Μεγαλώνοντας με γονείς χρήστες ουσιών: το βίωμα των παιδιών τους

Abstract

The purpose of the present retrospective qualitative study was to explore the experience of young adults who grew up with one or two substance abusing parent(s). Five research questions guided the study and contributed to an in depth exploration of (1) the participants’ attribution of meaning to their parents’ substance abuse, (2) the effects of parental substance abuse in their lives, and especially in their relationships with parents, family and significant other in their social context, (3) their perceived psychic and social resources, (4) their current relationships with the parents, and social environment, and (5) the integration of their parents’ substance abuse into their life story.Charmaz’s constructivistic approach of a grounded theory design was adopted. The sample comprised 16 adults, ten men and six women, 21 – 41 years old, who grew up with substance abusing parents. Thirteen became involved in drug use during and completed a therapeutic program. Data was collected through a semi-structured interview whereas demographic information and the family’s history of substance abuse was recorded through a structured questionnaire. To ensure the credibility of findings, researcher triangulation was performed throughout the analysis process.The findings led to the formulation of a theoretical model on the experience of children of substance abusing parents, which reflects a process of “premature development in a ‘different’ family that is situated at the margin of the society” Four core categories emerged: (1) growing up in a “different” family, (2) the experience of parental substance abuse, (3) the experience of personal substance use and psychotherapy, and (4) the integration of parental substance abuse into one’s life story. These core categories were related to categories and subcategories, which emerged from the analysis of the participants’ accounts. The present study sheds light on the processes of awareness and of family communication about one’s parents’ substance abuse, as well as on the changing course of meaning making. In addition, it illuminates the conditions in which children grow up, the factors that affect their personal involvement with drugs (often “shared” with the addicted parent), and the effects of therapy in their adulthood. Finally, findings underscore the role of the extended family and especially the positive role that some grand parents assume in the development of youngsters who grow up with substance abusing parents.The findings of this study contribute to the formulation of empirically based guidelines for health and mental health professionals regarding the development of appropriate interventions aiming to support children of substance abusing parents.

Σκοπός της παρούσας ποιοτικής αναδρομικής μελέτης ήταν η διερεύνηση του βιώματος νεαρών ενηλίκων που μεγάλωσαν σε οικογένεια με ένα ή δυο γονείς χρήστες ουσιών. Πέντε ερευνητικά ερωτήματα συνέβαλαν στη διερεύνηση: (1) της νοηματοδότησης της γονεϊκής χρήσης, (2) των επιπτώσεων που είχε η γονεϊκή χρήση στη ζωή τους και ιδιαίτερα στις σχέσεις με τους γονείς, το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον κατά την παιδική ηλικία, (3) των αντιλαμβανόμενων ψυχικών και κοινωνικών τους αποθεμάτων, (4) των σχέσεων με τους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον στο παρόν και 5) της ένταξης του βιώματός τους στην ιστορία ζωής τους.Για τον ερευνητικό σχεδιασμό και την ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η κονστρουκτιβιστική θεμελιωμένη θεωρία της Charmaz. Στην έρευνα συμμετείχαν 16 ενήλικες, δέκα άνδρες και έξι γυναίκες, ηλικίας 21 – 41 ετών, που μεγάλωσαν με γονείς εξαρτημένους από ουσίες. Δεκατρείς είχαν προσωπική εμπειρία χρήσης και ολοκλήρωσαν πρόγραμμα απεξάρτησης. Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε μέσω ημι-δομημένων συνεντεύξεων, ενώ παράλληλα χορηγήθηκε ερωτηματολόγιο για την καταγραφή δημογραφικών δεδομένων και του οικογενειακού ιστορικού χρήσης ουσιών. Για τη διασφάλιση της πιστότητας των δεδομένων εφαρμόστηκε τριγωνοποίηση ερευνητών στην πορεία της ανάλυσης των δεδομένων.Τα αποτελέσματα της μελέτης οδήγησαν στη διαμόρφωση ενός θεωρητικού μοντέλου το οποίο συνοψίζει το βίωμα της γονεϊκής χρήσης ως μια διεργασία «πρόωρης ανάπτυξης σε μια “αλλιώτικη” οικογένεια στο περιθώριο της κοινωνίας». Αναδύθηκαν τέσσερις πυρηνικές κατηγορίες: (1) μεγαλώνοντας σε μια «αλλιώτικη» οικογένεια, (2) το βίωμα της γονεϊκής χρήσης, (3) το βίωμα της προσωπικής χρήσης και ψυχοθεραπείας και (4) ένταξη της γονεϊκής χρήσης στην ιστορία ζωής. Αυτές οι πυρηνικές κατηγορίες συνδέθηκαν με κατηγορίες και υποκατηγορίες που αναδείχθηκαν από την ανάλυση των αφηγήσεων των συμμετεχόντων. Η παρούσα μελέτη φωτίζει με νέα γνώση τις διαδικασίες προσωπικής συνειδητοποίησης και οικογενειακής επικοινωνίας σχετικά με την γονεϊκή χρήση καθώς και την μετεξέλιξη της νοηματοδότησής της στο πέρασμα του χρόνου. Παράλληλα, αναδεικνύει τις συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνουν τα παιδιά, τους παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπική χρήση (συχνά «κοινή» με το γονιό χρήστη) και τις επιπτώσεις της θεραπείας στην ενήλικη ζωή τους. Τέλος, τα ευρήματα υπογραμμίζουν το ρόλο της διευρυμένης οικογένειας και ιδιαίτερα της θετικής επιρροής των περισσότερων μητρικών ή πατρικών γονέων στην εξέλιξη των παιδιών που μεγαλώνουν με γονείς χρήστες. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας συμβάλλουν στη διατύπωση εμπειρικά τεκμηριωμένων προτάσεων για τους επαγγελματίες υγείας και ψυχικής υγείας σχετικά με τη δημιουργία κατάλληλων παρεμβάσεων που στοχεύουν στην προσέγγιση και στήριξη παιδιών εξαρτημένων γονέων.