Φοιτητική συμμετοχή στη διακυβέρνηση: η περίπτωση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Abstract

The participation of students, as partners, in the formulation of the educational policy of the EU Member States in relation to the formation of European Higher Education Area (EHEA) and the decision-making at all levels of government of HEIs (institutional, national, European) has become one of the fundamental values of European Higher Education. In recent years in Greece, discussions about the active participation of students, as key actors in the decision-making processes in the formulation and implementation of policies of university bodies, have become more and more frequent. However, practices promoting the student participation in EHEA are still limited and far from the declarations of the European ministers, since the particular institutional and socio-political framework, in which student participation takes place, has a significant impact upon it. This dissertation is a case study of student participation in the field of higher education governance and quality assurance in the National and Kapodistrian University of Athens. The dissertation focuses on the degree, means and levels of student participation, its reinforcing factors, as well as on its enhancement. By analyzing, both, quantitative data concerning the percentage of student participation in the evaluation of courses/teaching of the University and in student elections in the 33 Departments, and qualitative data from interviews with faculty members and Quality Assurance Unit members, key factors are identified concerning the strengthening (or weakening) of student participation. Besides, relevant practices and policies, as well as ways of implementing the European policy of student-centered learning are highlighted.

Η συμμετοχή των φοιτητών, ως εταίρων, στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής των κρατών-μελών σε συνάρτηση με την διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΧΑΕ) και τη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης των ΑΕΙ (ιδρυματικό, εθνικό, ευρωπαϊκό) έχει αναδειχθεί σε μια από τις θεμελιώδεις αξίες της ευρωπαϊκής ανώτατης εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα γίνονται όλο και πιο συχνές οι συζητήσεις σχετικά με την ενεργό συμμετοχή των φοιτητών, ως βασικών φορέων στις διαδικασίες λήψης απόφασης στη διαμόρφωση και υλοποίηση πολιτικών των πανεπιστημιακών οργάνων. Ωστόσο, οι πρακτικές για την προώθηση της συμμετοχής των φοιτητών στον ΕΧΑΕ είναι ακόμη περιορισμένες και απέχουν κατά πολύ από τα ανακοινωθέντα των ευρωπαίων υπουργών, καθώς η φοιτητική συμμετοχή επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το θεσμικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα. Η παρούσα διατριβή αποτελεί μελέτη περίπτωσης της φοιτητικής συμμετοχής στο πεδίο της διακυβέρνησης και διασφάλισης ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Η διατριβή εστιάζει στο βαθμό, τους τρόπους και τα επίπεδα φοιτητικής συμμετοχής, στους παράγοντες ενίσχυσης, καθώς και στις δυνατότητες βελτίωσής της. Από την ανάλυση α) των ποσοτικών δεδομένων σχετικά με το ποσοστό φοιτητικής συμμετοχής στην αξιολόγηση των μαθημάτων/διδασκαλίας και στις φοιτητικές εκλογές των 33 Τμημάτων του ΕΚΠΑ και β) των ποιοτικών δεδομένων από συνεντεύξεις με μέλη ΔΕΠ και ΜΟΔΙΠ του ΕΚΠΑ, προσδιορίζονται βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ενεργό εμπλοκή των φοιτητών στη διακυβέρνηση του πανεπιστημίου. Περαιτέρω, αναδεικνύονται οι πρακτικές και πολιτικές που υιοθετούνται από ορισμένα Τμήματα για την ενίσχυση της φοιτητικής συμμετοχής, καθώς και οι τρόποι εφαρμογής της ευρωπαϊκής πολιτικής για τη φοιτητοκεντρική μάθηση στο πανεπιστήμιο.