Το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου στην νότια κλιτύ της Ακροπόλεως

Abstract

The choregic monument of Thrasyllos which can be safely dated to 320/19 BC based on its inscriptions, is in the style of small temple-like choregic monuments and is in effect without parallel: it is a structure built of marble, fitted into the opening of the largest natural cave on the southern slope of the Acropolis. The monument was “modified” in 271/70 BC by Thrasykles, son of Thrasyllos, agonothetes in the Great Dionysia Games.In addition to exploring the architecture of the monument and the nearby vertically carved rock of the Katatome, the thesis also examines other related issues such as the much-debated construction stages of the Theatre of Dionysos, and the various adventures that buildings on the eastern side of the Southern Slope of the Acropolis went through. Part One records in detail the data available today on the development of the choregic monument over time, and also sets out in parallel the issues to be examined. Part Two presents new detailed evidence from recent research concerning architectural, structural and morphological aspects of the monument, and provides a documented proposal for the graphic reconstruction of the monument. Individual sections of the thesis seek to interpret the various reasons why the winner – choregos (sponsor) Thrasyllos chose the “unconventional” location in front of the cave mouth for his monument and analyses the thorny issue of the relationship between the statue of Dionysos, which was removed from the upper part of the monument in 1802 on behalf of Lord Elgin, and the choregic monument. That is followed by a presentation of written testimony and an outline of the history of the monument in antiquity. Various sources of information are presented to allow us to paint a picture of the eastern side of the Southern Slope after the end of the ancient world, and the material testimony about the conversion of the choregic monument into a Christian church dedicated to the Virgin Spiliotissa. Critical commentary is provided about the evidence obtained directly or indirectly from the texts of travellers and pictures of the monument and the eastern side of the Southern Slope from the 14th century to the start of the 19th century.Meticulous research has revealed new information about all structural elements of the monument from the crepis to the pedestals over the entablature, the doorframes and the traces of doors left in the floor of the cave, the thresholds, the lintels, and so on, and about the initial position of all membra disiecta. The previous views of experts about the architectural form of the monument have been re-examined, particularly its connection to the western façade of the south-western wing of the Propylaea of Mnesikles, and new views on typological kinship have been proposed.

Tο χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου, ασφαλώς χρονολογημένο από τις επιγραφές του στο 320/19 π.Χ., ακολουθεί τον τύπο των ναϊσκόμορφων χορηγικών μνημείων και είναι ουσιαστικά απαράλληλο: πρόκειται για μία κτιστή, μαρμάρινη κατασκευή, προσαρμοσμένη στο στόμιο του μεγαλύτερου φυσικού σπηλαίου της νότιας πλευράς της Ακροπόλεως. Το μνημείο «αναμορφώθηκε» το 271/70 π.Χ. από τον Θρασυκλή, υιό του Θρασύλλου, αγωνοθέτη των Μεγάλων Διονυσίων.Η διατριβή εκτός από την αρχιτεκτονική έρευνα του μνημείου και του παρακείμενου, κατακόρυφα λαξευμένου βράχου της Κατατομής, επεκτείνεται και στην συνεξέταση άλλων συναφών θεμάτων, όπως η πολυσυζητημένη οικοδομική ιστορία του Θεάτρου του Διονύσου, καθώς και οι ποικίλες οικοδομικές περιπέτειες της ανατολικής πλευράς της Νότιας Κλιτύος της Ακροπόλεως. Στο Πρώτον Μέρος καταγράφονται αναλυτικά τα έως σήμερα γνωστά δεδομένα για την διαχρονική ιστορία του χορηγικού μνημείου, και, παράλληλα τίθενται τα προς εξέτασιν θέματα. Στο Δεύτερον Μέρος παρουσιάζονται λεπτομερώς τα νέα στοιχεία των πρόσφατων ερευνών για τα αρχιτεκτονικά, δομικά και μορφολογικά, ζητήματα του μνημείου και για την τεκμηρίωση της πρότασης της γραφικής ανασύνθεσής του. Σε επιμέρους ενότητες επιχειρείται η ερμηνεία των λόγων για τους οποίους επέλεξε ο νικητής-χορηγός Θράσυλλος την «αντισυμβατική» θέση έμπροσθεν του στομίου του σπηλαίου και αναλύεται το ακανθώδες ζήτημα της σχέσεως του αγάλματος του Διονύσου, που αποσπάσθηκε από το αττικόν του μνημείου το 1802 για λογαριασμό του Λόρδου ΄Ελγιν, με το Θρασύλλειο. Ακολούθως παρουσιάζονται οι γραπτές μαρτυρίες, καθώς και σχεδίασμα της ιστορίας του Θρασυλλείου στην αρχαιότητα. Καταγράφονται οι ποικίλες πληροφορίες για την σύνθεση της εικόνας της ανατολικής πλευράς της Νότιας Κλιτύος μετά από το τέλος του αρχαίου κόσμου, καθώς και οι υλικές μαρτυρίες για την μετατροπή του χορηγικού μνημείου σε χριστιανικό ναό αφιερωμένο στην Παναγία την Σπηλιώτισσα. Σχολιάζονται κριτικά τα στοιχεία που αντλούνται αμέσως ή εμμέσως από τα κείμενα των περιηγητών και την εικονογραφία του Θρασυλλείου και της ανατολικής πλευράς της Νότιας Κλιτύος από τον 14ο έως τις αρχές του 19ου αι.Από την σχολαστική έρευνα προκύπτουν νέες πληροφορίες για όλα τα δομικά μέρη του μνημείου, από την κρηπίδα έως το επίθεμα των βάθρων στον θριγκό, τα θυρώματα και τα ίχνη λειτουργίας θυροφύλλων στο απεργασμένο δάπεδο του σπηλαίου, τα κατώφλια, τα ανώφλια, κτλ. και εντοπίζεται η αρχική θέση όλων των διασπάρτων λίθων. Επανεξετάζονται οι απόψεις των παλαιοτέρων μελετητών για την αρχιτεκτονική μορφή του Θρασυλλείου, κυρίως η σύνδεσή του με την δυτική όψη της νοτιοδυτικής πτέρυγας των Προπυλαίων του Μνησικλέους, και διατυπώνονται νέες προτάσεις τυπολογικής συγγένειάς του.