Λίθινα ενεπίγραφα αναθήματα του 4ου αι. π.Χ. από την Ακρόπολη των Αθηνών: ο αναθέτης και το μνημείο

Abstract

There were many dedications placed by the Athenians in the Acropolis Sanctuary. Most of the 4th century dedications have disappeared. Yet many of their inscribed bases have survived, preserving valuable information about the dedicators, the recipient gods or heroes and sometimes about the type of dedication.Examined in the study are inscribed bases of 4th century dedications which, as is evident from their place of finding or from the inscription, were erected on the Acropolis. Today they are in the Acropolis site, in the Old and New Acropolis Museums, and in the Epigraphic and National Archaeological Museums, or they are not preserved, known from the bibliography. The purpose of the study is: to examine the types of dedication and in particular their dedicators of the 4th century B.C, the divinities to which they are dedicated and the features peculiar of them.Part A comprises six chapters : Chapter (I) : History of the Research, the finding of the inscribed dedications, their initial 19th century publications and the studies of more recent researchers are examined. Chapter (II) is devoted to the divinities and heroes to whom the dedications were made: a) Athena, the main goddess worshipped on the Acropolis, in her various natures, the festivals held in her honour and her iconography, b) the other deities and heroes to whom dedications are offered, such as Zeus Polieus, Hygeia, Dione, the hero Leos. In the chapter (III) the dedicators and the dedications two categories are evident in the first group: 1) Public officials and citizens who had assumed sponsorships and 2) private dedicators. The second group comprises the types of inscribed stone bases and the sorts of dedications they held. The third group comprises the Inscriptions providing evidence for dedicators and dedications: a) the treasurers accounts of Athena b) the lists of the Acropolis Brauronion, c) the catalogue of bronze statues of Lycurgus era, d) foreign dedicators mentioned in the treasurers accounts of Athena and in literary sources. The fourth group presents the evidence about dedicators and dedications in the ancient literary sources. The chapter (IV) is devoted to: the “thymic” and other motives of the dedicators, that are perceived as interior and exterior. The chapter (V) is devoted to research on the particular character of the dedications of the 4th century B.C. through their analytical examination in comparison with earlier dedications of the archaic-classical period and with those of Hellenistic times. The chapter (VI) summarises the conclusions from the analytical presentation of the 4th century B.C. dedications, set in their historical context. Part B, which is the main body of the study, comprises the descriptive catalogue of 114 inscribed stone dedications.

Πολυάριθμα ήταν τα αναθήματα, που αφιέρωναν οι Αθηναίοι στο Ιερό της Ακροπόλεως. Tα περισσότερα αναθήματα του 4ου αι. π.Χ. έχουν χαθεί. Σώθηκαν όμως πολλές ενεπίγραφες βάσεις τους, οι οποίες παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τους αναθέτες, τους αποδέκτες των αναθημάτων θεούς ή ήρωες και ενίοτε το είδος του αφιερώματος.Στη μελέτη εξετάζονται οι ενεπίγραφες βάσεις αναθημάτων 4ου αι. π.Χ., που όπως συνάγεται από τον τόπο ευρέσεώς τους ή από το κείμενο των επιγραφών ιδρύθηκαν στην Ακρόπολη. Σήμερα βρίσκονται στον χώρο της Ακροπόλεως, στο Παλαιό και στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, στο Επιγραφικό και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ή λανθάνουν και είναι γνωστές από τη βιβλιογραφία. Σκοπός της μελέτης είναι: να εξετασθούν τα είδη των αναθημάτων και ιδίως οι αναθέτες τους, οι θεοί, στους οποίους απευθύνονταν και η ιδιαιτερότητα των αναθημάτων κατά τον 4ο αι. π.Χ. Το Α΄ Μέρος περιλαμβάνει έξι κεφάλαια: Στο πρώτο κεφάλαιο (Ι): Η Ιστορία της Έρευνας εξετάζονται η εύρεση των ενεπιγράφων αναθημάτων, οι πρώτες δημοσιεύσεις από τον 19ο αιώνα και οι μελέτες των νεωτέρων ερευνητών. Tο δεύτερο κεφάλαιο (ΙΙ) πραγματεύεται τους θεούς και τους ήρωες, στους οποίους αφιερώνονταν τα αναθήματα: στο πρώτο μέρος του κεφαλαίου εξετάζονται η Αθηνά, η κύρια λατρευόμενη θεά στην Ακρόπολη με τις διάφορες υποστάσεις της, οι εορτές που τελούνταν προς τιμήν της και η εικονογραφία της. Στο δεύτερο μέρος οι άλλοι θεοί και ήρωες, στους οποίους επίσης προσφέρονταν αναθήματα, όπως ο Ζευς Πολιεύς, η Υγεία, η Διώνη, ο ήρως Λεώς.Στο τρίτο κεφάλαιο (ΙΙΙ) εξετάζονται Οι αναθέτες και τα αναθήματα. Στην πρώτη ενότητα διακρίνονται δύο κατηγορίες αναθετών: 1) Δημόσιες αρχές, αξιωματούχοι και πολίτες που είχαν αναλάβει λειτουργίες και 2) Ιδιώτες.Στην δεύτερη ενότητα εξετάζονται τα είδη των λιθίνων ενεπιγράφων βάσεων και των επί αυτών αναθημάτων, κυρίως λίθινα ή ορειχάλκινα αγάλματα.Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τις Επιγραφικές μαρτυρίες περί αναθετών και αναθημάτων: α) οι λόγοι ταμιών της Αθηνάς (Εκατομπέδου, Παρθενώνος, Οπισθοδόμου και Ερεχθείου), β) οι κατάλογοι του Βραυρωνίου της Ακροπόλεως, γ) ο κατάλογος ορειχαλκίνων αγαλμάτων επί Λυκούργου και δ) ξένοι αναθέτες που αναφέρονται στους λόγους ταμιών της Αθηνάς, καθώς και σε φιλολογικές πηγές. Στην τέταρτη ενότητα παρουσιάζονται Οι μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων περί αναθετῶν και αναθημάτων.Στο τέταρτο κεφάλαιο (IV): Τα «θυμικά» και άλλα κίνητρα των αναθετών, αναζητώνται τα βαθύτερα αίτια των αναθέσεων, που διακρίνονται σε εσωτερικά και εξωτερικά. Στο πέμπτο κεφάλαιο (V) διερευνάται Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των αναθημάτων του 4ου π.Χ. αι. μέσω της αναλυτικής συγκριτικής εξέτασής τους με τα προγενέστερα αναθήματα της αρχαϊκής-κλασσικής και τα μεταγενέστερα της ελληνιστικής περιόδου. Στο καταληκτήριο κεφάλαιο (VI) συνοψίζονται τα συμπεράσματα από την αναλυτική παρουσίαση των αναθημάτων του 4ου π.Χ. αι., ενταγμένα το ιστορικό τους πλαίσιο. Tο Β΄ Μέρος, που αποτελεί το κύριο σώμα της μελέτης, περιλαμβάνει τον περιγραφικό κατάλογο των εκατόν δεκατεσσάρων λιθίνων ενεπιγράφων αναθημάτων.