτω από την καμπύλη (Area Under the Curve) ήταν 0.78, δηλώνοντας ικανοποιητική ικανότητα της DES να ξεχωρίζει τη διασχιστικότητα μεταξύ κλινικού δείγματος και μαρτύρων. Με σημείο τομής 11 η DES εμφανίζει ευαισθησία 57% και ειδικότητα 85%. Αντιστοίχως στην ανάλυση ROC με χρυσό κανόνα SCID-D-R η περιοχή κάτω από την καμπύλη ROC (AUC) ήταν 0.99, δηλώνοντας άριστη ικανότητα της DES ξεχωρίζει μεταξύ κλινικού δείγματος και μαρτύρων. Ως σημείο/κατώφλι διαχωρισμού (cut-off point) για την εμφάνιση υψηλών επιπέδων διάσχισης και την αυξημένη πιθανότητα ύπαρξης Διασχιστικής Διαταραχής επιλέχθηκε τιμή της DES ίση με 20. Στο σημείο αυτό η DES εμφανίζει ευαισθησία 100% και ειδικότητα 91,7%.Κατά την εφαρμογή της DES στον πληθυσμό της Θράκης, δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην βαθμολογία της, όσον αφορά στην πληθυσμιακή ομάδα, το φύλο, την οικογενειακή κατάσταση, τον τόπο κατοικίας και την ηλικία. Αντίθετα παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά βαθμολογίας της DES, σε σχέση με την εκπαίδευση. Οι συμμετέχοντες που είχαν ολοκληρώσει μόνο την πρωτοβάθμια εκπαίδευση είχαν σημαντικά υψηλότερες τιμές της DES από τους πιο μορφωμένους. Τα ευρήματα αυτά αναδείχθηκαν με την εφαρμογή της πολυμεταβλητής ανάλυσης γραμμικής παλινδρόμησης. Επίσης η DES έλαβε στατιστικά σημαντικές διαφορετικές τιμές μεταξύ των διαφόρων ομάδων των ασθενών του κλινικού δείγματος, με αυτούς με Διαταραχή Προσωπικότητας να έχουν μεγαλύτερες τιμές.Η ελληνική εκδοχή της DES, η Κλίμακα Εμπειριών Αποσύνδεσης/Διάσχισης (DES) είναι ένα σημαντικό, αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο για την κλινική πρακτική αλλά και για την έρευνα των ειδικών ψυχικής υγείας. Η στάθμισή της αποτελεί ένα πρώτο βήμα στην κατανόηση και διαχείριση της διάσχισης/αποσύνδεσης. Παρά το ότι η φαινομενολογία της διάσχισης μπορεί να έχει ποικίλες εκφάνσεις στα διάφορα περιβάλλοντα, με την εξαίρεση του επιπέδου εκπαίδευσης, η ίδια η διάσχιση ως φαινόμενο είναι κοινή παντού, ανεξάρτητα από την ομάδα στην οποία ανήκει κάποιος.