Η εικόνα της γυναίκας στα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος των θρησκευτικών στο δημοτικό σχολείο από το 1995 έως σήμερα

Abstract

This research is based on the analysis of primary education religious textbooks topic covering the period from 1995 to present day. This comparative study aims at examining the image of woman as it is portrayed in and promoted by the said textbooks both from a pedagogical and sociological approach as well as from the point of view of Christianity, as testified in Jesus Christ’s life, teaching and stance and conveyed to us by the Gospel. It is also the result of the Apostles’ teachings, which reject any racial, social, cultural, class or gender inequality.Content analysis has been considered the preferred method for this research because it is based on the principles of objectivity, consistency, generalization, quantification and qualification.The corpus of the research consisted on the following Greek textbooks: Grade 3, Grade 4, Grade 5 and Grade 6 Religious education textbooks. These publications are divided into two chronological periods: the first runs from 1995 to 2006 whereas the second extends from 2006 to the present day.Generally speaking, the presence and image of women in religious education textbooks, in the above two chronological periods under review, is considered as unsatisfactory. A general first conclusion can be drawn which shows: firstly, a clear imbalance and numerical inequality between male-men and female-women characters and figures, with a clear drop of those attributed to females and, respectively, the supremacy and sovereignty of those attributed to men. Secondly, in most cases, the female figures are presented in a stereotypical and prescribed role, performing passive activities and having traditional features. It is necessary, however, to point here that several of these characteristics are connected in a positive and beneficial manner to Christian virtues and values.Based on Christianity, there is a different image formed about woman, an image that places woman on an equal relationship with man. This relationship with time, showing lean, overwhelmingly, to the part of the male gender, with women increasingly involved to smaller and inferior degree in modern ecclesiastical affairs.As school textbooks are one of the most dynamic factors and one of the main tools in the learning process and the operation and process of the successful socialization of students, it is imperative to review the role and the way in which women appear in these textbooks. The quantitative data which refer to all female-women characters, need to be improved significantly in all categories or thematic fields. The different kinds of sexism recorded in the language in individual categories, require an appropriate and more effective (linguistic) approach. The decline and eclipse of women stereotypes - and not only those - of images and figures, as well as the review and change of prescribed female roles and conducts in the manuals of religious education which significantly influence the formation of values and attitudes, are elements that must be taken seriously into account.The diachronic presence and participation of women in Christianity, especially, in the faith and life of the Orthodox Church, and their contribution to the Orthodox Tradition need to be noticeable through action and offering significant female - saints or not - persons. A clear and distinct reference needs to be made to the monasticism of women, the way this has been done for monks, and its achievements stretching in time from the depths of history to the present day.

Η παρούσα εργασία διενεργείται στα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος των Θρησκευτικών στο δημοτικό σχολείο από το 1995 έως σήμερα. Πρόκειται για μία συγκριτική μελέτη, στόχος της οποίας είναι η εξέταση του τρόπου παρουσίασης και προβολής της γυναικείας εικόνας στα συγκεκριμένα διδακτικά βιβλία, τόσο στη βάση μίας παιδαγωγικής και κοινωνιολογικής προσέγγισης, όσο και στη χριστιανική της θεώρηση, όπως αυτή αρθρώθηκε μέσα από το λόγο του ευαγγελίου με τη ζωή, τη στάση και τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού, αλλά και με την αποστολική ρήση που απορρίπτει κάθε είδους φυλετική, κοινωνική, πολιτισμική, ταξική ή έμφυλη ανισότητα.Η μέθοδος που θεωρήθηκε προσφορότερη για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, είναι η μέθοδος της ανάλυσης περιεχομένου, η οποία διέπεται από τα βασικά χαρακτηριστικά της αντικειμενικότητας, της συστηματικότητας, της γενίκευσης, της ποσοτικοποίησης και της ποιοτικής ανάλυσης.Ως πηγές χρησιμοποιήθηκαν τα εγχειρίδια των Θρησκευτικών του δημοτικού σχολείου των τεσσάρων (4) τάξεων, της Τρίτης (Γ΄), Τετάρτης (Δ΄), Πέμπτης (Ε΄) και Έκτης (ΣΤ΄), τα οποία χωρίστηκαν σε δύο (2) χρονικές περιόδους: την πρώτη (α΄) περίοδο, από το 1995 έως το 2006 και τη δεύτερη (β΄) περίοδο, από το 2006 μέχρι σήμερα.Σε γενικές γραμμές, η γυναικεία παρουσία και εικόνα στα διδακτικά εγχειρίδια των Θρησκευτικών, στις δύο (2) εξεταζόμενες περιόδους, κρίνεται ως μη ικανοποιητική. Ένα γενικό καταρχήν συμπέρασμα δείχνει, πρώτον, τη σαφή δυσαναλογία και αριθμητική ανισότητα ανάμεσα σε αρσενικούς-ανδρικούς και θηλυκούς-γυναικείους χαρακτήρες και πρόσωπα, με σαφή υποχώρηση αυτών που αποδίδονται στο γυναικείο φύλο και, αντίστοιχα, την υπεροχή και κυριαρχία εκείνων του ανδρικού. Δεύτερον, στη μεγάλη τους πλειοψηφία και σε πλείστες των περιπτώσεων, τα γυναικεία πρόσωπα παρουσιάζονται σε στερεότυπους και προδιαγεγραμμένους ρόλους, παθητικές δραστηριότητες και με παραδοσιακά χαρακτηριστικά. Είναι ανάγκη, όμως, εδώ να σημειώσουμε ότι αρκετά από αυτά τα χαρακτηριστικά συνδέονται με θετικό και ωφέλιμο τρόπο με τις χριστιανικές αρετές και αξίες.Με βάση το χριστιανισμό, αρχίζει και διαμορφώνεται μία διαφορετική εικόνα για τη γυναίκα, μία εικόνα η οποία την τοποθετεί σε σχέση ισοτιμίας με τον άνδρα. Η σχέση αυτή με την πάροδο του χρόνου, δείχνει να κλίνει, συντριπτικά, προς το μέρος του ανδρικού φύλου, με τη γυναίκα να συμμετέχει ολοένα σε μικρότερο και υποδεέστερο βαθμό στο σύγχρονο εκκλησιαστικό γίγνεσθαι.Καθώς τα σχολικά βιβλία αποτελούν έναν από τους δυναμικότερους παράγοντες και από τα κυριότερα μέσα στη διαδικασία της μάθησης και στη λειτουργία και πορεία της κοινωνικοποίησης των μαθητών/τριών, είναι επιβεβλημένο, να επανεξεταστεί ο ρόλος αλλά και ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζεται το γυναικείο φύλο σε αυτά. Τα ποσοτικά στοιχεία τα οποία αφορούν στους θηλυκούς-γυναικείους χαρακτήρες, είναι ανάγκη να βελτιωθούν σημαντικά σε όλες τις κατηγορίες-θεματικούς τομείς. Τα είδη σεξισμού που καταγράφηκαν στη γλώσσα σε επιμέρους κατηγορίες, χρήζουν κατάλληλης και αποτελεσματικής (γλωσσικής) αντιμετώπισης. Η μείωση και έκλειψη των στερεότυπων γυναικείων – και όχι μόνο – εικόνων και προσώπων και η επανεξέταση και αλλαγή προδιαγεγραμμένων γυναικείων ρόλων και μορφών συμπεριφοράς στα εγχειρίδια του μαθήματος των Θρησκευτικών, τα οποία επιδρούν σημαντικά στη διαμόρφωση αξιών και αντιλήψεων, είναι στοιχεία που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη.Η διαχρονική παρουσία και συμμετοχή του γυναικείου φύλου στο χριστιανισμό και, ιδιαίτερα, στην πίστη και τη ζωή της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας, καθώς και η προσφορά του στην Ορθόδοξη Παράδοση είναι ανάγκη να γίνει αισθητή μέσα από τη δράση και προσφορά σημαινόντων γυναικείων – αγίων και μη - προσώπων. Σαφής και ξεχωριστή αναφορά χρειάζεται να γίνει στο γυναικείο μοναχισμό, όπως γίνεται για τους άνδρες μοναχούς, και στα επιτεύγματά του στο βάθος της ιστορίας μέχρι τις μέρες μας.