Η ένταξη της πολυπρισματικότητας στο μάθημα της Ιστορίας: μια έρευνα - δράση στο πρωτοβάθμιο σχολείο

Abstract

The present doctoral thesis is supported by the theoretical infrastructure of didactic of history that focuses its inquiring attention in the development of historical thinking and democratic citizenship as the essential issue of history teaching. Then, it selects the significance of the multiperspectivity and it investigates if and how the integration of multiperspectivity in history classroom in primary school reinforces the construction of historical thought and the democratic citizenship too. Even if in the theoretical research this relation between the historical thinking and multiperspectivity is taken for granted, we have not empirical research that observes closely this relation, decodes it and prove concretely the ways through which this relation is built and evolved positively. The thematic data analysis showed considerably conclusions for the teaching of history in relation to the advantages of the integration of multiperspectivity in history classroom, the achievable and difficulty achievable processes, the obstacles, the resistances and generally the conditions that influence decisively the relation between multiperspectivity, historical thinking and democratic citizenship. Regarding the historical thinking, the students changed the way of their thinking as well as their perception for the history, acquired historical habits of mind, and shaped positive attitude for the value of historical perspectives. Concerning the citizenship, they acquired democratic experiences, and developed values, attitudes, skills, knowledge and critical understanding which need to be acquired by learners if they are to participate effectively in processes of democracy. However, obstacles and difficulties affect the development of historical thinking and democratic citizenship such as the linguistic ability and the previous attitudes and perceptions of students.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή στηρίζεται στη θεωρητική υποδομή της διδακτικής της ιστορίας που εστιάζει την ερευνητική της προσοχή στην καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και της δημοκρατικής πολιτειότητας ως βασικό ζητούμενο της διδασκαλίας της ιστορίας στο σχολείο. Κατόπιν, επιλέγει την έννοια της πολυπρισματικότητας και διερευνά αν και πώς η ένταξη της πολυπρισματικότητας στο μάθημα της ιστορίας στο πρωτοβάθμιο σχολείο λειτουργεί ενισχυτικά αφενός για την οικοδόμηση της ιστορικής σκέψης και αφετέρου για μια δημοκρατική πολιτειότητα. Αν και στη θεωρητική έρευνα η σχέση αυτή ανάμεσα στην ιστορική σκέψη και την πολυπρισματικότητα θεωρείται δεδομένη, δεν υπάρχουν εμπειρικές έρευνες που παρατηρούν από κοντά τη σχέση αυτή, την αποκωδικοποιούν και αποδεικνύουν συγκεκριμένα τους τρόπους μέσα από τους οποίους η σχέση αυτή οικοδομείται και εξελίσσεται θετικά. Το σχολικό έτος 2012-13 είκοσι μαθητές και μαθήτριες ενός πρωτοβάθμιου σχολείου, ηλικίας 12 ετών, συμμετείχαν σε μια έρευνα-δράση διάρκειας επτά μηνών. Η θεματική ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων από την παρατήρηση, τις δοκιμασίες αξιολόγησης επίδοσης και τις συνεδρίες έκφωνης σκέψης κατέληξε σε σημαντικά συμπεράσματα για τη διδασκαλία της ιστορίας αναφορικά με τα πλεονεκτήματα της ένταξης της πολυπρισματικής θεώρησης της ιστορίας στο σχολείο, τις επιτεύξιμες και δύσκολα επιτεύξιμες διεργασίες, τα εμπόδια, τις αντιστάσεις και γενικά τις συνθήκες που επηρεάζουν αποφασιστικά τη σχέση μεταξύ πολυπρισματικότητας, ιστορικής σκέψης και δημοκρατικής πολιτειότητας. Αναφορικά με την καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης η έρευνα έδειξε ότι οι μαθητές/τριες άλλαξαν τον τρόπο της σκέψης τους, καθώς και την αντίληψή τους για την ιστορία, απέκτησαν ιστορικές νοητικές συνήθειες, και διαμόρφωσαν θετική στάση για την αξία των ιστορικών οπτικών. Όσον αφορά την καλλιέργεια της πολιτειότητας οι μαθητές/τριες απέκτησαν δημοκρατικές εμπειρίες, και ανέπτυξαν αξίες, στάσεις, δεξιότητες και κριτική κατανόηση που θεωρούνται απαραίτητες για τη συμμετοχή τους σε δημοκρατικές διαδικασίες. Ωστόσο, εμπόδια και δυσκολίες επηρεάζουν την καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και της πολιτειότητας, όπως η γλωσσική ικανότητα και οι προηγούμενες στάσεις και αντιλήψεις των μαθητών/τριών.