Η μετατροπή των αρχαίων ελληνικών ναών και ιερών σε εκκλησίες στον ελλαδικό χώρο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο

Abstract

This phd thesis examines the conversion of the ancient greek temples, shrines and heroa into churches during the early christian period (4th-6th centuries) in greece. Emphasis is placed in methodological problems arising from the lack of relevant written sources and the often summary excavation reports from the region. Both the historical context and the diversity of the phenomenon in different regions of the empire are also examined. The compilation of a detailed list of pagan temples converted into churches allows us to draw conclusions regarding the factors that led to such conversions, the geographic distribution and frequency of this practice, the reasons for the destruction of ancient religious sites and the survival of the pagan cult in early christian times. Moreover, the time of destruction of pagan temples and the foundation of christian churches on their site, and the interval period between these two phases are explored. The majority of the pagan temples converted into churches is dated to the 5th and 6th centuries. The violent destruction of pagan temples is also investigated, taking into consideration the obscure archaeological evidence and the particularity of the area of greece in the byzantine empire on account of the strength of the pagans and of the absence of hagiological texts. The architectural modifications of pagan temples to adjust them to the needs of the christian cult are investigated, as well as topographic issues, such as the location of churches in relation to the ancient temples, in urban or rural areas, and the establishment of settlements in former pagan shrines. Also the theories interpreting the continuity of the religious practice with a new christian content at ancient cult sites are examined with special emphasis on the greek territory. In addition, a series of specific issues related to both the attitude of christians towards the cult statues and the fate of the temples of asklepios and of the panhellenic sanctuaries during the early byzantine period are examined

ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΩΝ, ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ (4ΟΣ-6ΟΣ ΑΙΩΝΕΣ) ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΣΗΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΓΡΑΠΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ. ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ Η ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ. Η ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΝΟΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΑΝ ΣΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΩΓΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΥΤΗ, ΤΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ, ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΩΙΜΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ. ΕΠΙΣΗΣ, ΔΙΕΡΕΥΝΑΤΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ, ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΕ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΥΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ. Η ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΝΑΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΑΝ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟΝ 5Ο ΚΑΙ 6Ο ΑΙΩΝΑ. ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΒΙΑΙΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΝΑΩΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΤΑ ΑΣΑΦΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΣΟ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΣΘΕΝΑΡΟΥ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΟΣΟ ΚΑΙ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ. ΔΙΕΡΕΥΝΩΝΤΑΙ ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΟΥΝ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, ΟΠΩΣ Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΡΟΫΠΑΡΧΟΝΤΑ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟ ΝΑΟ, ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Η ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΤΑ ΠΡΩΗΝ ΕΘΝΙΚΑ ΙΕΡΑ. ΕΠΙΣΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ ΤΗ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΙΕΡΑ ΜΕ ΝΕΟ, ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ, ΜΕΛΕΤΑΤΑΙ ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ, ΟΠΩΣ Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ