Σύγκριση λεξικών αναπαραστάσεων και πραγματολογικών ικανοτήτων παιδιών με νοητική καθυστέρηση και διαταραχή αυτιστικού φάσματος υψηλής λειτουργικότητας

Abstract

The last years it has been made a significant change in the study of language with the development of a theory which claims that the different language systems (semantics, pragmatics, phonology, morphology and syntax) are developing with different rates at special mental retarded populations, even if the mental retarded individuals show the same cognitive functioning level (IQ), proving asynchronies in their language development (Tager-Flusberg & Sullivan, 1998). The purpose of this study was to compare the lexical representations and the pragmatic abilities between groups of children with different neurodevelopmental disorders who had the same cognitive functioning level (IQ). The data collection was made in two separate phases. At the first phase (pilot study) it was conducted a) a pilot study of validation of the Social Communication Questionnaire (SCQ, Rutter, Baily & Lord, 2003) which is a screening instrument of autistic disorder and b) a pilot study of validation of two vocabulary tests. These test were the translated and adapted Greek version of Expressive One Word Vocabulary Test-Revised (Kotsopoulos, 2003) and the traslated Greek version of Peabody Picture Vocabulary Test IIIA (Dunn & Dunn, 1997). The pilot study was necessary because there were no standardized and valid tools for the screening of autism spectrum disorders in general population and for the evaluation of vocabulary in children aged 7-10 years old in Greek. At the main study four groups (three experimental and one control group) of monolingual Greek-speaking children, aged 7 to 10 years old were assessed. Each and everyone participant of experimental groups had a formal diagnosis of a neurodevelopmental disorder such as mental retardation (Down syndrome or familial mental retardation) or high-functioning ASD. All participants of control group were typically developing children according to their teacher-report and their educational record. Also, they had scored lower of 11 in the Greek version of the Social Communication Questionnare. Analytically, the participants of the main study were: a) 25 children with a diagnosis of high-functioning ASD (experimental group 1), b) 9 children with a diagnosis of familial mental retardation without any other neurodevelopmental disorder (experimental group 2), c) 9 children with a diagnosis of Down syndrome without any other neurodevelopmental disorder (experimental group 3), 25 typically developing children (control group). All high-functioning ASD participants and all typically developing participants had a non-verbal IQ >70 with Raven's Progressive Matrices A, B, AB (Sideridis et al., 2015). The participants with high-functioning autism could produce sentences with at least 4-5 words and all participants with mental retardation could form sentences with at least 2-3 words. Every participant in the main research underwent the same identical assessment, which included: 1) the Greek version of Raven's Progressive Matrices A, B, AB (Sideridis et al., 2015), 2) the comprehension scale of the test of language comprehension and expession and selected tasks of the expression scale of the same test (Vogindroukas, 2009), 3) the Greek translation and adaptation of the Expressive One Word Picture Vocabulary test-Revised (Kotsopoulos, 2003), 4-5) the vocabulary scale and the acoustic discrimination scale of the Athina Test (Paraskevopoulos et al., 2011), 6) the screening form of the Phonological and Phonetic Developmental Scale of the Panhellenic Organization of Speech pathologists (Levanti et al., 1995), 7) the non word repetition scale (Porpodas, 1995), 8) the Greek version of the Action Picture Test (Vogindroukas et al., 2011), 9-10) the task of silent non-word discrimination with images with software and the learning non-word task with software (Kotsopoulos et al., 2012). The statistical analysis of the pilot study revealed that: a) the Greek version of the Social Communication Questionnaire shows good psychometric properties for age 7 to 10 years old with an optimal cut-off of 11 for high-functioning ASD (sensitivity 80.8%, specificity 89.6%) and 15 for autism (sensitivity 96.3%, specificity 98.7%), b) the Greek translation of the Peabody Picture Vocabulary Test IIIA is not valid and the test can not be used without an adaptation, c) the translation and adaptation of the Expressive One Word Picture Vocabulary Test-Revised (Kotsopoulos, 2003) in Greek is valid and can be used for the assessment of expressive vocabulary of children aged 7 to 10 years old. For the comparison between group p-paired t-test (p=0.05) and regression statistical analysis were used. Regression statistical analysis was used whenever was necessary to assimilate the comparison groups for IQ. Finally the comparison groups were similar for age, gender and IQ. The statistical analysis revealed the following: a) the high-functioning ASD group in comparison to the control group showed qualitative lexical difficulties, deficit in language comprehension, phonological difficulties and pragmatic deficits in narrative speech and production of social speech. b) the familial mental retardation group in comparison to neurotypical children had difficulties in language comprehension, phonological and semantic deficits and pragmatic impairment in narrative (story sequence, retelling a story) and in production of social speech. c) children with Down syndrome face greater difficulties than neurotypical children in all aspects of speech (language comprehension and production, semantics, pragmatics, phonology and morphosyntax). d) children with Down syndrome in comparison with children with familial mental retardation had more serious difficulties in language comprehension and expression. Specifically, children with Down syndrome face greater difficulties in the production of definitions, in narrative speech (story sequence, retelling a story) and in social speech. e) the high-functioning ASD group in comparison with the familial mental retardation group had equally severe language deficits but was better in phonological discrimination test. Overall the results of the present study support the developmental model for familial mental retardation and a close phenotype-genotype relationship in different mental retardation syndromes. The results of the study support heavily that the etiological dimension of mental retardation should be taken into account for the planning of the intervention programs.

Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αλλαγή στην μελέτη της γλώσσας με την διατύπωση μιας θεωρίας που υποστηρίζει πως τα γλωσσικά υποσυστήματα (σημασιολογία, φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, πραγματολογία) αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς στους ειδικούς πληθυσμούς ακόμα και όταν έχουν τον ίδιο βαθμό νοημοσύνης, αποδεικνύοντας ασυγχρονισμούς στην γλωσσική ανάπτυξη (Tager-Flusberg & Sullivan, 1998). Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να συγκρίνει τις λεξικές αναπαραστάσεις και τις πραγματολογικές ικανότητες ανάμεσα σε παιδιά με διαφορετικές νευροαναπτυξιακές διαταραχές αλλά με του ίδιου επιπέδου δείκτη νοημοσύνης. Η συλλογή των δεδομένων της έρευνας πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση (πιλοτική μελέτη) πραγματοποιήθηκε η πιλοτική στάθμιση α) ενός ερωτηματολογίου ανίχνευσης της αυτιστικής διαταραχής, του Ερωτηματολογίου Κοινωνικής Επικοινωνίας (SCQ, Rutter, Baily & Lord, 2003) και β) δύο εργαλείων λεξιλογίου, της ελληνικής εκδοχής του Experessive One Word Picture Vocabulary Test-Revised (Κωτσοπούλου, 2003) και του Peabody Picture Vocabulary Test IIIA (Dunn & Dunn, 1997). Η πιλοτική μελέτη κρίθηκε αναγκαία καθώς δεν υπήρχαν σταθμισμένα και έγκυρα εργαλεία για την ανίχνευση της αυτιστικής διαταραχής στον γενικό πληθυσμό και την αξιολόγηση του λεξιλογίου στην ηλικία 7-10 ετών, στην Ελληνική. Στην κύρια έρευνα αξιολογήθηκαν τέσσερις ομάδες μονόγλωσσων παιδιών με μητρική την Ελληνική, ηλικίας 7-10 ετών. Όλοι οι συμμετέχοντες των πειραματικών ομάδων είχαν λάβει επίσημη διάγνωση από δημόσιο φορέα. Οι συμμετέχοντες της ομάδας ελέγχου ήταν παιδιά τυπικής ανάπτυξης σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό τους φάκελο, τον εκπαιδευτικό της τάξης και βαθμολογήθηκαν στο Ερωτηματολόγιο Κοινωνικής Επικοινωνίας κάτω από 11, που ήταν το όριο για την ανίχνευση της αυτιστικής διαταραχής υψηλής λειτουργικότητας. Πιο αναλυτικά τους συμμετέχοντες της κύριας μελέτης αποτέλεσαν: 25 παιδιά με ΔΑΦ υψηλής λειτουργικότητας (πειραματική 1), 9 παιδιά με οικογενή νοητική καθυστέρηση, χωρίς διάγνωση για άλλη σύνοδη διαταραχή (πειραματική 2), 9 παιδιά με σύνδρομο Down, χωρίς διάγνωση για άλλη σύνοδη διαταραχή (πειραματική 3), 25 παιδιά τυπικής ανάπτυξης (ομάδα ελέγχου). Όλοι οι συμμετέχοντες με ΔΑΦ υψηλής λειτουργικότητας και νευροτυπικής ανάπτυξης, έπρεπε να βαθμολογηθούν στην ελληνική εκδοχή του Raven's Progressive Matrices A, B, AB (Σιδερίδης και λοιποί, 2015) πάνω από 70 και οι συμμετέχοντες με νοητική καθυστέρηση να παράγουν προτάσεις τουλάχιστον 2-3 λέξεων, ενώ οι συμμετέχοντες με ΔΑΦ να έχουν εκφραστικό λόγο προτασιακής δομής με 4-5 λέξεις τουλάχιστον. Σε όλους τους συμμετέχοντες χορηγήθηκε η ίδια συστοιχία αξιολογητικών εργαλείων: 1) η Ελληνική έκδοση του Raven's Progressive Matrices A, B, AB (Σιδερίδης και λοιποί, 2015), 2) η κλίμακα κατανόησης και επιλεγμένες δοκιμασίες της κλίμακας έκφρασης της Δοκιμασίας Γλωσσικής Αντίληψης και Έκφρασης (Βογινδρούκας, 2009), 3) η Ελληνική μετάφραση και προσαρμογή του Expressive One Word Picture Vocabulary Test-Revised (Κωτσοπούλου, 2003), 4-5) η κλίμακα «Λεξιλόγιο» και η δοκιμασία διάκρισης φθόγγων από το Αθηνά Τεστ (Παρακευόπουλος και λοιποί, 2011), 6) η σύντομη μορφή της δοκιμασίας Φωνητικής & Φωνολογικής Εξέλιξης του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών (Λεβαντή & λοιποί, 1995), 7) η δοκιμασία επανάληψης ψευδολέξεων (Πόρποδας, 1995), 8) οι ΕΙΚΟΝΕΣ ΔΡΑΣΗΣ-Δοκιμασία Πληροφοριακής και Γραμματικής Επάρκειας (Βογινδρούκας και λοιποί, 2011), 9-10) η δοκιμασία σιωπηλής διάκρισης ψευδολέξεων με εικόνες και η δοκιμασία εκμάθησης ψευδολέξεων μέσω λογισμικού (Κωτσοπούλου και λοιποί, 2012). Τα αποτελέσματα της πιλοτικής μελέτης έδειξαν: α) πως αυτή η μετάφραση του Ερωτηματολόγιου Κοινωνικής Επικοινωνίας έχει καλή προσαρμογή στην Ελληνική με βέλτιστο όριο το 11 για την ανίχνευση της αυτιστικής διαταραχής υψηλής λειτουργικότητας (ευαισθησία 80,8%, ειδικότητα 89,6%) και με βέλτιστο όριο το 15 για την ανίχνευση του αυτισμού (ευαισθησία 96,3%, ειδικότητα 98,7%) στον γενικό πληθυσμό, ηλικίας 7-10 ετών, β) πως αυτή η μεταφρασμένη έκδοση του Peabody Picture Vocabulary Test III στην Ελληνική δεν ήταν έγκυρη και το εργαλείο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς προσαρμογή, και γ) πως η προσαρμοσμένη και μεταφρασμένη έκδοση του Expressive One Word Vocabulary Test-Revised (Κωτσοπούλου, 2003) είναι έγκυρη για την Ελληνική και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αξιολογήσει το εκφραστικό λεξιλόγιο σε Ελληνόπουλα ηλικίας 7-10 ετών. Η στατιστική ανάλυση που πραγματοποιήθηκε εξομοιώνοντας όπου χρειάζεται τις συγκρινόμενες ομάδες ως προς την νοημοσύνη αποκάλυψε στατιστικά σημαντικά ελλείμματα ως ακολούθως: α) τα παιδιά με ΔΑΦ υψηλής λειτουργικότητας σε σχέση με τους νευροτυπικούς συνομηλίκους παρουσιάζουν ποιοτικές λεξιλογικές δυσκολίες, δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου, φωνολογικά ελλείμματα και πραγματολογικά ελλείμματα στην αφήγηση και στην παραγωγή αποδεκτών κοινωνικών σχολίων. β) τα παιδιά με οικογενή νοητική καθυστέρηση σε σχέση με τους νευροτυπικούς συνομηλίκους εμφανίζουν δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου, φωνολογικά, σημασιολογικά και πραγματολογικά ελλείμματα στην αφήγηση (δόμηση αφηγήματος με εικόνες, επαναφήγηση αφηγήματος) και στην παραγωγή κοινωνικών αποδεκτών σχολίων. γ) τα παιδιά με σύνδρομο Down σε σχέση με τους νευροτυπικούς συνομηλίκους σημειώνουν δυσκολίες τόσο στην αντίληψη, όσο και στην έκφραση του λόγου σε όλους τους τομείς (σημασιολογία, μορφοσύνταξη, φωνολογία, πραγματολογία). δ) τα παιδιά με σύνδρομο Down σε σχέση με τα παιδιά με οικογενή νοητική καθυστέρηση παρουσιάζουν σημαντικότερα ελλείμματα στη γλωσσική αντίληψη και έκφραση. Αναλυτικότερα, έχουν σημαντικότερες δυσκολίες στην παραγωγή ορισμών, στην αφηγηματική ικανότητα (δόμηση αφηγήματος με εικόνες, επαναφήγηση αφηγήματος) και στην παραγωγή αποδεκτών κοινωνικά σχολίων.ε) τα παιδιά με ΔΑΦ υψηλής λειτουργικότητας σε σχέση με τα παιδιά με οικογενή νοητική καθυστέρηση παρουσίασαν καλύτερες ικανότητες μόνο στην δοκιμασία διάκριση φθόγγων του ΑΘΗΝΑ ΤΕΣΤ, υποδεικνύοντας τις εξίσου σημαντικές γλωσσικές δυσκολίες αυτής της ομάδας. Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της μελέτης υποστηρίζουν την θεωρία της αναπτυξιακής ομοιότητας και την σχέση μεταξύ γονότυπου και φαινότυπου στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Επίσης, προτείνεται στον σχεδιασμό της κατάλληλης παρέμβασης να λαμβάνεται υπόψη η αιτία της νοητικής καθυστέρησης.