Εταιρική κοινωνική ευθύνη, κοινωνική οικονομία και κοινωνική επιχειρηματικότητα: η εμπειρία των κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων στο Ν. Μαγνησίας

Abstract

The current thesis is double-targeted: it aims at contributing to the theoretical documentation of Corporate Social Responsibility and the third sector in general, and at experientially approaching a discernible group made up of new structures: the Social-Cooperative Enterprises. In the first part, a critical overview of notions seen and used in international bibliography is presented and an effort is made so as to establish the concept of corporate social responsibility through international facts and, subsequent to it, social economy, the third sector. The particularity of social economy’s examples, as pioneer structures which promote the transformation of dominant policies and, at the same time, the deep financial, social and political crisis experienced by Europe in general. In the process of evaluating this experience and the course of international and European facts, social enterprises are being examined, underlining SCEs which shyly make their presence felt in Greece. While viewing this effort under a critical spectrum, reference is made to the principles governing the strategy of Corporate Social Responsibility, as well as the spirit of Social Economy, social well-being and cooperation in general, especially in the sector of SCEs. This theoretical framework maps the set of structures created and constituting part of social entrepreneurship in Europe and Greece and makes a comparison of the questions originally asked. This comparison leads to the conclusion that the emerging field of SCEs needs support, mainly in terms of financial assistance and active political support. For the field research, a questionnaire was created to create a profile of those interested in establishing the first SCEs in the Prefecture of Magnisia. After the collection and analysis of the data, the results of the first SCEs are presented. These are analysed based on the profile of those interested, the activities they finally chose to develop, the way in which the Project beneficiaries co-operate, and the challenges they are faced with at the beginning of their effort. The results show that the multicompany feature of SCEs is a constitutional mission. Young people of all ages, whose common characteristic is unemployment, either long-term or not, try to co-operate and create a new future in social and economic affairs. In general, SCEs are faced with serious economic viability problems, since, in order to start a serious effort, they are dependent on subsidies either from the Social Economy Fund or the Hellenic Fund for Entrepreneurship and Development, as well as funding from the broader public sector. The importance of the public sector is paramount, since any funding towards SCEs offers relief, securing some small revenue for their autonomous operation. Most SCEs employ unemployed persons, who also constitute the founding members. The capital they have available is minimal or insufficient to start a serious and targeted effort. However, with state aid, they can open and maintain a door to the labour market with fair employment, social security, while at the same time offering to the public. This effort is supported through the Local “Employ the Unemployed” Programmes, and SCEs should not evolve into carriers of inertia and ineffectiveness of the Hellenic welfare state. Given the current economic, political and social crisis, their future will be dim if they do not forge the necessary cooperative bonds between them in order to develop a collective identity, to be able to claim opportunities and co-operate with the new structures emerging in the third sector in order to promote social prosperity.

Η παρούσα διατριβή έχει διπλό στόχο : να συμβάλλει στη θεωρητική τεκμηρίωση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και γενικότερα του τρίτου τομέα και να προσεγγίσει εμπειρικά μια διακριτή οικογένεια νέων μορφωμάτων εντός της : τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (Κοιν.Σ.Επ.). Στο πρώτο μέρος, γίνεται μια κριτική επισκόπηση των εννοιών που συναντώνται και χρησιμοποιούνται στη διεθνή βιβλιογραφία και γίνεται μια προσπάθεια να τεκμηριωθεί η έννοια εταιρική κοινωνική ευθύνη μέσα από τα διεθνή δεδομένα, και σε συνέχεια αυτής η κοινωνική οικονομία, ο τρίτος τομέας. Η ιδιαιτερότητα των παραδειγμάτων της κοινωνικής οικονομίας, ως δομών πρωτοποριακών που προωθούν το μετασχηματισμό των κυρίαρχων πολιτικών και ταυτόχρονα η βαθιά οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που διανύει η Ευρώπη γενικότερα. Αξιολογώντας αυτή την εμπειρία και την πορεία των διεθνών και ευρωπαϊκών δεδομένων εξετάζονται οι κοινωνικές επιχειρήσεις με ιδιαίτερη έμφαση στις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις που κάνουν αισθητή την παρουσία τους με δειλά βήματα στον ελλαδικό χώρο. Αντιμετωπίζοντας την προσπάθεια αυτή με κριτική ματιά, γίνεται μια αναφορά στις αρχές που διέπουν τόσο τη στρατηγική της ΕΚΕ όσο και το πνεύμα της Κοινωνικής Οικονομίας, της κοινωνικής ευημερίας και της γενικότερης συνεργασίας, ειδικά στον τομέα των Κοιν.Σ.Επ. Με αυτό το θεωρητικό πλαίσιο χαρτογραφείται ο πληθυσμός των μορφωμάτων που έχουν δημιουργηθεί και ενταχθεί στην κοινωνική επιχειρηματικότητα σε Ευρώπη και Ελλάδα και αντιπαραθέτονται τα ερωτήματα που έχουν τεθεί αρχικά. Η αντιπαραβολή αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα πως το πεδίο των Κοιν.Σ.Επ. που γεννάται θέλει υποστήριξη, βοήθεια οικονομική κυρίως και στήριξη πολιτικά ενεργή. Για την πραγματοποίηση της έρευνας πεδίου καταρτίστηκε ένα ερωτηματολόγιο για το προφίλ των ενδιαφερομένων για την ίδρυση των πρώτων Κοιν.Σ.Επ. στο Ν.Μαγνησίας. Μετά τη συλλογή και ανάλυση των δεδομένων, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των πρώτων Κοιν.Σ.Επ. Αυτά αναλύονται ως προς το προφίλ των ενδιαφερομένων, των δραστηριοτήτων που επιλέγουν τελικώς να αναπτύξουν, τον τρόπο συνεργασίας μεταξύ των ωφελούμενων του Έργου και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην έναρξη τους.Τα αποτελέσματα δείχνουν πως η πολυεταιρικότητα των Κοιν.Σ.Επ. είναι θεσμική επιταγή. Νέοι άνθρωποι όλων των ηλικιακών βαθμίδων με κοινό χαρακτηριστικό την ανεργία, μακρόχρονη και μη, προσπαθούν να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν ένα νέο αύριο στα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα. Γενικότερα, οι Κοιν.Σ.Επ. έχουν βασικά προβλήματα οικονομικής βιωσιμότητας, καθώς για να ξεκινήσουν μια σοβαρή προσπάθεια λειτουργίας εξαρτώνται από τις επιδοτήσεις είτε από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας είτε από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης, καθώς και από χρηματοδοτήσεις από το ευρύτερο δημόσιο. Η σημασία του δημόσιου τομέα είναι ουσιαστικότατη, καθότι οποιαδήποτε χρηματοδότηση στις Κοιν.Σ.Επ. αποτελεί ανάσα, ώστε να εξασφαλιστούν κάποια μικρά έσοδα για την αυτόνομη λειτουργία τους. Οι περισσότερες Κοιν.Σ.Επ. απασχολούν ανέργους, οι οποίοι αποτελούν και τα ιδρυτικά μέλη. Το κεφάλαιο που μπορούν να διαθέσουν είναι μηδαμινό έως ελάχιστο για να ξεκινήσουν μια σοβαρή και στοχευμένη προσπάθεια. Εντούτοις με την κρατική βοήθεια μπορούν να ανοίξουν και να διατηρήσουν μια πόρτα στην αγορά εργασίας με δίκαιη απασχόληση, ασφάλιση και προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Αυτή η προσπάθεια ενισχύεται μέσα από τα Τοπικά Προγράμματα Απασχόλησης Ανέργων, και καλό θα ήταν να μην αναπαραχθούν οι Κοιν.Σ.Επ. σε φορείς αδράνειας και αναποτελεσματικότητας του ελληνικού κοινωνικού κράτους. Με δεδομένη την παρούσα οικονομικο-πολιτικο-κοινωνική κρίση το μέλλον τους δε διαγράφεται αισιόδοξο, στο βαθμό που δεν οικοδομήσουν τους μεταξύ τους δεσμούς και τη συνεργασία, ώστε να αποκτήσουν συλλογική ταυτότητα, να μπορούν να διεκδικούν και να συνεργάζονται μαζί με τα νέα μορφώματα που αναδεικνύονται στον τρίτο τομέα για την προαγωγή της κοινωνικής ευημερίας.